Το Μεξικό του Χοσέ Μαρία Βελάσκο

José María Velasco : μεγάλος τοπιογράφος του 19ου αιώνα, πολυμαθής ερευνητής, βοτανολόγος, φυσιοδίφης και γεωλόγος με ανεπτυγμένα ενδιαφέροντα στην αρχαιολογία, τόσο στην αμερικανική όσο και στη σύγχρονη ιστορία, ζωγράφισε πανοραμικά τα απέραντα τοπία της Κοιλάδας του Μεξικού, την φύση και την ταχεία εκβιομηχάνιση της χώρας του

-----------

Δείτε το videopodcast στο YouTube κάνοντας κλικ επάνω

Ακούστε το podcast στο Spotify κάνοντας κλικ επάνω, ή στο Spotify for creators κάτω

---------------------

Από την Αγνή Κατσιούλα

---------------------

Εκπαιδευμένος σε διάφορες επιστήμες πριν επιλέξει να αφοσιωθεί στην εικαστική τέχνη, ο Velasco καταγράφει με αντικειμενική ματιά έναν κόσμο που ισορροπεί ανάμεσα στην αρχαιότητα, τον κόσμο των Αζτέκων και των Μάγια αλλά και στην αλλαγή για την πρόοδο και την εκβιομηχάνιση του Μεξικού. Γοητευμένος από τις εξελίξεις στη γεωλογία, την αρχαιολογία της πατρίδας του, τη μελέτη της τοπικής χλωρίδας δημιούργησε τις εντυπωσιακές πανοραμικές του απόψεις της Κοιλάδας του Μεξικού, αποκαλύπτοντας αναφορές στο ιστορικό παρελθόν της χώρας και το ταχέως εκσυγχρονιζόμενο παρόν της. Δάσκαλος του Ντιέγκο Ριβέρα κατέγραψε την ζωή του Μεξικού πριν την Επανάσταση των Εμιλιάνο Ζαπάτα, και Πάντσο Βίγια και αποτύπωσε το ίδιο εντυπωσιακά την επέκταση των σιδηροδρομικών γραμμών και των εργοστασίων παράλληλα με τις βοτανικά ακριβείς μελέτες των φυτών. Η επιστημονική του ματιά και η αγάπη του για τη γεωλογία είναι σαφής στις λεπτομερείς απεικονίσεις στα έργα του, των βράχων, των πετρωμάτων και των ηφαιστείων. Οι μελέτες του στη φύση είναι πραγματικά ζωντανές, καλώντας μας να συλλογιστούμε και να προβληματιστούμε για τη σχέση ανθρώπου και φύσης μέσα στους καιρούς μας, των περιβαλλοντικών καταστροφών και της ταχείας κλιματικής κρίσης

** Αφορμή για το αφιέρωμα μας η έκθεση “José María Velasco: A View of Mexico ” που απολαύσαμε στη National Gallery (Εθνική Πινακοθήκη) στο Λονδίνο με περισσότερους από τριάντα πίνακες και σχέδια, που είναι η πρώτη παρουσίαση στο Ηνωμένο Βασίλειο, αφιερωμένη στον ιστορικό Λατινοαμερικανό καλλιτέχνη.

-------------

Mexico! Μεξικό! Η χώρα με τις απέραντες πεδιάδες, τα ψηλά οροπέδια, τους χαρακτηριστικούς κάκτους και τις οροσειρές με τα υψίπεδα, είναι το διαχωριστικό κομμάτι πολύτιμης γης ανάμεσα στον Ατλαντικό και τον Ειρηνικό Ωκεανό, που με δημιουργική μαεστρία ενώνει τη Βόρεια με τη Νότια Αμερική, όχι μόνο γεωγραφικά αλλά και πολιτισμικά.

Η γεμάτη μυστήριο γη των Αζτέκων και των Μάγιας, ενώνεται με τους Ισπανούς κατακτητές, με τους μιγάδες και τον καθολικισμό και γίνεται ένας τόπος γεμάτος ποιητικό λυρισμό. Μια χώρα πολυεπίπεδη, ιδιαίτερη και άγρια όμορφη.

Το Μεξικό είναι μια χώρα πολιτικών, θρησκευτικών, κοινωνικών, πολιτιστικών και οικονομικών πολυμορφιών και εντάσεων. Ένας μαρτυρικός τόπος με συγκρούσεις και επαναστάσεις, ο τόπος του Εμιλιάνο Ζαπάτα, του Πάντσο Βίγια και του Πασκουάλ Ορόσκο, που συγκρούστηκαν με τα κυβερνητικά στρατεύματα του τσιφλικά Βενουστιάνο Καράνσα και του στρατηγού Αλβαρο Ομπρεγόν στις αρχές του 20ου αιώνα.

Ένας τόπος όπου οι αντιθέσεις εμφανίζονται σε κάθε γωνιά της - μερικές φορές αρμονικές και άλλες φορές πολύ τεταμένες, με την τέχνη και την λαϊκή παράδοση να κατασκευάζουν πατριωτικές ιστορίες και εικόνες για να μπορούν να ενώνουν του Μεξικανούς.

Κι αν η Επανάσταση στο Μεξικό γέννησε ονομαστούς καλλιτέχνες όπως οι Φρίντα Κάλο, Ντιέγκο Ριβέρα, Χοσέ Κλεμέντε Ορόσκο και Νταβίντ Αλφάρο Σικέιρος, πριν από αυτούς υπήρξε ένας εικαστικός δημιουργός του 19ου αιώνα που τα έργα του αποτύπωσαν με έναν πραγματικά μοναδικό τρόπο μια εντυπωσιακή θέαση της προόδου της χώρας του.

Ο José María Velasco γεννήθηκε στις 6 Ιουλίου 1840 και κατάφερε να κάνει τη μεξικανική γεωγραφία σύμβολο εθνικής ταυτότητας μέσα από τους πίνακές του. Είναι παγκόσμια φημισμένος για τους μνημειώδεις πίνακές του με θέμα την Κοιλάδα του Μεξικού, την περιοχή γύρω από την Πόλη του Μεξικού, την πρωτεύουσα της χώρας. Δημιούργησε κατά τη διάρκεια δεκαετιών τεράστιων κοινωνικών αλλαγών, με τα ακριβή αλλά λυρικά έργα του να απεικονίζουν το υπέροχο τοπίο και την ταχεία εκβιομηχάνιση του Μεξικού.

Ο José María Tranquilino Francisco de Jesús Velasco Gómez Obregón, όπως είναι πραγματικά το όνομά του, πεθαίνει σε ηλικία 72 χρονών στις 26 Αυγούστου 1912 λίγο μετά αφού είχε ξεσπάσει η μεξικανική Επανάσταση (1910-1920) η οποία σηματοδότησε το τέλος μιας μακράς περιόδου δικτατορίας και την έναρξη μιας νέας ιστορικής εποχής στο Μεξικό.

Ο Velasco είναι ο κατεξοχήν τοπιογράφος στο Μεξικό του 19ου αιώνα και υπήρξε δάσκαλος για τον καταπληκτικό εικαστικό δημιουργό Ντιέγκο Ριβέρα, τον σύζυγο και μέντορα της Φρίντα Κάλο.

Ορφανός στην παιδική ηλικία, μεγάλωσε μέσα στη φτώχεια στην Πόλη του Μεξικού. Εκπαιδεύτηκε κοντά στον Ιταλό καλλιτέχνη Eugenio Landesio (Εουτζένιο Λαντέσιο, 1810-1879) στην ευρωπαϊκή εικαστική παράδοση, στην Academia de San Carlos / Ακαδημία του Σαν Κάρλος στην Πόλη του Μεξικού. Αυτή μάλιστα ήταν η πρώτη ακαδημία τέχνης που λειτούργησε στην Αμερική.

Ενδιαφερόταν για την επιστήμη και, ως φοιτητής στην Ακαδημία του Σαν Κάρλος σπούδασε συγχρόνως, ζωολογία και βοτανική στην κοντινή ιατρική σχολή. Σπούδασε επίσης μαθηματικά, γεωλογία και τοπογραφία πριν γίνει ακόμα φοιτητής ζωγραφικής.

Ενώ υπήρξε ένας από τους πιο διακεκριμένους καλλιτέχνες του Μεξικού, που παρουσίασε έργα στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες κατά τη διάρκεια της ζωής του και μάλιστα εξακολουθεί να απολαμβάνει πολύ μεγάλης προβολής στην πατρίδα του, δεν είναι πλέον τόσο γνωστός στο εξωτερικό. Η τελευταία μεγάλης κλίμακας έκθεση αφιερωμένη σε αυτόν εκτός Μεξικού πραγματοποιήθηκε πριν από σχεδόν 50 χρόνια στο San Antonio και Austin του Τέξας, το 1976.

Αν κάποιος ταξιδέψει και σήμερα στο Μεξικό σίγουρα θα συναντήσει έργα του Velasco τα οποία αναπαράγονται σε καρτ ποστάλ και αναπτήρες, με τον ίδιο τρόπο που έργα του Βαν Γκογκ και του Μονέ αναπαράγονται στην Ευρώπη.

Ο Velasco πήρε πάρα πολλά βραβεία ως εκπρόσωπος του Μεξικού σε πολυάριθμες διεθνείς εικαστικές εκθέσεις από τη δεκαετία του 1870 έως τη δεκαετία του 1890. Ήταν μεν πρώτα ζωγράφος, αλλά παράλληλα υπήρξε και ένας πραγματικός πολυμαθής ερευνητής: βοτανολόγος, φυσιοδίφης και γεωλόγος με ιδιαίτερα ανεπτυγμένα ενδιαφέροντα τόσο στην αμερικανική όσο και στη σύγχρονη ιστορία.

Προσέγγισε το σχέδιο και τη ζωγραφική όχι μόνο αναζητώντας την ομορφιά, αλλά και ως μέρος μιας σχεδόν επιστημονικής διαδικασίας, αναζητώντας πολλαπλούς τρόπους για να αναπτύξει και να εκφράσει την εμπειρική γνώση.

Άνθρωπος με πολλά ενδιαφέροντα, λοιπόν, γοητευμένος από τις εξελίξεις στη γεωλογία, την αρχαιολογία της πατρίδας του, τη μελέτη της τοπικής χλωρίδας και την αυξανόμενη παρουσία της εκβιομηχάνισης της περιοχής, ζωγράφισε τα απέραντα τοπία της Κοιλάδας του Μεξικού, την έδρα της σύγχρονης Πόλης του Μεξικού, με εξαιρετική λεπτομέρεια.

Οι εντυπωσιακές πανοραμικές του απόψεις της κοιλάδας αποκαλύπτουν αναφορές στο ιστορικό παρελθόν του Μεξικού και το ταχέως εκσυγχρονιζόμενο παρόν του.

Ο Velasco γνώριζε πολύ καλά τη εκβιομηχάνιση της χώρας του, αποτυπώνοντας την επέκταση των σιδηροδρομικών γραμμών και των εργοστασίων παράλληλα με τις βοτανικά ακριβείς μελέτες των φυτών. Το επιστημονικό του μάτι ενέπνευσε την τέχνη του και η αγάπη του για τη γεωλογία είναι σαφής στις λεπτομερείς απεικονίσεις του πετρωμάτων και ηφαιστείων.

Είχαμε την χαρά αυτήν την εποχή, να απολαύσουμε μια πραγματική γιορτή για τον διάσημο αυτόν ζωγράφο, στην National Gallery (Εθνική Πινακοθήκη), του Λονδίνου, στην Πλατεία Τραφάλγκαρ.

Η έκθεση «José María Velasco: A View of Mexico» είναι η πρώτη μονογραφική έκθεση στο Ηνωμένο Βασίλειο αφιερωμένη στον José María Velasco και μας προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία να ανακαλύψουμε σε βάθος αυτόν τον μεξικανό καλλιτέχνη.

Είναι η πρώτη παρουσίαση που η Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου αφιερώνει σε έναν ιστορικό Λατινοαμερικανό καλλιτέχνη και συμπίπτει φέτος, δηλαδή το 2025, με την 200ή επέτειο από την εγκαθίδρυση διπλωματικών σχέσεων μεταξύ Ηνωμένου Βασιλείου και Μεξικού.

Παρουσιάζονται περίπου τριάντα πίνακες και σχέδια, τα περισσότερα από ιδιωτικές και δημόσιες μεξικανικές συλλογές, συμπεριλαμβανομένων 17 από το Museo Nacional de Arte / Εθνικό Μουσείο Τέχνης (MUNAL, Πόλη του Μεξικού), το κορυφαίο δημόσιο μουσείο της χώρας.

Οι επισκέπτες ξαφνιαζόμαστε ευχάριστα καθώς καλούμαστε πριν μπούμε στην έκθεση να κάνουμε συνδέσεις μεταξύ του έργου του Velasco και των πινάκων ζωγραφικής της συλλογής της Πινακοθήκης, ιδιαίτερα με το έργο του Édouard Manet / Εντουάρ Μανέ, «The Execution of Maximilian» (Η Εκτέλεση του Μαξιμιλιανού, 1867–8), το οποίο απεικονίζει την πτώση του Αυστριακού αυτοκράτορα, Μαξιμιλιανού Α΄, ενός ηγεμόνα-μαριονέτα που εγκαθίδρυσαν οι Γάλλοι και συγκεκριμένα από τον Ναπολέοντα Γ΄. Πρόκειται για ένα από τα πιο διάσημα έργα που απεικονίζει μια κομβική στιγμή στην ιστορία του Μεξικού του 19ου αιώνα.

Ο Μανέ δεν ήταν παρών στην εκτέλεση, αλλά διάβασε γι' αυτήν στην εφημερίδα και ζωγράφισε τη σκηνή. Αυτά μας ενθαρρύνουν να σκεφτούμε τον τρόπο που οι ζωγράφοι του 19ου αιώνα εντός και εκτός Ευρώπης, εξερεύνησαν την αποικιοκρατία, τη βιομηχανοποίηση και τις επιπτώσεις της νεωτερικότητας στον κόσμο.

Καλύπτοντας λοιπόν πάνω από 50 χρόνια καριέρας του José María Velasco, η έκθεση χωρίζεται σε έξι θεματικές ενότητες που παρουσιάζουν τα ποικίλα ενδιαφέροντα του καλλιτέχνη και την επιρροή που είχαν στην τέχνη του.

Στην πρώτη ενότητα έργων Landscape and Industry (Τοπίο και Βιομηχανία) παρουσιάζονται πίνακες όπως οι 'The Valley of Mexico from the Molino del Rey', (Η Κοιλάδα του Μεξικού από το Molino del Rey, 1895), (private collection, Mexico City) και 'The Textile Mill of La Carolina, Puebla', (Το Υφαντουργείο της La Carolina, Puebla, 1887), (National Museum of the Czech Republic) διερευνούν τον αντίκτυπο της εκβιομηχάνισης στο τοπίο.

Καταγράφει με αξιοθαύμαστες λεπτομέρειες μια εποχή άνθησης της βιομηχανίας. Δεν είναι μόνο το σύνθετο παρελθόν του Μεξικού που ενδιαφέρει τον Velasco. Ακριβώς όπως και η Ευρώπη, τον 19ο αιώνα, και το Μεξικό περνούσε μια περίοδο ραγδαίων βιομηχανικών αλλαγών.

Αυτό αποτυπώνεται στο «The Goatherd of San Ángel» (Ο Βοσκός του Σαν Άνχελ, 1863), όπου στο βάθος υψώνονται καπνοί από την καμινάδα ενός εργοστασίου, ενώ στο προσκήνιο συγκεντρώνονται ζώα και αριστερά αποτυπώνεται ένα φυτό αγαύης, φυτά τα οποία έχουν χρησιμοποιηθεί για την παρασκευή αλκοόλ εδώ και χιλιάδες χρόνια μέχρι την παραγωγή τεκίλας σήμερα. Μέσα από έργα σαν κι αυτά, ο Velasco μας δείχνει το μεταβαλλόμενο πρόσωπο του Μεξικού.

Η Flora (Χλωρίδα) είναι μια ενότητα που αποκαλύπτει το βαθύ και διαρκές ενδιαφέρον του Velasco για την θαυμαστή ποικιλία φυτών που υπάρχουν στο Μεξικό.

Ως έμπειρος βοτανολόγος και ανατόμος που δημοσίευσε μάλιστα αρκετές επιστημονικές εργασίες, ο Velasco δημιούργησε μερικά εξαιρετικά σχέδια και πίνακες που απεικονίζουν φυτά, όπως το «A Rustic Bridge in San Ángel», (Μια Ρουστίκ Γέφυρα στο Σαν Άνχελ, 1862), (MUNAL, Πόλη του Μεξικού), με τα δέντρα και τα φύλλα να αποτυπώνονται τρισδιάστατα και οι φωτοσκιάσεις του μάλιστα να δίνουν την μοναδική αίσθηση του παιχνιδίσματος με το θρόισμα από το ελαφρύ καυτό αεράκι.

Όμως μας βάζει βαθιά και στο παρθένο τροπικό δάσος με το «The Forest of Pacho», (Το Δάσος του Πάτσο, 1875). έτσι όπως το αποτύπωσε να εκτίνεται στα Ανατολικά στην επαρχία της Veracruz, σχεδόν 300 χιλιόμετρα μακριά από την Πόλη του Μεξικού και τις αστικές περιοχές.

Ναι ήταν ένας φανατικός βοτανολόγος και τον παρακολουθούμε να προβάλει σε σχέδια και έργα, αναλυτικές μελέτες τοπικών θάμνων και κάκτων που διαμόρφωσαν τα μεγαλύτερα έργα του.

Το πιο εντυπωσιακό από όλα και ένα από τα πιο εμβληματικά του έργα, είναι το «Cardón, State of Oaxaca», (Cardón, Πολιτεία της Οαχάκα, 1887), (MUNAL, Πόλη του Μεξικού), με πρωταγωνιστή έναν εκπληκτικό γιγάντιο κάκτο. Ο μεγάλος κάκτος cardón που κυριαρχεί στο τοπίο της Οαχάκα, είναι μια μοναχική φιγούρα για να τονίζει ακριβώς το επιβλητικό μέγεθος του κάκτου. Η ανθρώπινη φιγούρα ίσα που διακρίνεται δεξιά, κάτω στην σκιά του τεράστιου κάκτου, τονίζοντας το μέγεθος του φυτού.

Ο πίνακας είναι γνωστός για την λεπτομερή απόδοση του κάκτου και του γύρω εδάφους, αναδεικνύοντας την ομορφιά και την κλίμακα του μεξικανικού τοπίου. Το εντυπωσιακό έργο αποτελεί και την αφίσα της έκθεσης στην Εθνική Πινακοθήκη.

Στο κεντρικό τμήμα της έκθεσης απλώνεται θεαματικά η “Valley of Mexico”, η Κοιλάδα του Μεξικού. Το “El valle de México” θεωρείται το αριστούργημα του, το οποίο δημιούργησε σε επτά διαφορετικές αποδόσεις.

Πρέπει να σημειώσουμε πως ένα από τα έργα του από την Κοιλάδα του Μεξικού, βρίσκεται στο Μουσείο του Βατικανού, δώρο στον Πάπα Λέοντα ΙΓ΄. Οι σκηνές του από το μεξικανικό τοπίο αποτελούν οπτική πηγή για τους περιβαλλοντικούς ιστορικούς, καθώς δείχνουν την Κοιλάδα του Μεξικού πριν από την υποβάθμισή της τον εικοστό αιώνα, με την ατμοσφαιρική ρύπανση αλλά και την άναρχη αστική εξάπλωση.

Στην αίθουσα βρίσκεται στο επίκεντρο το έργο «The Valley of Mexico from the Hill of Santa Isabel», (Η Κοιλάδα του Μεξικού από τον Λόφο της Σάντα Ισαμπέλ, 1877), (MUNAL, Πόλη του Μεξικού), με ένα γύρω να εκτίθενται επίσης έργα σε χαρτί που σχετίζονται με αυτόν τον πίνακα.

Εδώ, σε αυτό το έργο βλέπουμε τον Velasco να ζωγραφίζει πάνω από χίλια χρόνια μεξικανικής ιστορίας. Με την πρώτη ματιά, νομίζεις πως είναι απλώς ένα τοπίο της Κοιλάδας του Μεξικού, αλλά κοιτάζοντας πιο προσεκτικά, όλα τα μυστικά του αποκαλύπτονται.

Στο προσκήνιο του έργου, υπάρχει ένας κάκτος nopal και ένας αετός. Αυτές δεν είναι τυχαίες συμπεριλήψεις – είναι θεμελιώδεις για την ιστορία ίδρυσης της Πόλης του Μεξικού, σύμφωνα με την ιστορία των Μεξικών ή όπως τους γνωρίζουμε, των Αζτέκων – και τα δύο αυτά σύμβολα, κατέχουν εξέχουσα θέση στη σημαία του Μεξικού σήμερα.

Σε όλη την έκθεση θα βρείτε νύξεις και σύμβολα που αφηγούνται αυτήν ακριβώς, την ιστορία χιλίων και πλέον ετών ανθρώπινης κατοχής του Μεξικού. Από τις πυραμίδες του Τεοτιουακάν που προηγούνται της αυτοκρατορίας των Μεξικών/Αζτέκων κατά πολλούς αιώνες, μέχρι τις βασιλικές, τους ναούς που αφηγούνται την ιστορία του ευρωπαϊκού αποικισμού και της χριστιανικής μεταστροφής του Μεξικού.

Αυτό το αισθανόμαστε να συμβαίνει στην ενότητα Ruins and Archaeology (Ερείπια και Αρχαιολογία) όπου διερευνάται η σχέση του Velasco με την παρουσία αρχαίων πολιτισμών στην Κοιλάδα του Μεξικού, μέσα από έργα όπως «The Pyramids of the Sun and Moon», (Οι Πυραμίδες του Ήλιου και της Σελήνης, 1878), (Colección Pérez Simón, Πόλη του Μεξικού)

Το εξαιρετικής σύλληψης «The Pyramid of the Sun in Teotihuacán», (Η Πυραμίδα του Ήλιου στο Τεοτιουακάν, 1878) (MUNAL, Πόλη του Μεξικού), με τα αρχαία ερείπια και την Λεωφόρο των Νεκρών που διαγράφεται έντονα να διασχίζει το καλλιεργημένο τοπίο, ισορροπεί τις πινελιές του Velasco, ανάμεσα στην αρχαιότητα και την αλλαγή που βλέπει να έρχεται.

Ο Velasco υπήρξε και αξιολογότατος γεωλόγος! Μέσα από την ενότητα Geological Time αναδεικνύεται η γοητεία που του άσκησε το τραχύ, ορεινό έδαφος του Μεξικού. Καθώς η Πόλη του Μεξικού βρίσκεται σε μια λεκάνη μεγάλου υψομέτρου, αναγνωρίζουμε στο έργο του μια άλλη πτυχή στον τρόπο που αποτυπώνει τον περιβάλλοντα χώρο, στρέφοντας την προσοχή του και το επιστημονικό του βλέμμα στις σχετικές γεωλογικές διεργασίες.

Ένα έργο που δείχνει ξεκάθαρα το ενδιαφέρον του για τη γεωλογία είναι το 'Rocks', 1894. Ο πίνακας είναι ένα θα μπορούσαμε να πούμε, ολόσωμο «πορτρέτο», ενός μεγάλου βράχου, γεμάτο... χαρακτήρα. Έργο μεγάλου μεγέθους, απεικονίζει έναν κοκκινωπό-καφέ βραχώδη σχηματισμό, ο οποίος είναι αξιοσημείωτος για το μέγεθός του και τον κατακόρυφο προσανατολισμό.

Εξαιρετικό επίσης και το 'Rocks on the Hill of Atzacoalco', 1874. Απεικονίζει ασυνήθιστους βράχους στο λόφο, οι οποίοι πιστεύεται ότι έχουν παραμείνει εκεί, από έναν υποχωρούντα παγετώνα. Ο πίνακας είναι αξιοσημείωτος για την αντιπαράθεση των τεράστιων βράχων με μικροσκοπικές ανθρώπινες μορφές, αναδεικνύοντας τη δύναμη της φύσης.

Ο Velasco επιστρέφει συχνά στη γεωλογία τόσο στα σχέδια όσο και στους πίνακές του με τα ηφαίστεια να ορθώνονται τακτικά στο φόντο των τοπίων του. Ναι, εντυπωσιακά χιονισμένα ηφαίστεια που επιπλέουν πάνω από μια σχεδόν ακαθόριστη κατοικημένη πεδιάδα, όλα μαζί στριμωγμένα σε ένα ενιαίο πανόραμα.

Χαρακτηριστικοί οι πίνακές του “Pico De Orizaba”, 1876 και φυσικά το καταπληκτικό “The Textile Mill of La Carolina, Puebla” (Το Υφαντουργείο της Λα Καρολίνα, Πουέμπλα, 1887) με την απεικονιζόμενη χαμηλή, λευκή βιομηχανική κατασκευή του τίτλου στην δεξιά πλευρά του έργου, κυριολεκτικά να χάνεται κάτω από το βάρος του τεράστιου κωνικού ηφαίστειου, και των πράσινων θάμνων που βρίσκονται σε πρώτο πλάνο.

Μία από τις εντυπωσιακές απεικονίσεις που δημιούργησε ο Velasco και απολαμβάνουμε εδώ είναι το έργο του “The Great Comet Of 1882”, (Ο μεγάλος κομήτης του 1882, 1910). Τον ζωγράφισε πολύ αργότερα το 1910 στο ξέσπασμα της επανάστασης στο Μεξικό, αντλώντας έμπνευση από σκίτσα που είχε δημιουργήσει παλαιότερα το 1882. Εκπληκτική η απεικόνιση της ουράς του κομήτη, που σαρώνει τον ουρανό την αυγή, με την αντανάκλασή του να χτυπά στην επιφάνεια του νερού από κάτω. Το 1910 είναι η εποχή που περνά και ο κομήτη του Χάλεϊ και δημιουργεί εικόνες γεμάτες συμβολισμό για το Μεξικό, όπως η αναφερόμενη παρατήρηση κομήτη από τον Montezuma το 1517, λίγο πριν την άφιξη των Ισπανών το 1519, συνδέοντας έτσι μακριές ιστορικές αφηγήσεις και στιγμές μεγάλων αλλαγών.

Στο τελευταίο τμήμα της έκθεσης παρουσιάζονται τα ύστερα έργα του Velasco. Είναι ένας ζωγράφος που εργάστηκε μέχρι το θάνατό του το 1912. Προς το τέλος της καριέρας του, επικεντρώθηκε σε μικρότερα έργα, ζωγραφισμένα σε σχήματα καρτ ποστάλ.

Είναι φτιαγμένα με μια πιο ελεύθερη πινελιά σε σχέση με τα προηγούμενα έργα του, ίσως και να επηρεάστηκε από πίνακες που είχε δει στα ευρωπαϊκά ταξίδια του το 1889.

Από αυτή την περίοδο, βλέπουμε και ένα έργο που απεικονίζει μια ποικιλία σύννεφων. Ο Velasco ήταν σχολαστικός όταν ζωγράφιζε σύννεφα, κρατούσε μάλιστα σημειώσεις για συγκεκριμένες μορφές σύννεφων όπως τα cumulus (Σωρείτες) και τα cirrus (Θύσανοι).

Είναι το τελευταίο του έργο με τίτλο “Study Of Clouds”, 1912. Το κάτω μισό αυτού του έργου είναι γυμνό, έμεινε ημιτελές. Πιστεύεται ότι το έφτιαξε το πρωί του θανάτου του, πεθαίνοντας πριν προλάβει να to τελειώσει.

Ο Velasco συνδυάζει διακριτικά διαφορετικές ιστορικές εποχές με έναν ανεπαίσθητα διακριτικό τρόπο και αποτίει φόρο τιμής τόσο στη φυσική όσο και στην ανθρώπινη ιστορία της τοποθεσίας με αφορμή το Μεξικό.

Καταφέρνει με μαεστρία, μέσα από τα φυτά, τους βράχους, τα σύννεφα και τα σύμβολά του, να μας δίνει την αίσθηση μιας μακράς και εκτεταμένης αφηγηματικής ιστορίας, που φτάνει πίσω στους αρχαίους πολιτισμούς. Με το έργο του αποτίει φόρο τιμής τόσο στη φυσική όσο και στην ανθρώπινη ιστορία της χώρας του Μεξικού.

Το συνολικό έργο του José María Velasco όμως, θίγει διαχρονικά και τις δικές μας ανησυχίες για τη σχέση μεταξύ ανθρώπων και περιβάλλοντος. Ακριβώς έτσι όπως φαίνεται μέσα από το πρίσμα των ζωγράφων του τέλους του 19ου αιώνα που ασχολήθηκαν με την μεγάλη οικολογική αλλαγή, ένα θέμα που εξακολουθεί να αντηχεί τους προβληματισμούς μέχρι τις μέρες μας.

Είναι πραγματικά αξιοθαύμαστος και διδακτικός ο τρόπος που ο Velasco στο έργο του τοποθετεί περίτεχνα μικρές ανθρώπινες φιγούρες, που μας επιτρέπουν να αποκτήσουμε μια αίσθηση της κλίμακας των έμβιων σε σχέση με τον απέραντο κόσμο μας, αλλά και να συλλογιστούμε τη σχέση μεταξύ ανθρώπου και φύσης, καθώς η κλιματική αλλαγή που επιφέραμε χτυπά αλύπητα τον πλανήτη μας από άκρη σε άκρη και η καταστροφή του περιβάλλοντος συντελείται από καθαρά ανθρώπινες ενέργειες.

------------

** Πληροφορίες για την έκθεση “José María Velasco: A View of Mexico”, στη National Gallery (Εθνική Πινακοθήκη) στο Λονδίνο, μπορείτε να βρείτε εδώ: https://www.nationalgallery.org.uk/exhibitions/velasco

----------

** Photo: A. KATSIOULA

*Οι δυο φωτογραφίες με τοπία του Μεξικού στην αρχή του κειμένου είναι από το Wix.com