top of page

Αυτός που άλλαξε την οπτική του κόσμου μας

Writer's picture: Agni KatsioulaAgni Katsioula

Updated: Dec 9, 2022

Claude Monet (Κλοντ Μονέ): o πατέρας του Ιμπρεσιονισμού

Ακούστε το podcast κάνοντας κλικ επάνω ή δείτε το στο YouTube κάτω

Εργο του John Singer Sargent, "Ο Κλοντ Μονέ ζωγραφίζει στην άκρη του δάσους", 1885, Tate Britain

O πίνακας του “Impression, sunrise”, 1872, έδωσε το όνομα στο συναρπαστικό κίνημα. Ο αριστουργηματικός Γάλλος είδε τον κόσμο διαφορετικά. Βρήκε εξαιρετική ομορφιά σε σκηνές τόσο μυστηριώδεις όσο και μεγαλοπρεπείς και μοιράστηκε τον ενθουσιασμό του για τούτον τον κόσμο στους καμβάδες του. Αυτή η δέσμευση του για την καθημερινή ματιά του στον κόσμο, αποτυπώθηκε σε πίνακες και άλλαξε την πορεία της τέχνης.


Claude Monet, "The Beach at Trouville" , 1870, © Allen Phillips\Wadsworth Atheneum

Το κέντρο της πόλης εδώ στο Λονδίνο είναι πάντα γεμάτο κόσμο. Πολλοί τουρίστες και ντόπιοι περιδιαβαίνουν τους δρόμους και τις γέφυρες του Τάμεση και σταματούν για να απολαύσουν λίγες από τις ονειρικές σκηνές του ηλιοβασιλέματος και της Δύσης. Αγαπημένο σημείο το κοινοβούλιο και το Μπιγκ Μπεν που μάλιστα πρόσφατα αποκαταστάθηκε….

Απόλαυση, χρώμα και φως. Η πολυπολιτισμική Μητρόπολη εκτίνεται νωχελικά και γεμίζει με διαφορετικούς ανθρώπους, κοντινά πάρκα γύρω από το Κοινοβούλιο, δρόμους, μουσεία. Ανθρώπους που κάνουν βόλτες στον Τάμεση, στα κανάλια, στα ντοκ για να απολαύσουν τα χρώματα και την αίσθηση της πόλης. Προσωπικά πολλές φορές προσπαθώ να αντιληφθώ και να δω το σημείο αυτό της πόλης με τα μάτια ενός ανθρώπου, ενός καλλιτέχνη, ενός δημιουργού που το αποτύπωσε στους καμβάδες του αριστουργηματικά και μάλιστα πολλές φορές και σε διαφορετικές εποχές και καιρικές συνθήκες.

Ο Γάλλος Κλοντ Μονέ κατάφερε να δώσει την απαράμιλλη οπτική, την αίσθηση και την αξεπέραστη ομορφιά αυτού του σημείου της πόλης.

Ο μεγάλος δημιουργός γενικότερα είδε τον κόσμο μας πολύ διαφορετικά. Ανέδειξε την εξαιρετική ομορφιά σε σκηνές τόσο μυστηριώδεις όσο και μεγαλοπρεπείς και μοιράστηκε τον ενθουσιασμό του για τον κόσμο στους καμβάδες του. Αυτή η δέσμευση του για την καθημερινή ματιά του στον κόσμο μας, αποτυπώθηκε σε πίνακες και άλλαξε την πορεία της τέχνης.

Έδωσε νέα πνοή στην τέχνη της ζωγραφικής. Με τολμηρό όραμα και ριζοσπαστική προσέγγιση μέσα από τη «ζωντανή» σε χρώμα παλέτα του και τις ορατές «τρισδιάστατες» πινελιές στον καμβά πρότεινε έναν νέο τρόπο να βλέπει κάποιος και να απεικονίζει τον κόσμο.

Με την αισθητική του, την οπτική και την υπέροχη προσωπική ματιά του που χώρεσαν στο αριστουργηματικό του ταλέντο, κατέγραψε μοναδικά το παιχνίδι του ήλιου, της σκιάς, της ομίχλης και των αντανακλάσεων. Ανακάλυψε και αποτύπωσε εξαιρετικά τις καλειδοσκοπικές ατμόσφαιρες που τυλίγουν τα αντικείμενα και χρησιμοποίησε το δομημένο περιβάλλον σαν θέατρο του φωτός.

Το φως και το χρώμα εναλλάσσονται, κάθε λεπτό και ώρα, από το χάραγμα στην ανατολή όταν παίρνει φωτιά ο ορίζοντας μέχρι τα ονειρικά ηλιοβασιλέματα, τότε που αρχίζει η φύση να ησυχάζει. Με τα σκηνικά που γράφει στους καμβάδες του και μας κάνει να αντιλαμβανόμαστε μέσα από τις σκιές και τα παιχνιδίσματα των χρωμάτων ολόκληρη τη διαδρομή του Ήλιου στο γαλανό στερέωμα.

Η ομορφιά του φωτός και ο κρυστάλλινος αέρας φέρνουν μυρωδιές και αρώματα που περνάνε από τα έργα του σ’ ολόκληρη την ατμόσφαιρα γύρω μας κεντρίζοντας το μυαλό και όλες τις αισθήσεις μας.

Claude Monet, "Houses of Parliament, Sunset" , © Kunsthaus Zürich. All rights reserved

Ως επισκέπτης του Λονδίνου λοιπόν, ο Μονέ παρουσιάζει χώρους που αναγνωρίζουμε όλοι με την πρώτη ματιά - τα σπίτια της πόλης, το Κοινοβούλιο, τη Γέφυρα του Waterloo και τη γέφυρα Charing Cross.

Από τις απεικονίσεις των περιοχών του Μονέ και τα γραφικά σκηνικά, βλέπουμε πως επανέρχεται πολλές φορές στο ίδιο θέμα, σε διαφορετικές χρονικές στιγμές, εξερευνώντας τη ζωή αυτής της σύγχρονης πόλης. Όμως δεν σταματά μόνον εδώ ς αυτόν τον τόπο αλλά μας χαρίζει τις υπέροχες μνημειώδεις σειρές έργων του που απεικονίζουν τον καθεδρικό ναό της Ρουέν και την Βενετία.

Ο Μονέ γεννήθηκε στο Παρίσι στις 14 Νοέμβρη 1840 και μεγάλωσε στη Χάβρη, σημαντικό λιμάνι στις όχθες του Σηκουάνα, όταν η οικογένειά του μετακόμισε εκεί. Ο πρώτος του δάσκαλος, ο τοπιογράφος και θαλασσογράφος Εζέν Μπουντέν (1824-1898), τον ενθάρρυνε να ζωγραφίσει την ύπαιθρο, συνηθισμένο θέμα εκείνη την περίοδο. Το 1859 εγκαθίσταται στο Παρίσι, σπουδάζει στην Ελβετική Ακαδημία (Académie Suisse) και εντυπωσιάζεται από τα έργα που ανακαλύπτει στις επισκέψεις του στο Μουσείο του Λούβρου. Συνδέεται φιλικά με τους Πιερ Ογκίστ Ρενουάρ (1841-1919), Φρεντερίκ Μπαζίλ (1841-1870) και Αλφρεντ Σίσλεϊ (1839-1899), με τους οποίους μοιράστηκε κοινές ανησυχίες και ιδέες για τη ζωγραφική, που τους έκαναν πρωτοπόρους στο ιμπρεσιονιστικό κίνημα.

Ας μην ξεχνάμε πως ο ιμπρεσιονισμός οφείλει το όνομά του στον υπέροχο πίνακα του Μονέ “Impression, sunrise”, (Εντύπωση, ανατολή του ηλίου). Ας ανατρέξουμε λοιπόν λίγο στην ιστορία αυτού του εμβληματικού θαλασσινού τοπίου που βρίσκεται στις συλλογές του Μουσείου Marmottan. Είναι χειμώνας του 1872, από ένα δωμάτιο στο Amirauté Hotel που βρίσκεται στη διεύθυνση 41-45 Grand-Quai, ο Κλοντ Μονέ, απαθανάτισε μαγευτικά την χαραυγή του ήλιου στο εξωτερικό λιμάνι της Χάβρης που ήταν κυριολεκτικά όμως ένα τοπίο στην ομίχλη.

Εχει γίνει πολύ μεγάλη συζήτηση για την ακριβή ημερομηνία αυτού του πίνακα με τις υπέροχες αποχρώσεις τον πορτοκαλί ήλιο και τις ιριδίζουσες αντανακλάσεις του φωτός. Μια μελέτη μάλιστα με τοπογραφικές, εικονογραφικές, μετεωρολογικές και αστρολογικές αναφορές που πραγματοποιήθηκαν από τον αστρονόμο και καθηγητή φυσικής του Πανεπιστημίου του Τέξας Donald Olson επέτρεψαν σε αυτόν τον πίνακα να χρονολογηθεί με εξαιρετική ακρίβεια.

Claude Monet, "Impression, Sunrise", 1872, ο πίνακας που έδωσε το όνομα στο ιμπρεσιονιστικό κίνημα. Musée Marmottan Monet, Paris

Ηταν δημιουργία μια μέρα πριν τα γενέθλιά του, στις 7.35 π.μ. της 13ης Νοεμβρίου 1872, τριάντα λεπτά πριν από την αυγή, και ο καλλιτέχνης δημιούργησε το αριστούργημά του μεμιάς.

Παρουσιάστηκε στην πρώτη ομαδική έκθεση των «Ιμπρεσιονιστών» στο Παρίσι το 1874. Ο πιο αυστηρός κριτικός, ο Louis Leroy, χλεύασε αυτό το θαλασσινό τοπίο με την απεικόνιση που αψηφούσε τους κανόνες της ακαδημαϊκής ζωγραφικής αλλά και καταδίκασε γενικότερα αυτό που ειρωνικά βάφτισε εκείνος μάλιστα, «έκθεση των ιμπρεσιονιστών». Φανταζόμενος ελάχιστα, ότι μισό αιώνα αργότερα το κίνημα – τη φήμη του οποίου παρεμπιπτόντως καθιέρωσε – θα προκαλούσε τέτοιο διεθνή ενθουσιασμό!

Τον Μάιο του 1874, το τολμηρό “Impression, sunrise” αγοράστηκε για 800 φράγκα από συλλέκτη. Αφού πέρασε από πολλούς ιδιοκτήτες το 1940 δόθηκε στο Μουσείο Marmottan Monet. Θεωρήθηκε πολύ πρωτοποριακό έργο τέχνης και αγνοήθηκε. Καθόταν προστατευμένο κατά τη διάρκεια του πολέμου, περιμένοντας στη σκιά. Μόλις τη δεκαετία του 1950 γνωστοί ιστορικοί τέχνης, συμπεριλαμβανομένου του Αμερικανού John Rewald, επεσήμαναν τον καταλυτικό ρόλο αυτού του έργου τέχνης στη ιστορία του Ιμπρεσιονισμού. Στη συνέχεια, η κορύφωσή του ήρθε το 1959, όταν το δανείστηκε το Μουσείο Mulhouse, το έργο έφτασε να είναι ασφαλισμένο για… 50 εκατομμύρια φράγκα παρακαλώ!

Το 1985, τρεις ένοπλοι μπήκαν στο Μουσείο Marmottan Monet και έκλεψαν το αριστούργημα. Το «Impression, Sunrise» εξαφανίστηκε για πέντε χρόνια, πριν ανακαλυφθεί εκ θαύματος το 1990 σε ένα διαμέρισμα στο Porto-Vecchio της Νότιας Κορσικής, μετά από ένα εκπληκτικό κυνήγι που ξεκίνησε στην Ιαπωνία χρησιμοποιώντας επαφές της Yakuza (δίκτυο οργανωμένου εγκλήματος). Αυτή η τρελή κλοπή βοήθησε στην καθιέρωση του μύθου του πίνακα; Όλος ο κόσμος θέλει να δει αυτό το κομβικό μοντέρνο έργο τέχνης, το οποίο τώρα πια λατρεύεται κυριολεκτικά από ολόκληρο τον κόσμο.

Βέβαια αυτό όλο είναι μια πολύ ωραία ιστορία όμως τα πράγματα είναι διαφορετικά καθώς όλοι καταλαβαίνουμε πως η ιστορία και η τέχνη εξελίσσονται όπως και ο Ιμπρεσιονισμός που εξελίχθηκε μέσα σε 200 χρόνια… Δεν γεννήθηκε μονομιάς εκείνη την ημέρα της δημιουργίας αυτού του έργου.

Ο Μονέ λοιπόν επέστρεψε από το Λονδίνο όπου είχε βρει καταφύγιο κατά τη διάρκεια του Γαλλοπρωσικού πολέμου (1870-1871) στη Χάβρη. Στη βρετανική πρωτεύουσα δημιούργησε όπως είπαμε μια σειρά από αριστουργηματικούς πίνακες αποδίδοντας την ομίχλη και το φως μέσα από τα εμβληματικά της κτίρια και κτίσματα.

Οταν η όμορφη σύζυγός του Καμίλ Ντονσιέ (1847-1879) πεθαίνει σε ηλικία μόλις 32 χρόνων από καρκίνο αναλαμβάνει να μεγαλώσει τα δύο μικρά παιδιά του και το 1883 μετακομίζει στο Ζιβερνί, ένα χωριό 65 χιλιόμετρα μακριά από το Παρίσι. Μαζί με την ερωμένη του και από το 1892 σύζυγό του Αλίς Οσεντέ (1844-1911) και με τα παιδιά από τους γάμους τους ζουν στην εξοχή σ’ ένα υπέροχο σπίτι με κήπο 8.000 τετραγωνικών μέτρων.

Claude Monet, "Water Lilies and the Japanese Bridge", 1897–1899, Princeton University Art Museum

Εκει λοιπόν ο Μονέ πραγματικά μεγαλούργησε ζωγραφίζοντας σειρές πινάκων βασισμένων σε ένα κοινό θέμα (κήπος, φυτά, λιμνούλες, νούφαρα, γέφυρα κ.λπ.) το οποίο όμως κάθε φορά απέδιδε μοναδικά όχι μόνο με διαφορετικό τρόπο αλλά και πειραματιζόμενος σε διαφορετικές τεχνοτροπίες

Το όνομά του γίνεται μύθος τις επόμενες δύο δεκαετίες. Μέχρι τον θάνατό του το 1926 καλλιτέχνες και συλλέκτες ήρθαν στη Γαλλία -από τις ΗΠΑ, την Ιαπωνία και όλη την Ευρώπη- με την ελπίδα να συναντήσουν τον Μονέ και να αγοράσουν δημιουργία του. Ο αντίκτυπος του έργου του τον κάνει διάσημο φέρνοντας τη φήμη του μέχρι σήμερα που τα έργα του αναγνωρίζονται με την πρώτη ματιά και εξακολουθούν να θαυμάζονται σε όλο τον κόσμο.

«Αλλοι ζωγράφοι ζωγραφίζουν μια γέφυρα, ένα σπίτι, μια βάρκα... εγώ θέλω να ζωγραφίσω τον αέρα που περιβάλλει τη γέφυρα, το σπίτι, το σκάφος - την ομορφιά του φωτός στον οποίο τα αντικείμενα υπάρχουν». Με δικά του λόγια από μια συνέντευξή του το 1895 ο Γάλλος δάσκαλος Κλοντ Μονέ (1840-1926) περιγράφει χαρακτηριστικά την αισθητική και την οπτική στο έργο του.

Claude Monet, "Water Lilies", Musée Marmottan Monet

Ο ιμπρεσιονισμός ως καλλιτεχνικό ρεύμα είχε ήδη ξεκινήσει στη Γαλλία από τα μέσα του 19ου αιώνα, επηρεάζοντας αρχικά τον χώρο της ζωγραφικής αλλά και αργότερα τη λογοτεχνία μαζί με τη μουσική.

Οι δημιουργοί αρνούνταν τους περιορισμούς και εστίαζαν στο συναίσθημα, απορρίπτοντας όμως τον ρομαντισμό.

Οι ιμπρεσιονιστές ζωγράφοι χρησιμοποιούν ζωντανά χρώματα, παίζουν με το φως σε εξωτερικούς χώρους και αποτυπώνουν την άμεση εντύπωση (impression) στην καθημερινότητα.

Κλείνουν ένα στιγμιότυπο του χώρου και των αντανακλάσεων στον καμβά, τοποθετώντας μέσα στην καρδιά του πίνακα το συναίσθημα με φωτεινά και έντονα χρώματα παίζοντας με τη μεταβαλλόμενη επίδραση του φωτός σ’ ένα μοναδικό και άμεσα αναγνωρίσιμο εικονογραφικό στιλ.

Ο υπέροχος Μονέ ο επονομαζόμενος και πατέρας του Ιμπρεσιονισμού άλλαξε την οπτική του κόσμου μας μέσα από τα έργα του. Μας έφερε ονειροπόληση μέσα από τους γαλήνιους κήπους, τις γιαπωνέζικες γέφυρες, τα νούφαρα και τις κλαίουσες ιτιές. Τα παστέλ χρώματα ξεχειλίζουν και κατακτούν τον κόσμο μας και συνειδητοποιούμε πως τα προβληματικά μάτια του -καθώς έπασχε από καταρράκτη τα τελευταία χρόνια- δεν τον εμπόδισαν να αποτυπώσει την ομορφιά αυτού του κόσμου μέχρι το τέλος του, γιατί τα έβλεπε όλα φωτεινά και αισιόδοξα με τα μάτια της ψυχής του ακόμη κι αν είχε ομίχλη έξω.

65 views0 comments

Recent Posts

See All

Hozzászólások


bottom of page