Eugène Delacroix: επαναστάτης του χρώματος, δεξιοτέχνης στην αποτύπωση του συναισθήματος με καινοτόμες τεχνικές. Απελευθέρωσε την τέχνη από τους περιορισμούς των κανόνων απεικονίζοντας δραματικές και έντονες σκηνές
Από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες του 19ου αιώνα, θεωρείται βασικό πρόσωπο του Ρομαντισμού. Αριστουργηματικός ζωγράφος και τοιχογράφος με εκφραστικές πινελιές και οπτικά εφέ χρώματος, αλλά και εξαιρετικός λιθογράφος που εικονογράφησε φημισμένα έργα. Εμπνεόμενος στην Γαλλική Επανάσταση του 1830 κατέκτησε την παγκόσμια μνήμη με τον πίνακα σταθμό, «Η Ελευθερία οδηγεί το Λαό». Ορόσημο και η κραυγή του δημιουργού για την σφαγή των Ελλήνων, «Η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου» (1826). Ολόκληρο το έργο του ιδιοφυή ζωγράφου, σημαδεύτηκε από τα παρισινά ιστορικά γεγονότα, την ελληνική επανάσταση, την ποίηση του Λόρδου Βύρωνα, ένα ταξίδι στο Μαρόκο.
**Το 2018 απολαύσαμε μια εντυπωσιακή έκθεση στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης (The Met) στην Νέα Υόρκη, που έφερε στο κοινό περίπου 150 έργα επίκαιρα ακόμα και στις μέρες μας, δημιουργημένα με φαντασία, λυρισμό και συναίσθημα
Ο Ρομαντισμός, γνωστός και ως ρομαντικό κίνημα ή ρομαντική εποχή, ήταν ένα καλλιτεχνικό και πνευματικό κίνημα που ξεκίνησε στην Ευρώπη προς τα τέλη του 18ου αιώνα. Στα περισσότερα μέρη της Ευρώπης ήταν στο αποκορύφωμά του από το 1800 έως το 1850 περίπου.
Το κίνημα χαρακτηριζόταν από την έμφαση που έδινε στο συναίσθημα και τον ατομικισμό, την μυστικιστική λογοτεχνία φτάνοντας μέχρι τον παγανισμό. Οι ρομαντικοί στοχαστές εξιδανίκευσαν τη φύση, και ήταν συχνά καχύποπτοι για την εκβιομηχάνιση και τον ορθολογισμό, και συχνά δόξασαν τον Μεσαίωνα (καθώς και άλλες, προγενέστερες περιόδους) απεικονίζοντάς τους με ηθικολογικές, εξιδανικευμένες μορφές.
Ο ρομαντισμός ήταν εν μέρει μια αντίδραση στη Βιομηχανική Επανάσταση και στην κυρίαρχη ιδεολογία της Εποχής του Διαφωτισμού, ιδιαίτερα στον επιστημονικό εξορθολογισμό της Φύσης. Ενσωματώθηκε πιο έντονα στις εικαστικές τέχνες, τη μουσική και τη λογοτεχνία, έχοντας σημαντικό αντίκτυπο στην ιστοριογραφία, την εκπαίδευση, το σκάκι, τις κοινωνικές επιστήμες και τις φυσικές επιστήμες. Είχε σημαντική και περίπλοκη επίδραση στην πολιτική: η ρομαντική σκέψη επηρέασε τον συντηρητισμό, τον φιλελευθερισμό, τον ριζοσπαστισμό αλλά και τον εθνικισμό.
Το Ρομαντικό κίνημα έδωσε έμφαση στο έντονο συναίσθημα ως αυθεντική πηγή αισθητικής εμπειρίας. Έδωσε μια νέα σημασία σε εμπειρίες συμπάθειας, δέους, θαυμασμού και τρόμου, εν μέρει φυσικοποιώντας τέτοια συναισθήματα ως απαντήσεις στο «όμορφο» και το «υψηλό».
Οι ρομαντικοί ύμνησαν την ευγένεια της λαϊκής τέχνης και των αρχαίων πολιτιστικών πρακτικών, αλλά υποστήριξαν επίσης τη ριζοσπαστική πολιτική, την αντισυμβατική συμπεριφορά και τον αυθεντικό αυθορμητισμό. Σε αντίθεση με τον ορθολογισμό και τον κλασικισμό του Διαφωτισμού, ο Ρομαντισμός αναβίωσε τον μεσαιωνισμό και αντιπαρατέθηκε απέναντι σε μια ποιμαντική αντίληψη ενός πιο «αυθεντικού» ευρωπαϊκού παρελθόντος με μια εξαιρετικά κριτική άποψη των πρόσφατων κοινωνικών αλλαγών, συμπεριλαμβανομένης της αστικοποίησης, που επέφερε η Βιομηχανική Επανάσταση.
Πολλά ρομαντικά ιδανικά διατυπώθηκαν για πρώτη φορά από τους Γερμανούς στοχαστές στο κίνημα Sturm und Drang, το οποίο εξύψωσε τη διαίσθηση και το συναίσθημα πάνω από τον ορθολογισμό του Διαφωτισμού.
Τα γεγονότα και οι ιδεολογίες της Γαλλικής Επανάστασης ήταν επίσης άμεσες επιρροές στο κίνημα. Πολλοί πρώιμοι ρομαντικοί σε όλη την Ευρώπη συμπαθούσαν τα ιδανικά και τα επιτεύγματα των Γάλλων επαναστατών.
Ένα είναι σίγουρο πάντως πως ακόμα και σήμερα βλέποντας τις σκηνές με τους διαμαρτυρόμενους Γάλλους διαδηλωτές η ιστορική μνήμη ανακαλεί εικόνες που έχουν εντυπωθεί στο παγκόσμιο dna. Τι πιο χαρακτηριστικό από τον πίνακα σταθμό στην γαλλική επανάσταση του 1830, “Liberty Leading the People”, (Η Ελευθερία οδηγεί το Λαό). Η Ελευθερία ξυπόλητη και με γυμνό στήθος, φορώντας την σκούφια των Ιακωβίνων, κρατώντας ντουφέκι με ξιφολόγχη στο αριστερό χέρι και υψώνοντας την απαγορευμένη επαναστατική Τρικολόρ στο δεξί, ορμά πάντα μπροστά οδηγώντας τον λαό. Είναι το εξαιρετικό αριστούργημα στο Λούβρο, του Eugène Delacroix / Ευγένιου Ντελακρουά.
Ιδιοφυής, πρωτοποριακός, εμπνευσμένος ζωγράφος αναγνωρίζεται παγκόσμια ως ένας από τους σπουδαιότερους δημιουργούς στην ιστορία της Τέχνης. Ο Μεγάλος Γάλλος Ρομαντικός του 19ου αιώνα, επηρέασε την ζωγραφική συμβάλλοντας στην ανάπτυξη του ιμπρεσιονισμού.
Γεννήθηκε στις 26 Απριλίου 1798 στο Charenton-Saint-Maurice του Île-de-France, κοντά στο Παρίσι. Ήταν το τέταρτο παιδί του Charles-François Delacroix / Σαρλ Ντελακρουά, υπουργού Εξωτερικών του Διευθυντηρίου - αν και εικάζεται ότι ο πραγματικός του πατέρας ήταν ο σκιώδης Talleyrand / Ταλεϊράνδος- έχασε τον πατέρα του στα 7 του χρόνια και την μητέρα του στα 16.
Με κλίση στη ζωγραφική μαθήτευσε στη Σχολή Καλών Τεχνών και μελέτησε γοητευμένος Peter Paul Rubens / Ρούμπενς και Diego Velázquez / Βελάσκεθ στρέφοντας το έργο του στις αξίες του Ρομαντισμού.
Κυρίαρχο στοιχείο του έργου του είναι η έμφαση στο συναίσθημα, με φαντασία και λυρισμό που αντιτίθενται στην λογική και στην πεζότητα. Πλούσιο χρώμα, δραματικές φωτοσκιάσεις, ελεύθερες πινελιές γεμίζουν κίνηση και ενέργεια τους πίνακές του. Εμπνέεται από την αγάπη του για την ελευθερία των λαών αλλά και από την ανακάλυψη της ιστορίας και των λαϊκών αγώνων των εθνών. Ολα αυτά τον οδηγούν να γίνει οπαδός του Βοναπάρτη, και να συμμετέχει στην επανάσταση του 1830. Εμπνεύστηκε όμως και από ιστορικά γεγονότα όπως η Ελληνική Επανάσταση και τον αγώνα του ελληνικού έθνους για ελευθερία απέναντι στον τουρκικό ζυγό, καθώς και από ένα εξάμηνο ταξίδι του στην Αλγερία και το Μαρόκο καθώς χαράχτηκε μέσα του και αποτυπώθηκε στο έργο του, όλος ο εξωτικός πολιτισμός της Βόρειας Αφρικής της εποχής του. Μένουμε έκθαμβοι με το μεγαλείο της έμπνευσης αλλά και της τεχνικής του.
Πέθανε στις 13 Αυγούστου 1863 στο Παρίσι σε ηλικία 65 χρονών.
Το 2018, το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης (The Met) στην Νέα Υόρκη συγκέντρωσε έναν πρωτοφανή αριθμό έργων και σχεδίων του Γάλλου Ρομαντικού Ευγένιου Ντελακρουά σε μια έκθεση με τίτλο μόνο το όνομά του: «Delacroix». Η εξαιρετική παρουσίαση πραγματικά φώτισε, την ανήσυχη φαντασία του δημιουργού μέσα από περισσότερα από 150 ζωγραφιές, σχέδια, εκτυπώσεις και χειρόγραφα πολλά εκ των οποίων παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά τότε στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Τα έργα που απολαύσαμε απλώθηκαν σε 12 γκαλερί, στην πολυσύχναστη 5η Λεωφόρο στο Μανχάταν. Η μοναδική αναδρομική έκθεση ξεδιπλώθηκε χρονολογικά, καλύπτοντας την πλούσια ποικιλία θεμάτων που απασχολούσαν τον καλλιτέχνη κατά τις περισσότερο από τέσσερις δεκαετίες δραστηριότητές του, συμπεριλαμβανομένης της λογοτεχνίας, της ιστορίας, της θρησκείας, των ζώων και της φύσης.
Κατά τη διάρκεια της ζωής του γνώρισε τον πόλεμο, δύο επαναστάσεις αλλά και συναντήσεις με Ισλαμικούς πολιτισμούς που τον προβλημάτισαν και τον γοήτευσαν. Η έκθεση μάς έδειξε σε βάθος έναν άνθρωπο που προσπάθησε να καταλάβει τι συμβαίνει στον κόσμο του και να το αποκωδικοποιήσει.
Με ελληνικό ενδιαφέρον ένα από τις περισσότερο όμορφες εικονικές ζωγραφιές του σε αυτή την έκθεση υπήρξε “Greece on the Ruins of Missolonghi”, (Η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου), (1826) μια κραυγή του Ντελακρουά για την σφαγή των Ελλήνων. Σε πρώτο πλάνο, λουσμένη στο φως η φιγούρα της Ελλάδας, ντυμένη με παραδοσιακά λευκά και μπλε ρούχα, με το σώμα της να χαμηλώνει και το ένα γόνατο να ακουμπά στα πέτρινα και μαρμάρινα κομμάτια- ενώ πίσω της βυθισμένος στο σκοτάδι, υπάρχει ένας Τούρκος ντυμένος στις αποχρώσεις του κόκκινου- δείχνει παραστατικά μια κλασική σύγκρουση της Δύσης και της Ανατολής, της ελευθερίας και της καταπίεσης. Η ένταση του αγώνα υπάρχει και στην “The Combat of the Giaour and Hassan” (Μάχη του Γκιαούρη με τον Πασά) (1826).
Παρουσιάζεται επίσης το αριστούργημα “Medea About to Kill Her Children”(Η Μήδεια πριν σκοτώσει τα παιδιά της), (1838), ένας διαλογισμός για την εγκατάλειψη αλλά και ένα βιβλικό θέμα, “Christ in the Garden of Olives” (Ο Χριστός στον Κήπο των Ελαιών) (1824-26) που αφαιρέθηκε από μια κόχη ψηλά στον τοίχο της παρισινής εκκλησίας του Saint-Paul-Saint-Louis και καθαρίστηκε ειδικά για την έκθεση, προσφέροντας στους επισκέπτες την μοναδική ευκαιρία να το εξετάσει προσεκτικά. Επίσης “The Battle of Nancy and the Death of Charles the Bold, Duke of Burgundy, January 5, 1477”, (Η Μάχη του Νανσύ) (1831), αλλά και το συγκλονιστικό έργο του “The Shipwreck of Don Juan” (Το Ναυάγιο του Don Juan) (1840), παράσταση που σαφώς παραπέμπει τον νου των επισκεπτών στην οδύσσεια των προσφύγων στις μέρες μας.
Αν και με το έργο του παίρνει σαφή θέση υπέρ των Ελλήνων για τον αγώνα τους, γοητεύτηκε επίσης από τη ζωή και τη βία του ισλαμικού κόσμου μετά από το εξαμηνιαίο ταξίδι του στη Βόρεια Αφρική. Δείγματα όπως “Women of Algiers in Their Apartment”, (Οι Γυναίκες του Αλγερίου στο διαμέρισμά τους), (1834) και η “Collision of Arab Horsemen” (Σύγκρουση Αράβων ιππέων) (1833-34) δείχνουν πως η φαντασία του αιχμαλωτίστηκε από την ομορφιά που συνάντησε.
Παρά την «εμμονή του» για την πολιτική και τις συγκρούσεις η έκθεση καταδεικνύει το πλήρες πεδίο της δουλειάς του με πίνακες εμπνεόμενους από την αναγεννησιακή λογοτεχνία αλλά και από ποιήματα του Λόρδου Βύρωνα. Παρά του ότι η Επανάσταση του 1848 συγκλόνιζε τους δρόμους του Παρισιού εκείνος εστίασε το έργο του στην φυσική ομορφιά και ο μετριοπαθής πλέον Ντελακρουά δημιούργησε το “Basket of Flowers”, (Καλάθι λουλουδιών) (1848-49) θέλοντας να βρει την ομορφιά και την ισορροπία μέσα στο εξώτερο χάος.
Παρουσιάστηκαν επίσης 17 λιθογραφίες από μια γαλλική έκδοση του «Faust» του Johann Wolfgang von Goethe (1828). Εδώ υπάρχουν σκίτσα του στα περιθώρια των σελίδων που αργότερα σβήστηκαν, όταν οι εικονογραφήσεις εκτυπώθηκαν για δημοσίευση. Εμφανίστηκαν με τα προπαρασκευαστικά σχέδια και ένα τελικό αντίγραφο του βιβλίου για πρώτη φορά όλα μαζί ώστε να αποκαλυφθεί η έκταση αλλά και τη διαδικασία δημιουργίας του Ντελακρουά.
Ομορφιά και ζωντανά χρώματα, μέσα σε σκηνές αγώνα και πολιτικής αναταραχής, αντίστασης, χάους και προσφυγιάς. Έντονες εικόνες που μιλούν ακόμα και για το σήμερα ίσως καλύτερα όσο κανείς άλλος.
Ένας δημιουργός με ιδιαίτερη απήχηση στο κοινό. Επίκαιρος πάντα, εκεί όπου το ατομικό συμφέρον παραγκωνίζεται μπροστά στην συλλογική δράση και τον αγώνα για ελευθερία. Αντιλαμβανόμαστε το μεγαλείο του έργου, αυτού του ιδεολόγου, ρομαντικού επαναστάτη Ντελακρουά, προσπαθώντας να κατανοήσουμε τις αβεβαιότητες και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε παγκόσμια, στο δικό μας σήμερα.
-----
** Πληροφορίες για την έκθεση του 2018 με τίτλο «Delacroix», στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης (The Met), της Νέας Υόρκης, μπορείτε να δείτε εδώ: https://www.metmuseum.org/exhibitions/listings/2018/delacroix
** Photo ¨Ολα τα έργα είναι από την έκθεση του 2018 «Delacroix» στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης (The Met), της Νέας Υόρκης
Comments