Do Ho Suh : αναζητώντας το τέλειο σπίτι

Σκιαγραφώντας το βαθύτερο νόημα της έννοιας "οικία", τα καθηλωτικά έργα, του γεννημένου στην Κορέα και με έδρα το Λονδίνο δημιουργού, ερευνούν την αίσθηση του ανήκειν, τη συλλογικότητα, την ατομικότητα, την σύνδεση και την αποξένωση. Εξετάζουν τολμηρά, την περίπλοκη σχέση μεταξύ αρχιτεκτονικής, χώρου, σώματος και αναμνήσεων, που μας κάνουν αυτό που είμαστε

-----------

Δείτε το videopodcast στο YouTube κάνοντας κλικ επάνω

Ακούστε το podcast στο Spotify κάνοντας κλικ επάνω, ή στο Spotify for creators κάτω

---------------------

Από την Αγνή Κατσιούλα

---------------------

Άποψη από την έκθεση της Tate Modern στο Λονδίνο

Είναι το σπίτι ένας τόπος, ένα συναίσθημα ή μια ιδέα; Ο συγκλονιστικός εικαστικός Do Ho Suh με τις μεγάλης κλίμακας εγκαταστάσεις, τα γλυπτά, τα βίντεο και τα σχέδιά του, θέτει επίκαιρα ερωτήματα σχετικά με το αίνιγμα του σπιτιού, την ταυτότητα και τον τρόπο με τον οποίο κινούμαστε και κατοικούμε στον κόσμο γύρω μας. Ενώ η πρακτική του Suh βασίζεται στις δικές του εμπειρίες, πάντα παροτρύνει τους θεατές, να γεμίσουν τα έργα τόσο φυσικά με την παρουσία τους, όσο και ψυχολογικά με τον εσωτερικό τους κόσμο. Ενώνει αρμονικά εικόνες και γέφυρες, για να παράγει ένα διαφορετικό μοντέλο του φυσικού κόσμου - το εκπληκτικό Bridge Project που συνεχώς το εξελίσσει-, προσπαθώντας να εξερευνήσει το δομημένο περιβάλλον ως έναν ζωντανό οργανισμό που ατενίζει το μέλλον, όμως με μαρτυρίες τα ίχνη που άφησαν πίσω τους οι κάτοικοι του παρελθόντος.

Η είσοδος στην έκθεση στην Tate Modern

** Απολαύσαμε το εύρος και το βάθος της ευρηματικής και μοναδικής πρακτικής του Do Ho Suh, στα εντυπωσιακά έργα του, τριών δεκαετιών, όπως παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά όλα μαζί, στην έκθεση με τίτλο “Do Ho Suh: Walk the House” (Περπατήστε το Σπίτι) στην Tate Modern, εδώ στην καρδιά του Λονδίνου.

-----------

Άποψη του Λονδίνου

Τι είναι σπίτι; Στους ταραγμένους καιρούς που ζούμε, έχει το νόημα της ασφάλειας; Της «Ιθάκης» μας ίσως, των παιδικών μας χρόνων που πάντα νοσταλγούμε; Πως αντιλαμβανόμαστε αλήθεια σήμερα το βαθύτερο νόημα της έννοιας «οικία»; Πως οπτικοποιούμε στην digital εποχή μας τον περιβάλλοντα κόσμο τους;

Άποψη της Αθήνας

Και φυσικά υπάρχει το βασικό για όλους μας ερώτημα, πότε αλήθεια ένα κτίριο, ένα αρχιτεκτόνημα γίνεται σπίτι; Η έννοια της κατοικίας, προσφέρει την ιδέα της ασφάλειας και του καταφυγίου. Είναι η “φωλιά” τής οικογένειας, που προσφέρει προστασία όχι μόνο από τα καιρικά φαινόμενα και τον εχθρικό έξω κόσμο, μα αντανακλά επακριβώς την προσωπικότητα του καθενός ατόμου ξεχωριστά, αλλά και τις σχέσεις οικειότητας, με τους δεσμούς που αναπτύσσονται εντός της οικίας.

Κατοικίες στο Ανατολικό Λονδίνο

Το σπίτι με τοίχους, στέγη, πόρτες και παράθυρα, πρώτιστα είναι ένας συναισθηματικός χώρος που όλα φαντάζουν οικεία και γνώριμα εντός του, προσφέροντας στον καθέναν μας, την χαλάρωση αλλά και την αίσθηση του ανήκειν, εκφράζοντας την οικογενειακή και κοινωνική ζωή εντός του με ηρεμία και άνεση.

Η οδός Δαφνομήλης στο Λυκαβηττό

Σε μεγάλο βαθμό το “σπίτι”, διαμορφώνει την προσωπικότητα του ανθρώπου, διαπλάθει τον χαρακτήρα των παιδιών, καθώς το άτομο μαθαίνει να ζει με άλλους, και αναπτύσσει τις σχέσεις του όχι μόνο με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας, αλλά και με τους φιλοξενούμενους και τους ξένους επισκέπτες.

Είσοδος κατοικίας στο Canning Town στο Λονδίνο

Πέραν της κοινωνικής διάστασης, το σπίτι έχει και οικονομική σημασία καθώς αποτελεί αντικείμενο οικονομικής συναλλαγής, καθώς πουλιέται, αγοράζεται, νοικιάζεται, κατασκευάζεται, εξοπλίζεται, συντηρείται, υποθηκεύεται. Το σπίτι επίσης μπορούμε να πούμε πως δείχνει την “οικονομική επιφάνεια” των ενοίκων του και ορισμένοι το χρησιμοποιούν ως μέσον για την κοινωνική προβολή τους.

Μπαλκόνια πολυκατοικιών στα Εξάρχεια στην Αθήνα

Το σπίτι όμως εκφράζει και μια περισσότερο πολιτισμική διάσταση, καθώς η αρχιτεκτονική, η διακόσμηση και η αισθητική εκφράζουν την εποχή και τον τόπο που χτίστηκε. Υπάρχουν σπίτια όμορφα, μοναδικά, ξεχωριστά, πραγματικά έργα τέχνης, αλλά υπάρχουν και σπίτια ακαλαίσθητα, κακόγουστα, άχαρα, αντιαισθητικά.

Κατοικίες στο κέντρο του Ναυπλίου στην Ελλάδα

Έτσι λοιπόν, να τονίσουμε με βεβαιότητα πως το σπίτι, με την έννοια της κατοικίας, είναι το πρωταρχικό κύτταρο της πόλης αλλά και της προσωπικότητας του ανθρώπου στην κοινωνία μας.

Κι εδώ έρχεται η τέχνη που πάντα μας δίνει διεξόδους να απελευθερώσουν όλες τις ενδόμυχες σκέψεις μας για όλα αυτά που προαναφέραμε, για να μπορέσουν να επικοινωνήσουμε με ανθρώπους που έχουν διαφορετικές παραδόσεις και συνήθειες στην οίκηση.

Εικαστική εγκατάσταση του δημιουργού Do Ho Suh στην Tate Modern

Σίγουρα, δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος από τα εικαστικά έργα και τις εγκαταστάσεις, που όλα μα όλα μπορούν να καταγράφουν όχι μόνο τον περιβάλλοντα χώρο μας, να εντοπίσει με ακρίβεια την βαθιά έννοια του σπιτιού αλλά και να αποκαλύψει τα συναισθήματα.

Έτσι κι αλλιώς το ξέρουμε και το αντιλαμβανόμαστε, πως μια εικόνα που καταδεικνύει έννοιες και σκέψεις είναι καλύτερη ακόμα και από 1000 περιγραφικές λέξεις.

Ακριβώς έτσι λειτουργεί ο Do Ho Suh. Είναι ένας καταπληκτικά παραστατικός Νοτιοκορεάτης καλλιτέχνης, που εργάζεται κυρίως στη γλυπτική, τις εγκαταστάσεις και το σχέδιο. Έγινε παγκόσμια γνωστός, για την αναδημιουργία αρχιτεκτονικών δομών και αντικειμένων χρησιμοποιώντας ύφασμα, σε αυτό που ο ίδιος καλλιτέχνης περιγράφει ως «πράξη μνήμης».

Παραδοσιακές κατοικίες στην Σεούλ στην Κορέα. Photo: Wix.com

Γεννήθηκε στη Σεούλ το 1962 και μεγάλωσε σε ένα hanok, ένα σπίτι βασισμένο σε ένα αρχιτεκτονικό στυλ που χρονολογείται από τα πρώτα χρόνια της δυναστείας Joseon (1392–1910) στην Κορέα. Οι γονείς του Suh έχτισαν ένα νέο σπίτι τη δεκαετία του 1970 και ήταν τεράστια παιδική εμπειρία για εκείνον.

Το συνολικό έργο του Suh επικεντρώνεται στους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους η αρχιτεκτονική μεσολαβεί στην εμπειρία του χώρου. Η αρχιτεκτονική αποτελεί βασική αναφορά για τον καλλιτέχνη από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 - ακόμη και για έργα, που δεν μοιάζουν με κτίρια.

Ως αποτέλεσμα, ο Suh δίνει ιδιαίτερη προσοχή στην ιδιαιτερότητα του έργου και στην αισθητηριακή εμπειρία του θεατή καθώς τον προτρέπει να κινείται συνεχώς ανάμεσα στα εκθέματα στον εκθεσιακό χώρο. Αρκετά από τα γλυπτά του που δημιουργήθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες εξετάζουν τις δυνατότητες της γλυπτικής να γίνει αρχιτεκτονική και αντίστροφα.

Ο Suh άρχισε να εξερευνά την ιδέα του σπιτιού αφού έφυγε από τη Νότια Κορέα το 1991 και μετανάστευσε στις Ηνωμένες Πολιτείες. Από τότε, το σπίτι των παιδικών του χρόνων έχει επανειλημμένα αναδυθεί μέσα από το έργο του.

Μάλιστα για το έργο του "Rubbing/Loving: Seoul Home", ο Suh επέστρεψε στο σπίτι του και κάλυψε ολόκληρο το εξωτερικό του με χαρτί. Στη συνέχεια, έτριψε την επιφάνεια με γραφίτη,στην ουσία αντέγραψε τις επιφάνειες του κτιρίου, περιγράφοντας την τεχνική ως μια «χειρονομία αγάπης» που αναμειγνύεται με μια αίσθηση απώλειας. Για τον Suh, η αποτύπωση αυτή, είναι μια πράξη μαρτυρίας αλλά και εξερεύνησης «όπου στην πραγματικότητα κατοικεί η μνήμη».

Το στυλ αυτού του σπιτιού των παιδικών χρόνων του Suh λοιπόν, έρχεται σε έντονη αντίθεση με το μεγαλύτερο μέρος της σύγχρονης Σεούλ. Η πόλη ανοικοδομούνταν μετά την απελευθέρωση από την Ιαπωνία και την καταστροφή κατά τη διάρκεια του Κορεατικού Πολέμου (1950-53). Ένας ταχέως αυξανόμενος πληθυσμός σήμαινε ότι τα χαμηλά κτίρια αντικαταστάθηκαν από πολυώροφα κτίρια που ανοικοδομούνταν συνεχώς.

Η θολή γραμμή μεταξύ γλυπτικής και αρχιτεκτονικής στο έργο του, συχνά καθιστά τις αρχιτεκτονικές δομές φορητές μέσω της αλλαγής υλικών, όπως αποδεικνύεται από αυτό το διάσημο έργο του, το Seoul Home, που αναφέραμε ήδη, αφού αναδημιούργησε το σπίτι των παιδικών του χρόνων χρησιμοποιώντας πολυεστέρα και μετάξι.

Η χρήση υφάσματος και χαρτιού από τον Suh, που λειτουργούν σαν «δεύτερο δέρμα», καθιστά δυνατή την αναδίπλωση και τη μεταφορά των έργων του.  Οι επιλογές υλικών, όπως το χαρτί ρυζιού και το ύφασμα, παραπέμπουν επίσης στην παραδοσιακή κορεατική τέχνη και αρχιτεκτονική.

Είχαμε την χαρά και την ευτυχία να μπορέσουμε να μπούμε κυριολεκτικά και μεταφορικά στο “σπίτι” και τις ιδέες που το αγκαλιάζουν, ακριβώς με τον τρόπο που τα οραματίζεται ο Do Ho Suh.

Στον δεύτερο όροφο της Tate Modern απλώθηκαν όλα τα κτίρια και οι χώροι που ξεπήδησαν από τον δημιουργικό οίστρο του εκπληκτικού καλλιτέχνη. Περνώντας το κατώφλι της έκθεσης με τίτλο “Do Ho Suh: Walk the House” (Περπατήστε στο σπίτι) συναντάμε αρχιτεκτονήματα που εκτείνονται σε πολλαπλές χρονικές περιόδους.

Πολλά από αυτά είναι μέρη όπου ο Do Ho Suh έζησε και εργάστηκε και στα οποία επιστρέφει επανειλημμένα μέσω των εγκαταστάσεων, των βίντεο και των έργων του σε χαρτί. Η μεγάλη αυτή παρουσίαση εξετάζει τρεις δεκαετίες της πρακτικής του καλλιτέχνη στη Σεούλ, τη Νέα Υόρκη και το Λονδίνο - τις τρεις πόλεις που έχει αποκαλέσει «σπίτι» σε διαφορετικά σημεία της ζωής του.

Ο τίτλος που αποδόθηκε στην έκθεση δεν είναι καθόλου τυχαίος, καθώς το “Walk the House” (Περπατήστε στο σπίτι) είναι μια κορεατική έκφραση που ο Suh άκουσε ως μικρό αγόρι από τους ξυλουργούς που κατασκεύασαν το σπίτι των παιδικών του χρόνων στη Σεούλ, όπως προαναφέραμε.

Το κτίριο λοιπόν, αυτό το παραδοσιακό κορεατικό σπίτι (hanok), είναι από τα κτίρια που μπορούσαν να αποσυναρμολογηθούν και να επανασυναρμολογηθούν σε μια νέα τοποθεσία - μια διαδικασία κυριολεκτικά «περπατώντας στο σπίτι».

Για τον Suh, η φράση περιγράφει πώς “κουβαλάμε” μαζί μας πολλαπλά μέρη στον χώρο και τον χρόνο. Η σχέση μεταξύ αρχιτεκτονικής, σώματος και μνήμης είναι κεντρικής σημασίας για τα ενδιαφέροντα του τρομερού καλλιτέχνη.

Όπως λέει ο ίδιος, «η μνήμη συγχωνεύεται σε αυτούς τους χώρους και οι αναμνήσεις διαμορφώνουν τις αντιλήψεις μας γι' αυτούς. Ωστόσο, δεν είναι στάσιμοι. Δεν είναι αποκλεισμένα περιβάλλοντα στο έργο μου. Είναι μεταφερόμενοι, αναπνεύσιμοι και μεταβλητοί». Για τον καλλιτέχνη, το «σπίτι» δεν είναι ένας σταθερός τόπος ή μια απλή ιδέα. Αντίθετα, εξελίσσεται με την πάροδο του χρόνου και επαναπροσδιορίζεται συνεχώς καθώς κινούμαστε στον κόσμο.

Η ανοιχτή διάταξη των έργων, μας ενθαρρύνει να κινηθούμε μπρος-πίσω στον χρόνο και τον τόπο, καθώς περιδιαβαίνουμε μέσα στα έργα τέχνης. Τα έργα του, μας υπενθυμίζουν ότι όλα είναι συνδεδεμένα – ναι υπάρχουμε μέσα σε ένα δίκτυο σχέσεων και εμπειριών.

Εξερευνώντας το έργο του Do Ho Suh αναρωτιόμαστε ποιους χώρους και χρόνους κουβαλάμε μαζί μας, μέσα μας, καθώς κινούμαστε στον κόσμο του. Αλήθεια πώς μπορεί η αρχιτεκτονική να διαμορφώνει και να διατηρεί τις αναμνήσεις μας; Σε έναν κόσμο που κινείται συνεχώς, πού και πότε βρίσκεται το σπίτι μας;

Ναι, το έργο του εξετάζει με ευκολία τη σχέση μεταξύ αρχιτεκτονικής, χώρου, σώματος και μνήμης. Δύο από τα έργα μάλιστα, που εκτίθενται έξω από την έκθεση στο φουαγιέ, εξερευνούν τις εντάσεις μεταξύ ατομικότητας και συλλογικότητας, καθώς και τις συνήθειες της εμφάνισης και αντίληψης.

Το έργο "Who Am We?", είναι μια ταπετσαρία φτιαγμένη από χιλιάδες μικροσκοπικές φωτογραφίες πορτρέτων. Ο Suh συνέλεξε τις εικόνες στη Σεούλ, για πολλά χρόνια, από πηγές όπως σχολικά βιβλία. Οι εικόνες σαρώθηκαν σε ψηφιακά αρχεία και στη συνέχεια μειώθηκαν σε μέγεθος. Από μακριά, η τεράστια ταπετσαρία που καλύπτει ολόκληρο τον τοίχο προς την είσοδο, μοιάζει με ένα μοτίβο από κουκκίδες, αλλά με μια πιο προσεκτική εξέταση αποκαλύπτονται οι λεπτομέρειες ξεχωριστών προσώπων.

Το έργο εξερευνά τη σχέση και την ένταση μεταξύ του ατόμου και του κοινωνικού συνόλου. Η χρήση ταπετσαρίας ως μέσου παίζει με την έννοια της ανάμειξης, καθώς το έργο γίνεται μέρος της αρχιτεκτονικής του μουσείου.

Ο Suh επανέρχεται συχνά στο έργο του με τίτλο “Public Figures”, όπως εδώ στην Tate με το δεύτερο μνημειακό έργο του να βρίσκεται στην είσοδο της παρουσίασης. Την πρώτη εκδοχή την δημιούργησε πριν από 25 χρόνια. Του αρέσει να επιστρέφει στην ιδέα ενός δημόσιου μνημείου που απεικονίζει άτομα που συνεργάζονται για να ανατρέψουν τον εορτασμό για μια “εξουσία”.

Αφού μετακόμισε στις ΗΠΑ, ο Suh άρχισε να ασχολείται με τον ρόλο του βάθρου στα δημόσια μνημεία και τις επίσημες αφηγήσεις που αυτά παραστατικά υποστηρίζουν. Εξετάζει με ενδιαφέρον τον κενό χώρο κάτω από τα αγάλματα με τις φιγούρες που γεμίζουν τις πλατείες σε όλες τις πόλεις του κόσμου.

Στις “Public Figures”, η βάση επάνω στο βάθρο, είναι κενή. Το μνημείο αντί να τιμά ένα άτομο ή ένα γεγονός, με τις πολλές μικρές φιγούρες που από κάτω σηκώνουν, κρατούν την βάση ψηλά, όλοι μαζί, συλλογικά, ως μια χειρονομία συλλογικής ανθεκτικότητας και ανανέωσης.

Όταν ο θεατής επικεντρώνει το βλέμμα του, στο έργο συναντά ένα κενό, αφαιρετικό βάθρο, όμως όταν κοιτάζουμε προς τα κάτω... το βάθρο υποβαστάζεται από τις πολλές μικρές φιγούρες – μια μάζα ανθρώπων που ταυτόχρονα στηρίζουν και αντιστέκονται στο βάρος του μαρμάρου για να μην συνθλιβούνε.

Προχωρώντας στα ενδότερα, στα εντυπωσιακά μεγάλης κλίμακας έργα σε χαρτί που απολαύσαμε, ο Suh εδώ εξερευνά τον τρόπο που το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον επηρεάζουν την κατανόησή μας για έννοιες όπως το σπίτι και η ταυτότητα μας. Συνδυάζοντας αριστοτεχνικά, διαφορετικούς χρόνους και χώρους μέσα από το εικαστικό του έργο, απομακρύνεται από τις έννοιες του «παρελθόντος» ή του «παρόντος» και του «εδώ» ή του «εκεί».

Τα σχέδια απροκάλυπτα εντοπίζουν μια κυκλική και όχι γραμμική εμπειρία του χρόνου που ήταν σημαντικότατη για τον Suh σε όλη του τη ζωή. Πολλοί από εμάς στην έξυπνη παρουσίαση του έργου του, παιχνιδιάρικα οραματιζόμαστε, τον τρόπο που οι τόποι, οι άνθρωποι και οι “παλιοί εαυτοί” μας μεταφέρονται μέσα μας στη νοσταλγία και την μνήμη, όπου κι αν προχωρήσουμε.

Ο Suh όπως προαναφέραμε μετακόμισε με τις μνήμες του στις Ηνωμένες Πολιτείες για να συνεχίσει τις σπουδές του στην Σχολή Σχεδιασμού του Ρόουντ Άιλαντ, αλλά τελικά εγκαταστάθηκε, βρήκε στέγη, στη Νέα Υόρκη, το 1997.

Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, υιοθέτησε δύο από τις πιο κεντρικές του τεχνικές – την αναλογική μέτρηση και την αποτύπωση με πραγματική αντιγραφή.

Σωματικά και ψυχικά εξαντλητικός, ο Suh χρησιμοποιεί αυτές τις χρονοβόρες διαδικασίες για να δημιουργήσει φορητές εκδοχές των τόπων που έχει ζήσει.

Μέσω των μετρήσεων, καταγράφει προσεκτικά έναν χώρο, δίνοντας προσοχή στις πιο ακριβείς λεπτομέρειες. Περιγράφει έτσι τον τρόπο που ξεχασμένες αναμνήσεις επανεμφανίζονται καθώς ανατρέχει σε χαρακτηριστικά, αντιγράφοντας τις επιφάνειές τους σε χαρτί.

Στο εντυπωσιακότατο, μεγάλης κλίμακας έργο του Nest/s, ο Suh έχει στην κυριολεξία συρράψει μια σειρά από, σε πραγματική κλίμακα, ενδιάμεσους χώρους και δωμάτια κτιρίων στη Σεούλ, τη Νέα Υόρκη, το Λονδίνο και το Βερολίνο. Τα συνδέει μεταξύ τους, για να σχηματίσουν μια αρχιτεκτονική συνεχή ακολουθία.

Ο Suh αποκαλεί αυτά τα έργα, φτιαγμένα με παραδοσιακές κορεατικές τεχνικές ραψίματος, «αρχιτεκτονικές υφάσματος».

Μέσω αυτής της διαδικασίας, ο καλλιτέχνης μπορεί να συσκευάσει και να μεταφέρει χώρους, εκπληρώνοντας την επιθυμία του να χωρέσει το σπίτι των παιδικών του χρόνων σε μια βαλίτσα, όπως πολύ συχνά αναφέρει.

Οι επισκέπτες βιώνουν το έργο διασχίζοντας, τους σε ακολουθία διαφορετικούς χώρους και με εναλλασσόμενους διαφορετικούς χρωματισμούς. Είναι η ώρα που ο θεατής ταυτίζεται με τον δημιουργό, καθώς βαδίζοντας στον μακρύ διάδρομο, όλοι σκεφτόμαστε ενθυμούμενοι τα δικά μας ταξίδια μέσα από διαφορετικούς χώρους, αρχιτεκτονήματα, πόλεις και γειτονιές που ζήσαμε. Πραγματικά μια χωροχρονική, βιωματική, διαδρομή.

Ακριβώς δίπλα μας ξεπετάγεται, η θαυμαστή πρακτική του Suh με την παραγωγή αντιγράφων με γραφίτη, σε πραγματική κλίμακα, που μας δείχνει αβίαστα, τον τρόπο που οι μνήμες μπορούν να ενσωματωθούν σε χώρους με νεότερη ιστορία όπως κατά τη διάρκεια πολιτικών αναταραχών και λογοκρισίας.

Ζωντανό παράδειγμα, το έργο του «Rubbing/Loving: Company Housing of Gwangju Theater» ασχολείται με τις λογοκριμένες ιστορίες όσων βίωσαν την Εξέγερση του Gwangju. Τα γεγονότα καταιγιστικά, καθώς τότε τον Μάιο του 1980, υπήρξαν μια σειρά από διαμαρτυρίες με πρωτοπόρους τους φοιτητές στο Gwangju της Νότιας Κορέας, που καταστάλθηκαν από τις αρχές.

Δημιουργώντας λοιπόν αυτά τα αντίγραφα των εσωτερικών επιφανειών των κτιρίων στο Gwangju, ο Suh διερευνά τον τρόπο που αυτά μαρτυρούν τη βία και αναρωτιέται ποιες μοναδικές μνήμες κουβαλούν ενάντια στις “επίσημες” ιστορίες του καθεστώτος.

Δουλεύοντας συνεχώς με την ομάδα του, η αρμονική συνεργατική διαδικασία του Suh γίνεται, μια στιγμή συλλογικής μαρτυρίας. Όλοι περνούν σε μια βαθιά συγκινητική αίσθηση τελετουργίας, παίρνουν μέρος σε μια γιορτή που προκύπτει από το να δημιουργούν πράγματα και να υλοποιούν ιδέες μαζί.

Ο Suh, όπως αναφέραμε, χρησιμοποίησε συχνά το σχέδιο για να αναπτύξει ιδέες, καθώς και για να επεξεργαστεί τεχνικά ζητήματα με τις εγκαταστάσεις του. Τα έργα σε χαρτί που αναπτύχθηκαν στις αίθουσες της Tate Modern, χρονολογούνται από το 1999 έως το 2024 και παρακολουθούν πώς εξελίχθηκε η προσέγγιση των θεμάτων του, με την πάροδο των χρόνων.

Κινούνται σε μεγάλο φάσμα καθώς τα αντιλαμβανόμαστε τόσο πρωτοποριακά καθηλωτικά όσο και οικεία, καταδεικνύοντας -σε όλη την πρακτική του- την ευαισθησία του Κορεάτη δημιουργού, για την κλίμακα δημιουργίας. Επιστρέφει συνεχώς σε τόπους, μορφές και θέματα, κατά την πάροδο του χρόνου.

Εμβαθύνοντας, μπορούμε να πούμε πως τα έργα τέχνης τού Suh έχουν τις ρίζες τους στην εκπαίδευσή του, στην κορεατική ζωγραφική με μελάνι, την οποία σπούδασε πριν μεταναστεύσει στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτή η πρακτική παραδοσιακά χρησιμοποιεί το χαρτί ως βάση. Ο δημιουργός παίζει με τις αρχές της ζωγραφικής αποτύπωσης με μελάνι, περιγράφοντας το ενδιαφέρον του για την παράδοση του ελέγχου από τον καλλιτέχνη καθώς τα σημάδια μελανιού επεκτείνονται μέσα από τις απορροφητικές ίνες χαρτιού.

Αρχικά χρησιμοποίησε μελάνι, ακουαρέλα και μολύβι για τα έργα του με βάση το χαρτί, αλλά για περισσότερο από μια δεκαετία έχει αναπτύξει τις δικές του πειραματικές τεχνικές.

Στο εκπληκτικό “Staircase”, ο Suh έχει εργαστεί με κλωστές κεντημένες σε χαρτί ζελατίνης για να συμπτύξει μια τρισδιάστατη φόρμα σε ένα δισδιάστατο επίπεδο. Οι υφασμάτινες αρχιτεκτονικές, μπορούν να συσκευαστούν όπως τα ρούχα, και αυτή η διαδικασία επιτρέπει στον Suh να δημιουργεί φορητές εκδοχές ουσιαστικών χώρων.

Η συνεχής επιστροφή στους χώρους, ή η αίσθηση ότι αυτοί σε «στοιχειώνουν», απεικονίζεται στο έργο “Home Within Home”. Ο Suh χρησιμοποιεί τεχνικές τρισδιάστατης εκτύπωσης για να συγχωνεύσει δύο κτίρια στα οποία έχει ζήσει προηγουμένως, το ένα στη Νότια Κορέα και το άλλο ένα σπίτι με ενοικιαζόμενα διαμερίσματα στις ΗΠΑ. Αυτή η διαδικασία θολώνει τις διακρίσεις μεταξύ των κτιρίων, τα οποία βρίσκονται σε μια συρρικνωμένη, πιο οικεία κλίμακα.

Ο Suh, μας μιλά με τα έργα του, για τις πολιτισμικές συγκρούσεις και τα γλωσσικά εμπόδια που και ο ίδιος βίωσε. Μαζί του κι εμείς, καθώς κινούμαστε στους κόσμους του, επανεξετάζουμε την ταυτότητά μας, ποιοι πραγματικά είμαστε, μέσω της επαφής με τους τόπους στους οποίους βρισκόμαστε, ζούμε, αναπνέουμε και κινούμαστε.

Υπάρχει μια σκόπιμη ένταση που αναδύεται από το έργο του Suh, μεταξύ της ακρίβειας-στη λεπτομέρεια και την εντύπωση, μεταξύ αναπόλησης και λήθης, ακροβατώντας ανάμεσα στην διατήρηση των παραδόσεων και της εναλλαγής μέσα από την μετακίνηση.

Κι ενώ οι αρχιτεκτονικές εγκαταστάσεις του και τα αντίγραφα υφασμάτων του, θυμίζουν τους τόπους στους οποίους έχει ζήσει, τα υλικά από τα οποία δημιουργούνται οι κατασκευές, αντιστέκονται στην ακριβή αναπαραγωγή.

Το ύφασμα υποχωρεί, αλλάζοντας ελαφρά το σχήμα των κτιρίων που φέρνει στο προσκήνιο. Το χαρτί δεν μπορεί να προσκολληθεί τέλεια στα περιγράμματα κάθε λεπτομέρειας, το κάνει περισσότερο για να αποτυπώσει οπτικές και φυσικές πληροφορίες ώστε να προκαλέσει μια αίσθηση του χώρου όπως τον βίωνε εκείνος και να πυροδοτήσει τις δικές μας αναμνήσεις και συναισθήματα.

Πριν φύγει από τη Νέα Υόρκη για το Λονδίνο, ο Suh αποτύπωσε τους εσωτερικούς χώρους του διαμερίσματος που νοίκιαζε για δύο δεκαετίες, δημιουργώντας το “Rubbing/Loving Project: Unit 2, 348 West 22nd Street, New York, NY 10011, USA.

Μετακομίζει στο Λονδίνο το 2016 και απεικονίζει το σπίτι του σε αυτήν την πόλη με την αρχιτεκτονική υφάσματος στο “Perfect Home: London, Horsham, New York, Berlin, Providence, Seoul”.

Το έργο βασίζεται σε ένα περίγραμμα κλίμακας 1:1 του εσωτερικού του σπιτιού του Suh στο Λονδίνο, αλλά μέσα σε αυτό συσσωρεύονται εξαρτήματα και εξοπλισμός από πολλά μέρη όπου έχουν ζήσει αυτός και η οικογένειά του όλα αυτά τα χρόνια.

Εντοπίζουμε σε πληθώρα διακόπτες φωτισμού, πόμολα και πρίζες στις θέσεις και τα ύψη που θα βρίσκονταν στην πραγματική, αρχική τους θέση στο δωμάτιο. Ο Suh θυμίζει τις σχεδόν ασυνείδητες τελετουργίες που δημιουργούν μια αίσθηση οικειότητας, όπως το άνοιγμα μιας πόρτας ή το άναμμα ενός φωτός. Έχει συγκρίνει τα αποπροσανατολιστικά αποτελέσματα της προσαρμογής σε αυτές τις γεωγραφικές διαφορές με τη φυσική εμπειρία του jetlag.

Ο Suh αναφέρεται στα εξαρτήματα που που υπάρχουν σε αυτά τα δύο έργα, ως «δείγματα». Στο έργο Rubbing/Loving Project, που βασίζεται σε τοίχους: Μονάδα 2, 348 West 22nd Street, Νέα Υόρκη, Νέα Υόρκη 10011, ΗΠΑ, βρίσκονται ακόμα στην αρχική τους συσκευασία, θέλοντας να μας θυμίσει μια προθήκη, όπως θα συνέβαινε σε ένα μουσείο φυσικής ιστορίας.

Ο Suh περιγράφει άριστα στα έργα του, πως κατακλύζεται από αναμνήσεις και οπτασίες, υπενθυμίζοντάς μας τις δικές μας αναμνήσεις από τους κόσμους μας όπως εμείς τους βιώνουμε.

Εδώ, επίσης παρουσιάζονται δύο από τα βίντεο-έργα του Suh - “Robin Hood Gardens, 2018” και “Dong In Apartments, 2022” - τα οποία επικεντρώνονται σε οικιστικά συγκροτήματα κατοικιών του 20ού αιώνα στο Λονδίνο και την Daegu πριν από την κατεδάφισή τους. Αντιμετωπίζοντας τον ταχέως μεταβαλλόμενο αρχιτεκτονικό ιστό των πόλεων, εξετάζουν τη σχέση μεταξύ ενός κτιρίου και ενός σπιτιού.

Χρησιμοποιώντας προηγμένη τεχνολογία και διαδικασίες όπως η φωτογραμμετρία - η συρραφή εικόνων για την παραγωγή ενός ψηφιακού μοντέλου του φυσικού κόσμου - και τεχνικές κάμερας flythrough, ο Suh ασχολείται με το δομημένο περιβάλλον ως έναν ζωντανό οργανισμό, μάρτυρα των ιχνών που άφησαν πίσω τους οι κάτοικοι του παρελθόντος.

Και τέλος, οδηγούμενοι στην έξοδο, θα καταδυθούμε στη φιλόδοξη εικαστική εξερεύνηση του Suh, το Bridge Project, που ξεκίνησε το 1999 και συνεχίζει να εξελίσσεται. Θέμα το «τέλειο σπίτι» του, στο κέντρο μιας γέφυρας που συνδέει τις τρεις βασικές πόλεις της ζωής του, την Σεούλ, τη Νέα Υόρκη, το Λονδίνο.

Η έννοια του «τέλειου σπιτιού» είναι μια πρόκληση - μια σχεδόν αδύνατη ιδέα. Στη Φάση 1, ο Suh προτείνει τέσσερα εικαστικά σχέδια γεφυρών που εκτείνονται στον Βόρειο Ειρηνικό Ωκεανό, συνδέοντας τη Σεούλ με τη Νέα Υόρκη. Η Φάση 2 περιλαμβάνει το Λονδίνο, όπου ζει τώρα.

Μετρώντας τις αποστάσεις μεταξύ αυτών των τριών τοποθεσιών, ο Suh διαπίστωσε ότι το μέσο τους βρίσκεται στον Αρκτικό Ωκεανό. Μας προσκαλεί λοιπόν να σκεφτούμε τον τρόπο που μέσω της τέχνης μπορούμε να φανταστούμε νέους κόσμους, ακόμη και αν κάποιοι θα παραμείνουν ανεκπλήρωτοι και φανταστικοί. Ταυτόχρονα, μέσα από την προβολή και την εξερεύνηση του φανταστικού αυτού τέλειου σπιτιού, καταπιάνεται με κοινωνικά, πολιτικά και οικολογικά ζητήματα του πραγματικού κόσμου.

Το «τέλειο σπίτι» του Suh στον πραγματικό κόσμο μας, θα βρισκόταν σε απόσταση άνω των 700 χιλιομέτρων από την πλησιέστερη ακτογραμμή του Αρκτικού Ωκεανού. Η ακριβής τοποθεσία δεν υπόκειται στη δικαιοδοσία καμίας χώρας, αλλά έχει αποτελέσει αντικείμενο ανταγωνιστικών διεκδικήσεων από τη Νορβηγία, τον Καναδά, τη Δανία, τη Ρωσία και τις ΗΠΑ.

Οι πλησιέστερες εκτάσεις φιλοξενούν τους αυτόχθονες Chukchi της χερσονήσου Chukotka και του Iñupiat της Αλάσκας. Το έργο εγείρει πολλά ερωτήματα. Ποιανού τη γη θα παραβίαζε η γέφυρα; Ποιες θα ήταν οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις; Με τόσα πολλά σπίτια υπό απειλή παγκόσμια και για πλήθος αιτιών, μήπως η ιδέα ενός «τέλειου σπιτιού» είναι αντιφατική;

Ο Suh έχει συνεργαστεί με ειδικούς από τους τομείς της αρχιτεκτονικής, της μηχανικής, της βιομηχανίας, από τον σχεδιασμό ενδυμάτων, επίσης, τομείς της φιλοσοφίας, της ανθρωπολογίας και της βιολογίας, για να διερευνήσει όλα αυτά τα ζητήματα που εγείρονται.

Το έργο βασίζεται επίσης στις δικές του εμπειρίες μετανάστευσης και στις σκέψεις του για την παγκοσμιοποίηση. Ενώ το έργο έχει διάφορα αποτελέσματα - σχέδια, χάρτες, κινούμενα σχέδια και στολές επιβίωσης - στον πυρήνα του υπάρχει σε έναν φανταστικό χώρο.

Το εκπληκτικό Bridge Project λοιπόν, είναι ένα συνεχώς εξελισσόμενο έργο και εκ φύσεως, άλυτο. Τα σύνορα συνεχώς μετακινούνται ή κλείνουν, η υπερθέρμανση του πλανήτη προκαλεί εμφανέστατη κλιματική αλλαγή, οι οικογένειες και οι προσωπικές συνδέσεις αναπτύσσονται ή μεταβάλλονται, οι άνθρωποι μετακινούνται - είτε οικειοθελώς είτε επειδή είναι αναγκασμένοι, και εδώ ακριβώς αντιλαμβανόμαστε πως η γέφυρα που συνδέει αυτούς τους ρευστούς κόσμους μας, έχει πολλά πιθανά τελικά αποτελέσματα και εκδηλώσεις.

Δεν υπάρχει ως μια σταθερή έννοια του σπιτιού αλλά θα συνεχίσει και στο μέλλον να εξελίσσεται. Πραγματικά αριστουργηματικό έργο σε έμπνευση και λειτουργία, μας συνεπαίρνει και μας προβληματίζει όχι μόνο ως θεατές που αναζητάμε μαζί με τον Do Ho Suh το “τέλειο σπίτι”αλλά και ως κάτοικοι αυτού του πολύπαθου κόσμου μας με φόντο μια συνεχιζόμενη στεγαστική κρίση και διαστρεβλωμένες αντιλήψεις για κτίρια που δεν βρίσκονται σε αρμονία με το περιβάλλον.

Οι εγκαταστάσεις του Suh διευρύνουν και συστέλλουν το οπτικό πεδίο για τον θεατή, επιτρέποντας έτσι στο έργο, να περιέχει τόσο μινιμαλιστικές όσο και αντι-μινιμαλιστικές ιδιότητες.

Τα έργα και οι εγκαταστάσεις του απεικονίζουν το πλήθος των αναμνήσεων, των αρχιτεκτονημάτων με τις λεπτομέρειές τους, ενώ καταγράφουν το ιστορικό τους πέρασμα στους αιώνες και την ιστορία. Οι αναπαραγωγές των σπιτιών του είναι ενδεικτικά προϊόντα, τα οποία είναι ειδικές κατασκευές, που αναφέρονται σε συγκεκριμένες τοποθεσίες, ενώ παράλληλα διεκδικούν τη δική τους αυτονομία κινούμενες από εικαστικό χώρο σε εικαστικό χώρο.

Ναι, συνολικά το έργο του Do Ho Suh, μέσα από τα περάσματα και τα κατώφλια των φημισμένων αρχιτεκτονικών υφασμάτων του, υποδηλώνει την άγνωστη φύση του σπιτιού, καθιστώντας τις εγκαταστάσεις του που αναδημιουργούν τις προηγούμενες κατοικίες του, διαρκώς και εννοιολογικά άλυτες, αναγνώσεις μιας παγκόσμιας περιπλάνησης.

Αλήθεια, τι είναι “σπίτι”; Τι είναι για τον καθένα μας το ¨τέλειο σπίτι”; Ίσως αυτό που κουβαλάμε μέσα μας,στις βαλίτσες της ύπαρξής μας ή μήπως αυτό που ονειρευόμαστε;

------------

** Πληροφορίες για την έκθεση “Do Ho Suh: Walk the House”, στην Tate Modern, στο Λονδίνο, μπορείτε να βρείτε εδώ: https://www.tate.org.uk/whats-on/tate-modern/the-genesis-exhibition-do-ho-suh

** Photo: A. KATSIOULA