28 υπέροχες, ακαταμάχητες φεμινίστριες που θέλησαν να ζουν ελεύθερες, αδέσμευτες και με ατομικές ελευθερίες
Ακούστε το podcast κάνοντας κλικ επάνω ή δείτε το στο YouTube κάτω
Γυναικεία απελευθέρωση! Τώρα που οι διαμαρτυρίες κορυφώνονται παγκόσμια μετά την δολοφονία της 22χρονης Μαχσά Αμίνι στα χέρια της αστυνομίας ηθών του θεοκρατικού καθεστώτος στο Ιράν μια συγκλονιστική έκθεση της Ιρανής Soheila Sokhanvari με τίτλο “Rebel Rebel” (επαναστάτη-επαναστάτη) δανεισμένο από από το καλτ ποπ τραγούδι του David Bowie του 1974 έρχεται στο Κέντρο Μπάρμπικαν και μας βάζει βαθιά μέσα στην κουλτούρα και τους αγώνες των γυναικών στο προεπαναστατικό Ιράν. Δέσμευση όλων μας και με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών που κάθε χρόνο καθιερώθηκε να γιορτάζεται στις 25 Νοέμβρη να καταγγέλλουμε τις αδικίες και να υποστηρίζουμε τα θύματα όλου του κόσμου ζητώντας αδελφοσύνη και ισότητα
Αδελφοσύνη και ισότητα! Πράγματα που αποζητούμε. Μόλις στις 7 Φεβρουαρίου του 2000, (πρόσφατα, τώρα δηλαδή πριν από 22 χρόνια) η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ενέκρινε ψήφισμα με απλή μάλιστα 54/134 πλειοψηφία, ορίζοντας επίσημα την 25η Νοεμβρίου ως Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών. Κάλεσε κυβερνήσεις, διεθνείς οργανισμούς και μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ) να ενωθούν και να οργανώσουν δραστηριότητες που αποσκοπούν στην ευαισθητοποίηση του κοινού για το θέμα.
Πριν από πέντε μόλις χρόνια, πρόσφατα και πάλι, το κίνημα #MeToo, που προϋπήρχε και ιδρύθηκε από την ακτιβίστρια Tarana Burke το 2006, εξερράγη και πυροδότησε παγκόσμια κινητοποίηση δημιουργώντας μια στιγμή υπερεπείγουσας ανάγκης για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών και των κοριτσιών.
Η Διεθνής Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών πάντα σηματοδοτεί την έναρξη πρωτοβουλιών και ακτιβισμού καθώς έρχεται στις 10 Δεκέμβρη και η Παγκόσμια Ημέρα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Όλα βέβαια ξεκινούν με ενέργειες που πρέπει να κάνουμε ως κοινωνία που θα στοχεύουν καταρχάς στην πρόληψη και την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών και των κοριτσιών σε όλο τον κόσμο και μόνο με παγκόσμια δράση για την αύξηση της ευαισθητοποίησης, την προώθηση της υπεράσπισης και τη δημιουργία ευκαιριών.
Βλέπουμε το κίνημα που εκρήγνυται στο πολύπαθο Ιράν και που αποζητά την συνδρομή της παγκόσμιας κοινότητας, όλων μας για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των γυναικών. Η δολοφονία της 22χρονης Μαχσά Αμίνι στα χέρια της αστυνομίας ηθών, όπου βρέθηκε επειδή δεν είχε καλύψει πλήρως το κεφάλι της με τη χιτζάμπ προκάλεσε την οργή όλων των πολιτών ανδρών και γυναικών ενωμένων, που δύο μήνες μετά ακόμα διαδηλώνουν μετρώντας πολλούς νεκρούς μάλιστα και απαιτούν ανθρώπινα δικαιώματα στο Ιράν από το θεοκρατικό καθεστώς της Ισλαμικής Δημοκρατίας.
Εδώ στο Λονδίνο πάντως μετά τις μεγάλες διαδηλώσεις και με το κόψιμο της κόμης αρκετών διαδηλωτών για συμπαράσταση στους αγώνες ειδικά στις γυναίκες στην Τεχεράνη, έχουν αναληφθεί και άλλες πρωτοβουλίες. Τον τελευταίο καιρό στους συρμούς του μετρό συναντάς γυναίκες με καταγωγή από το Ιράν που σου ζητούν να δηλώσεις συμμετοχή σε peticion (υπομνήματα-αιτήσεις) βάζοντας την “υπογραφή” σου με QR code στο κινητό μάλιστα -όχι χαρτιά και άλλα τέτοια- για διεθνής πρωτοβουλίες υπέρ των αιτημάτων των διαδηλωτών και πίεσης στο καθεστώς στην μακρινή χώρα καταγωγής τους.
Εκείνο που κάνει εντύπωση πάντως είναι το γεγονός πως κάποιες από αυτές τις γυναίκες φορούν μαντίλες που καλύπτουν το κεφάλι τους και άλλες όχι. Το ενδιαφέρον είναι πως εδώ στην πολυπολιτισμική βρετανική πρωτεύουσα όπου ακόμα και στα δημοτικά σχολεία τα κορίτσια φορούν χιτζάμπ πολλές από τις γυναίκες ακόμα κι αν φορούν σφιχτά τα μαντήλια τους στο κεφάλι στο μετρό παίρνουν μέρος στο peticion.
Θεωρώ πως πλέον ακόμα κι αν η παράδοση επιβάλλει σ’ αυτές τις γυναίκες κάποια πράγματα όλες τους πλέον μπορούν να αντιληφθούν πως η συμμετοχή και ο ακτιβισμός σε πράξεις και πρωτοβουλίες κατά της Βίας με βάση το Φύλο είναι μια επιβεβλημένη πράξη ευθύνης.
Ας μην ξεχνάμε πως οι έρευνες δείχνουν πως: περισσότερες από 1 στις 3 γυναίκες βιώνουν βία λόγω φύλου κατά τη διάρκεια της ζωής τους, πως: το 2021, σχεδόν 1 στις 5 γυναίκες ηλικίας 20-24 ετών παντρεύτηκαν πριν κλείσουν τα 18 χρόνια τους, και πως δυστυχώς: λιγότερο από το 40 τοις εκατό των γυναικών που βιώνουν βία αναζητούν βοήθεια κάθε είδους.
Οι οπισθοδρομικοί νέοι νόμοι επιδεινώνουν την ατιμωρησία των δραστών ενδοοικογενειακής βίας, οι κυβερνήσεις χρησιμοποιούν βία κατά των διαδηλωτών γυναικοκτονίας και βίας λόγω φύλου και οι οργανώσεις για τα δικαιώματα των γυναικών πολλές φορές με εντολές άνωθεν περιθωριοποιούνται όλο και περισσότερο.
Πριν λίγες μέρες περνώντας βράδυ από ένα σημείο του κεντρικού Λονδίνου, όπου υπάρχουν αρκετές παμπ, εστιατόρια και μπαρ με πολύ κόσμο στους γύρω δρόμους στο άκρο μιας μικρής πλατείας υπήρχε στημένο ένα μικρό αντίσκηνο με φωτογραφίες να κρέμονται παντού γύρω από δολοφονημένες ή αγνοούμενες γυναίκες στο πολύπαθο Ιράν. Ανάμεσά τους και η Μαχσά Αμίνι. Ο κόσμος παρόλο που ήταν εκεί για να διασκεδάσει κοντοστεκόταν και ενημερωνόταν για την κατάσταση.
Ολες αυτές οι φωτογραφίες των χαμένων-θυσιασμένων γυναικών μου θύμισαν την συγκλονιστική εικαστική έκθεση που παρακολούθησα πριν λίγες μέρες στο κέντρο Μπάρμπικαν, ένα ανατριχιαστικό αφιέρωμα στις γυναίκες του Ιράν που μεγαλούργησαν στο χώρο του θεάματος πριν την θεοκρατική επανάσταση και τον κυριολεκτικό χαμό τους.
Αλλά ας τα πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Η Barbican Art Gallery που βρίσκεται στο καταπληκτικό Κέντρο Μπάρμπικαν στο City του Λονδίνου, το σημαντικότατο επιχειρηματικό και οικονομικό κέντρο, στην καρδιά της βρετανικής πρωτεύουσας, είναι ένας από τους κορυφαίους χώρους τέχνης όχι μόνο στο Ηνωμένο Βασίλειο αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο. Το Κέντρο Τεχνών είναι το μεγαλύτερο του είδους του στην Ευρώπη, όπου φιλοξενούνται αίθουσες συναυλιών κλασσικής και σύγχρονης μουσικής, συναυλίες, θεατρικές παραστάσεις, προβολές ταινιών, συνέδρια αλλά και εμπορικούς εκθεσιακούς χώρους. Στεγάζεται μάλιστα εκεί μια σημαντική βιβλιοθήκη, τρία εστιατόρια και μια εξαιρετική σχολή μουσικής. Χτίστηκε ως δώρο του City προς την χώρα και άνοιξε επίσημα τους χώρους του στο κοινό στις 3 Μαρτίου 1982 και από την πρώτη στιγμή μέχρι και σήμερα παρεμβαίνει πρωτοποριακά στο παγκόσμιο γίγνεσθαι των τεχνών.
Η μεγάλη Πινακοθήκη του παρουσιάζει στις αίθουσές της ότι καλύτερο και ρηξικέλευθο γεννιέται στην διεθνή εικαστική τέχνη με ένα δυναμικό μείγμα από ζωγραφική, αρχιτεκτονική, κατασκευές, σχεδιασμό, μόδα και φωτογραφία. Φιλοξενούνται από καταξιωμένους αρχιτέκτονες μέχρι βραβευμένους με Turner καλλιτέχνες, κολεκτίβες δημιουργών και συνολικά η πινακοθήκη φέρνει κοντά στο πλατύ κοινό όλες τις καινοτόμες μεγαλοφυΐες του 20ου, του 21ου αιώνα και του μέλλοντός μας που διαμορφώνουν τις εξελίξεις και διεγείρουν αλλαγές στην σύγχρονη τέχνη.
Γύρω από το υπέροχο μπρουταλιστικής αρχιτεκτονικής κτίριο με το εξαιρετικό ξέφωτο στο κανάλι με τα συντριβάνια, υψώνονται οι ουρανοξύστες του σύγχρονου καπιταλιστικού κόσμου μας με τράπεζες και μεγάλες εταιρείες αλλά το εικαστικό κέντρο επιμένει σε ριζοσπαστικές πρωτοβουλίες και επαναστατικά θέματα και εκδηλώσεις.
Είναι πραγματικά καταπληκτικό το γεγονός πως στην κεκλιμένη αίθουσα The Curve από τις 7 Οκτωβρίου “τρέχει” η καταπληκτική έκθεση της Soheila Sokhanvari με τίτλο “Rebel Rebel” (επαναστάτη-επαναστάτη) δανεισμένο από από το καλτ ποπ τραγούδι του David Bowie του 1974, “Rebel Rebel” από το άλμπουμ του “Diamond Dogs”.
Είναι η πρώτη μεγάλη έκθεση της Ιρανής καλλιτέχνιδας στο Ηνωμένο Βασίλειο που γιορτάζει και τιμά τις φεμινίστριες γυναίκες από το προεπαναστατικό Ιραν.
Η Sokhanvari μετατρέπει το Curve στο Μπάρμπικαν σε έναν χώρο λατρείας, γεμάτο με εξαιρετικής τεχνικής μικροσκοπικά πορτρέτα λαμπερών πολιτιστικών μορφών, αποκλειστικά γυναικείων μορφών από το Ιράν. Το έργο αναδεικνύει τις σπάνια ιστορίες αυτών των γυναικών, οι οποίες ακολούθησαν δημιουργική καριέρα σε μια κουλτούρα που ερωτεύεται το δυτικό στυλ αλλά όχι δεν ακολουθεί και τις ελευθερίες του.
Ο καθηλωτικός χώρος είναι ζωγραφισμένος στο χέρι από το δάπεδο μέχρι την οροφή με γεωμετρικά μοτίβα βασισμένα στον παραδοσιακό ισλαμικό σχεδιασμό. Ένα soundtrack με καταπληκτικά τραγούδια και μελωδίες ακούγεται και απλώνεται στο χώρο, το οποίο επιμελήθηκε ο Marios Aristopoulos περιλαμβάνει τραγούδια από εμβληματικούς Ιρανούς τραγουδιστές της περιόδου. Υπέροχη αίσθηση που σου χαϊδεύει όλες τις αισθήσεις με κάτι σαν νοσταλγία να σε παρασύρει...
Η έκθεση κορυφώνεται σε μια εγκατάσταση όπου υπέροχα γλυπτά με καθρέφτη προσφέρουν εσωτερικές προβολές από το Filmfarsi. Ο όρος "filmfarsi" αναφέρεται στις θορυβώδεις και μελοδραματικές ταινίες που έγιναν στο Ιράν από τις αρχές της δεκαετίας του 1950 έως το 1979. Αυτή η προβολή μας παρασύρει μέσα της μια συναρπαστική θεώρηση του στην ιστορία του κινηματογράφου στο Ιράν. Είναι μια ζωντανή κινούμενη κινηματογραφική κουλτούρα γεμάτη τραγούδι, χορός και ερωτισμό! Ένα πραγματικά συναρπαστικό παράθυρο σε ένα χαμένο παρελθόν.
Η Sokhanvari με χιούμορ, συγκίνηση και θάρρος, με την έκθεσή της, ουσιαστικά εξερευνά τις αντιφάσεις της ζωής των γυναικών του Ιράν μεταξύ του 1925 και της θεοκρατικής επανάστασης του 1979 – μια εκρηκτική περίοδος τόσο απελευθέρωσης όσο και εμπορευματοποίησης που αποδείχθηκε σύντομη.
Όταν η Roohangiz Saminejad πρωταγωνίστησε στο “The Lor Girl” (1932), την πρώτη περσική «ομιλούσα» παραγωγή, η ταινία έπρεπε να γυριστεί στη Βομβάη επειδή ήταν πολύ αμφιλεγόμενο για μια Ιρανή να εμφανιστεί δημόσια χωρίς να καλύπτεται από πέπλο. Η ταινία γνώρισε τεράστια εισπρακτική επιτυχία, αλλά η Saminejad υπέστη τρομερή παρενόχληση και πίεση σε σημείο που αργότερα άλλαξε το όνομά της και έζησε το υπόλοιπο της ζωής της στην ανωνυμία.
Είναι η ιστορία της πρώτης από τις 28 γυναίκες που απεικονίζει η Soheila Sokhanvari σε μινιατούρες που μοιάζουν πραγματικά με κοσμήματα. Καθένα είναι έργο αγάπης: ζωγραφισμένο σε calf vellum που είναι ένα ημιδιαφανές ή αδιαφανές υλικό που παρήχθη από δέρμα μόσχου και ζωγραφίστηκε με μια βούρτσα από τρίχες σκίουρου, χρησιμοποιώντας την αρχαία τεχνική της αυγοτέμπερας.
Αυτά τα έργα όπως είπαμε τοποθετούνται στον χώρο στο κέντρο επικών, ζωγραφισμένες στο χέρι τοιχογραφιών κατά μήκος του τοίχου που φτάνει σε μήκος 90 μέτρων και φαίνονται όλα τα παραδοσιακά ισλαμικά μοτίβα ως τρισδιάστατα. Είναι σχεδιασμένα με σκοπό να “ζαλίζουν” τον θεατή, ώστε να μπορούν να συλλογιστούν την απεραντοσύνη του σύμπαντος και το μεγαλείο του Θεού.
Καθώς προσπερνάμε έναν καθρέφτη που στέκεται ως μονόλιθος, βασισμένος στη μυστηριώδη μορφή του κλασικού φιλμ επιστημονικής φαντασίας του Stanley Kubrick “2001: A Space Odyssey” (1968), μπαίνουμε σε έναν κόσμο στον οποίο η ζωγραφική, η γλυπτική και ο ήχος συνδυάζονται για να προκαλέσουν ένα ισχυρό είδος θα το ονομάσουμε “φεμινιστικό παραλήρημα”.
Δανειζόμενη τον συνολικό τίτλο της έκθεσης από το τραγούδι του Bowie ουσιαστικά αποτίει φόρο τιμής στο εξαιρετικό θάρρος αυτών των γυναικών σταρ – που ακολούθησαν τη σταδιοδρομία τους σε ένα πολιτιστικό στιλ που πλησιάζει στην δυτική κουλτούρα αλλά σίγουρα όχι με τις σεξουαλικές ελευθερίες του και την προσωπική επιλογή.
Εκεί κάπου συναντάμε και τον “θρήνο” για τη μοίρα τους, μετά την επανάσταση του 1979. Όλες έχουν μια και μόνο αυστηρή επιλογή και δυνατότητα να παραιτηθούν από κάθε ρόλο στη δημόσια ζωή τους και να “μονάσουν” ή να εξαναγκαστούν να τραβήξουν τον δρόμο της εξορίας και της ξενιτιάς.
Σε δύο κρύπτες συναντάμε προφυλαγμένες μικρές οθόνες που προβάλλουν λικνιστικούς χορούς από γυναίκες ντυμένες με πέπλα.
Οι επισκέπτες κι εμείς μαζί σταματάμε μπροστά από κάθε εικόνα -έργο σαν εικόνισμα και διαβάζουμε και ψηλαφούμε την μοναδική ζωή της κάθε μιας. Κινούμαστε σε απόλυτη ησυχία. Το Curve γεμίζει ένα γύρω, με τις ανατριχιαστικές μελωδικές φωνές των εμβληματικών ερμηνευτών, όπως η Googoosh και η Ramesh, καθώς παραμένει παράνομο στο Ιράν να τραγουδάει μια γυναίκα δημόσια.
Η ίδια η Sokhanvari διέφυγε στο Ηνωμένο Βασίλειο ως παιδί, ένα χρόνο πριν την ανατροπή του καθεστώτος των Παχλαβί, και εργάζεται καθημερινά με σκοπό να αναπαραστήσει ποιητικά την πολυπλοκότητα της ζωής και τις νοοτροπίες στο προεπαναστατικό Ιράν.
Μένουμε για ώρα ξαπλωμένοι κάτω στο πάτωμα σε μαξιλάρια, άλλοι όρθιοι και παρακολουθούμε εκστασιασμένοι την προβολή στην εγκατάσταση με τους καθρέφτες με τους ήχους να εξακολουθούν να μας μαγεύουν.
Αδελφοσύνη και ισότητα τίποτα άλλο δεν μας αξίζει. Καλές είναι οι Παγκόσμιες μέρες που καθιερώνονται, όπως η Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών όμως σε έναν ουτοπικό μελλοντικό κόσμο δεν θα έπρεπε καν να υπάρχουν καθώς μιλάμε για αυτονόητα ανθρώπινα δικαιώματα.
** Η έκθεση θα διαρκέσει μέχρι τις 26 Φεβρουαρίου 2023. Πληροφορίες εδώ: https://www.barbican.org.uk/whats-on/2022/event/soheila-sokhanvari-rebel-rebel
Comments