Jackson Pollock / Τζάκσον Πόλοκ: Ο σημαντικότερος εκπρόσωπος του κινήματος του αφηρημένου εξπρεσιονισμού, με την τεχνική dripping (στάγδην, με ραντισμό)
Έσταζε με χαοτικό τρόπο την μπογιά στους απλωμένους στο πάτωμα καμβάδεςτουαπό όλες τις κατευθύνσεις, θέλοντας να νοιώθει μέρος του πίνακα. Ο Αμερικανός ζωγράφος, ο καλλιτέχνης με την καθολική καλλιτεχνική αναγνώριση αλλά και την τεράστια εμπορική επιτυχία, δημιούργησε συγκλονιστικές οπτικές εμπειρίες. Οι τολμηρές πινελιές χορεύουν ρυθμικά μεταμορφώνοντας την ζωγραφική σε φαντασία.
** Το 2018 παρακολουθήσαμε στο πρωτοποριακό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Λος Αντζελες (MOCA) την διαδικασία καθαρισμού του υπέροχου έργου του Πόλοκ «Number 1» (1949) σε δημόσια θέα από συντηρητή, ενώ το 2019 στο Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστόνης (MFA) απολαύσαμε μια πρωτότυπη παρουσίαση δύο μεγάλων διαστάσεων έργων του Pollock και της Katharina Grosse, με τίτλο «Mural: Jackson Pollock / Katharina Grosse». Δύο ψυχεδελικές τοιχογραφίες γεμάτες ποίηση, δημιουργημένες με διαφορά 76 ολόκληρων χρόνων, να στέκονται το ένα δίπλα στο άλλο, συνομιλώντας αρμονικά με τις πρισματικές χρωματικές επιφάνειες τους καταδεικνύοντας τον τρόπο με τον οποίο κάθε καλλιτέχνης έχει μεταμορφώσει τη ζωγραφική του με φαντασία μέσω καινοτόμων τεχνικών και μοναδικών προσεγγίσεων
Χειρονομικές πινελιές, σημάδια χρώματος, αυτοσχεδιασμός, αυθορμητισμός! Ο Αφηρημένος Εξπρεσιονισμός είναι ο όρος που εφαρμόζεται σε νέες μορφές της αφηρημένης τέχνης στις δεκαετίες του 1940 και του 1950.
Ήταν το πρώτο αμερικανικό κίνημα που πέτυχε διεθνή επιρροή και έβαλε τη Νέα Υόρκη στο επίκεντρο του δυτικού κόσμου της τέχνης, έναν ρόλο που παλαιότερα είχε το Παρίσι.
Οι αφηρημένοι εξπρεσιονιστές είχαν ως επί το πλείστον την έδρα τους στη Νέα Υόρκη και έγιναν επίσης γνωστοί ως Σχολή της Νέας Υόρκης. Το όνομα από μόνο του προβάλει τον στόχο τους δηλαδή να κάνουν τέχνη που ενώ ήταν αφηρημένη ήταν επίσης εκφραστική και συναισθηματική ως προς την επίδρασή της.
Οι δημιουργοί εμπνεύστηκαν από τη σουρεαλιστική ιδέα ότι η τέχνη πρέπει να προέρχεται από το ασυνείδητο μυαλό και από τον αυτοματισμό του καλλιτέχνη.
Υπήρχαν δύο μεγάλες ομάδες: οι λεγόμενοι “ζωγράφοι δράσης”, οι οποίοι κυριολεκτικά επιτέθηκαν στους καμβάδες τους με εκφραστικές πινελιές. και οι “ζωγράφοι του χρωματικού πεδίου” που γέμισαν τους καμβάδες τους με μεγάλες επιφάνειες ενός μόνο χρώματος.
Οι “ζωγράφοι δράσης” δούλευαν με αυθόρμητο αυτοσχεδιαστικό τρόπο χρησιμοποιώντας συχνά μεγάλα πινέλα για να κάνουν σαρωτικά περάσματα με χειρονομίες. Με αυτόν τον τρόπο οι ζωγράφοι της δράσης “τοποθετούσαν” απευθείας στον καμβά τις εσωτερικές τους παρορμήσεις.
Η δεύτερη ομάδα οι “ζωγράφοι του χρωματικού πεδίου” ενδιαφέρονταν βαθιά για τη θρησκεία και τον μύθο και δημιούργησαν απλές συνθέσεις με μεγάλες χρωματικές επιφάνειες που προορίζονταν να βγάλουν από τον θεατή, μια στοχαστική ή διαλογιστική σκέψη. Αυτή η προσέγγιση στη ζωγραφική αναπτύχθηκε γύρω στο 1960 και έγινε γνωστή, ως έγχρωμη ζωγραφική πεδίου, που χαρακτηρίζεται από καλλιτέχνες που χρησιμοποιούν μεγάλες επιφάνειες με ένα μόνο επίπεδο χρώμα. Ηχηρά ονόματα της ομάδας οι Mark Rothko, Barnett Newman και Clyfford Still.
Στην πρώτη ομάδα συναντάμε τον Willem de Kooning και φυσικά τον σημαντικότερο εκπρόσωπο του κινήματος Jackson Pollock / Τζάκσον Πόλοκ.
Ο Πόλοκ τοποθέτησε τον καμβά του στο έδαφος και χόρευε γύρω του ρίχνοντας μπογιά από το κουτί είτε τραβώντας τον με το πινέλο του ή με ένα ραβδί.
Ο Αμερικανός ζωγράφος Τζάκσον Πόλοκ γεννήθηκε στις 28 Ιανουαρίου του 1912 στο Κόντι της πολιτείας του Ουαϊόμινγκ των ΗΠΑ και συνώνυμος του αφηρημένου εξπρεσιονισμού - ρεύμα που αναπτύχθηκε με κέντρο την μεταπολεμική Νέα Υόρκη στην οποία είχε εγκατασταθεί- είναι ακόμα και σήμερα άμεσα αναγνωρίσιμος και από τους δημοφιλέστερους δημιουργούς σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Εφυγε από την ζωή στις 11 Αυγούστου του 1956 σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα, ενώ οδηγούσε υπό την επήρεια αλκοόλ.
Τα διάσημα έργα του δημιουργημένα με την τεχνική dripping (στάγδην, με ραντισμό) έφεραν στον καλλιτέχνη καθολική καλλιτεχνική αναγνώριση αλλά και τεράστια εμπορική επιτυχία.
Εσταζε με χαοτικό τρόπο την μπογιά στους καμβάδες του που τοποθετούσε στο πάτωμα κάνοντας έργα με ιδιαίτερο χαρακτήρα καθώς η δομή τους παραπέμπει σε ιδιάζουσας μορφής φράκταλ (γεωμετρικά σχήματα που επαναλαμβάνονται) με πολλαπλά διαφορετικά στρώματα χρώματος.
Παρά του ότι οι πίνακές του με την ξεχωριστή τεχνική του δείχνουν έναν φαινομενικά τυχαίο χαρακτήρα, ο Πόλοκ επεξεργαζόταν πολύ σχολαστικά και με λεπτομέρειες τα μοτίβα στα έργα του. Τα θαυμαστά και περίπλοκα δημιουργήματα αυτού του υπέροχου χαοτικού μαθηματικού μυαλού που δυστυχώς έφυγε από την ζωή νωρίς και ξαφνικά μπόρεσαν να μας δείξουν την αντίληψη και την εικονική τεκμηρίωση του σύμπαντος του.
Οταν ξεκίνησε, στα πρώτα του έργα απεικόνιζε στυλιζαρισμένες φιγούρες σε παραδοσιακά, ειδυλλιακά, ρομαντικά τοπία που ουσιαστικά απηχούν το έργο του Thomas Hart Benton που υπήρξε δάσκαλός του. Γρήγορα όμως αυτές οι εικόνες έδωσαν τη θέση τους σε ένα πιο ταραχώδες στυλ, που χαρακτηρίζεται από οδοντωτές γραμμές, σκληρά και έντονα χρώματα, και συμβολικές εικόνες περισσότερο αινιγματικές και αφηρημένες.
Ενώ ήταν ακόμα ένας σχετικά άγνωστος καλλιτέχνης, η Πέγκι Γκουγκενχάιμ το καλοκαίρι του 1943 ανέθεσε στον Πόλοκ να δημιουργήσει ένα έργο τέχνης για το φουαγιέ του αρχοντικού της στο Μανχάταν. Εκείνος ζωγράφισε μια μεγάλη τοιχογραφία σε καμβά -6 μέτρα πλάτος και 2,5 μέτρα ύψος- με τολμηρές πινελιές που φαίνονται να χορεύουν ρυθμικά σε όλη την πυκνή και ζωντανή επιφάνεια. Μια εξαιρετική υβριδική μορφή σύνθεσης που ήταν τόσο τοιχογραφία όσο και ζωγραφικό έργο καβαλέτου. Οταν το έργο εγκαταστάθηκε στο σπίτι της συλλέκτριας, προκάλεσε αμέσως αίσθηση και τάραξε τα νερά στον κόσμο της τέχνης. «Με την πρώτη ματιά που έριξα, κατάλαβα ότι ο Τζάκσον ήταν ο μεγαλύτερος ζωγράφος που είχε παράγει αυτή η χώρα», είπε αργότερα ο επιφανής κριτικός Clement Greenberg για την τοιχογραφία.
Μετά από αυτό το έργο σταθμό ο Πόλοκ συνέχισε να πειραματίζεται με τη ζωγραφική σε μεγάλους πίνακες και να αγκαλιάζει με πάθος την οπτική γλώσσα της καθαρής αφαίρεσης. Τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1947, άρχισε πλέον να κατασκευάζει τα περίφημα «στάγδην» έργα του.
Η περίφημη «Mural» τοιχογραφία αργότερα χαρίστηκε στο Μουσείο Τέχνης του Πανεπιστημίου Στάνλεϊ της Αϊόβα και σήμερα αναγνωρίζεται ως ένας από τους βασικούς σταθμούς της καριέρας του καλλιτέχνη, δείχνοντάς μας τη στιγμή ακριβώς που η εικονική του φαντασία έφυγε από το σχήμα, επέκτεινε σημαντικά την κλίμακα του έργου του και άρχισε να αναπτύσσει την τεχνική των φράκταλ και της στάγδην εφαρμογής χρώματος σε καμβά που θα γινόταν υπογραφή του.
------------------------------
** Το 2019 το Μουσείο Καλών Τεχνών (MFA) στην Βοστόνη για πρώτη φορά παρουσίασε στο κοινό της ανατολικής ακτής των ΗΠΑ την υπέροχη τοιχογραφία του Τζάκσον Πόλοκ.
Βέβαια για άλλη μια φορά πρωτοτύπησε γιατί παράλληλα ζήτησε και από την Γερμανίδα δημιουργό Katharina Grosse / Καταρίνα Γκρος (1961) να δημιουργήσει ένα έργο ειδικά για να εκτεθεί σε συνομιλία με το αριστουργηματικό έργο του Πόλοκ.
Η Γκρός όπως και ο Πόλοκ δαμάζει τις μεγάλες επιφάνειες με τοιχογραφίες ή τεράστια έργα τοποθετημένα σε τοίχους. Αρχισε να ζωγραφίζει σε νεαρή ηλικία και σήμερα αναγνωρίζεται ως μία από τους σημαντικότερους δημιουργούς της γενιάς της.
Από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, χρησιμοποιώντας μια μοναδική τεχνική βαφής με ψεκασμό δημιουργεί αριστουργηματικές πρισματικές γωνίες χρώματος απευθείας πάνω σε αρχιτεκτονήματα, εγκαταλελειμμένα κτίρια, τεράστια αντικείμενα αλλά και με εικαστικές επεμβάσεις σε ολόκληρα τοπία, Προσφέρει στο κοινό συγκλονιστικές οπτικές εμπειρίες, θέλοντας ουσιαστικά να διαταράξει με το έργο της τη διάκριση μεταξύ δύο και τριών διαστάσεων επεκτείνοντας με φαντασία το εύρος της ζωγραφικής.
Το καλοκαίρι του 2016 η Νέα Υόρκη εντυπωσιασμένη υποκλίθηκε στο ταλέντο της. Για το εικαστικό πρόγραμμα «Rockaway!» του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης (ΜοΜΑ) της αμερικανικής μητρόπολης, μετέτρεψε ένα σάπιο κτήριο στην παραλία του Fort Tilden που είχε χτυπήσει ο τυφώνας Sandy, σε πολύχρωμη γλυπτική εγκατάσταση μεγάλης κλίμακας.
Η ζωγραφική σε εγκαταστάσεις μεγάλης κλίμακας είναι μια χρονοβόρα διαδικασία. Προστάτεψε την γύρω περιοχή (δέντρα, άμμο, θάμνους) με τεράστια καλύμματα και αφού «έντυσε» ολόκληρο το κτίριο με λευκό χρώμα εσωτερικά και εξωτερικά, στη συνέχεια εκτόξευσε ψεκάζοντας από ύψος μισού μέτρου ραβδώσεις κόκκινου χρώματος και ματζέντα. Μάλιστα ορισμένα σημεία διαθέτουν μέχρι και εννέα στρώματα που επικαλύπτονται προσεκτικά το ένα από το άλλο. Δημιούργησε έτσι μια ζωντανή ολοκόκκινη εγκατάσταση που υπερχείλιζε απρόσμενα στην «πληγωμένη» ξηρά.
Το έργο «Untitled» (Χωρίς Τίτλο) που δημιουργήθηκε κατά παραγγελία από το MFA και στάθηκε απέναντι και κάθετα στην τοιχογραφία του Πόλοκ το ζωγράφισε στο στούντιό της στο Βερολίνο. Εντάσσεται στην τελευταία σειρά έργων της Γκρος με ελεύθερο θέμα που ερευνούν περαιτέρω τη δυναμική της ζωγραφικής σε μεγάλες επιφάνειες έτσι ώστε ως παρεμβάσεις στο χώρο να ανταποκρίνονται εκτιθέμενα στις σημερινές συνθήκες ζωής αλλά και να «αντιμετωπίζουν» το κοινό με δημιουργικούς νέους τρόπους.
Το έργο της (14,5 μέτρων μήκους και σχεδόν 5 μέτρων σε ύψος) σχεδόν διπλάσιο σε διαστάσεις από την τοιχογραφία του Πόλοκ -το οποίο είναι το μεγαλύτερο έργο που ζωγράφισε ποτέ- κρέμεται από την οροφή και καλύπτει ένα μέρος του δαπέδου στο μουσείο.
Βαμμένες με ψεκασμό, οι φθορίζουσες πρισματικές χρωματικές επιφάνειες που δημιουργήθηκαν με ταλέντο στο τεράστιο λεπτό ύφασμα, φτιάχνουν έναν αδιαπέραστο αλλά και διαφανές «τοίχο» που μπορείς να τον θαυμάσεις και από τις δυο πλευρές. Κυριολεκτικά μια τοιχογραφία χωρίς τοίχους.
Αντίθετα η τοιχογραφία του Πόλοκ είναι ένας υπέροχος τεντωμένος καμβάς μέσα σε ένα πλαίσιο, κρεμασμένος στον τοίχο που ξεχειλίζει από χρώμα και ενέργεια με τις τολμηρές πινελιές του να χορεύουν ρυθμικά.
Τα δύο έργα στάθηκαν αρμονικά καταδεικνύοντας τον τρόπο με τον οποίο κάθε καλλιτέχνης έχει μεταμορφώσει τη ζωγραφική του με φαντασία μέσω καινοτόμων τεχνικών και μοναδικών προσεγγίσεων. Δύο ψυχεδελικά ποιήματα χρώματος και φαντασίας που εκτινάσσουν τις αισθήσεις καθώς τα χρωματικά στρώματα ρέουν από τον ένα καμβά στον άλλον και μας πρόσφεραν απλόχερα μια ολοζώντανη αισθητική εμπειρία.
Ενώ το έργο της Γκρος εκτοξεύεται ψηλά κι αισθαντικά τούτη την εποχή των γκράφιτι, των σπρέι, της βιομηχανικής βαφής, των εμπορικών και πολιτικών τοιχογραφημάτων, το έργο του Πόλοκ στέκει σαν αρχείο του ζωγράφου σε κίνηση.
Οι αιχμηρές προς τα επάνω πινελιές μας δείχνουν κυριολεκτικά τις χειρονομίες που χρησιμοποιήθηκαν, τις κινήσεις σαν χορογραφία του δημιουργού μπροστά στο καβαλέτο του και τον τεράστιο καμβά, δείχνοντας την προσπάθεια του ζωγράφου να απαθανατίσει την δυναμική του χώρου και την έκταση της φαντασίας του.
Τα ολοζώντανα βαθιά κορεσμένα χρώματα, η τόλμη, η πυκνότητα και η δομή του καμβά μας τραβάει μέσα στην εποχή που ο μεγάλος Αμερικανός καλλιτέχνης προσπαθούσε να κατανοήσει και να θαυμάσει το χώρο του και σίγουρα μερικές φορές κοιτάζοντας την υπέροχη τοιχογραφία πιστεύεις πως από στιγμή σε στιγμή ο ζωγράφος θα εμφανιστεί ξαφνικά μπροστά μας, με το πινέλο του να στάζει στο πάτωμα όλο το κορεσμένο χρώμα που δεν χώρεσε στην τοιχογραφία του και που έσταξε περίσσεια στα μελλοντικά έργα του.
-----------------------
** Ενα από τα διασημότερα έργα του Πόλοκ είναι το «Number 1, 1949». Σύνθεση μεγάλων διαστάσεων (mural) και αυτό, αποτελεί παράδειγμα της επαναστατικής μεθόδου του με ραντισμό που δείχνει τις ρίζες του στον σουρεαλισμό.
Ο θησαυρός ανήκει στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (MOCA) του Λος Αντζελες και δωρίστηκε από ιδιώτη το 1989.
Ενώ είχαν περάσει ήδη 30 χρόνια που το μουσείο είχεστην κατοχή του το έργο το 2018 αποφασίστηκε πως θα έπρεπε να συντηρηθεί και να καθαριστεί. Ομως το πρωτοποριακό μουσείο μας εξέπληξε ευχάριστα για άλλη μια φορά καθώς άνοιξε την διαδικασία αποκατάστασης του στο κοινό και το απολαύσαμε όλοι.
Ο σχεδόν τριών μέτρων καμβάς καλυμμένος από διαδοχικές ριπές μπερδεμένων χρωμάτων σε αποχρώσεις του γκρι, του κρεμ, του χρυσού και του μαύρου αποκαταστάθηκε σε μια ανοιχτή γκαλερί στην Γκραντ Αβενιου στην καρδιά και έδρα του μουσείου. Δεν κλείστηκε σε κάποια «αποστειρωμένη» αίθουσα μακριά από αδηφάγα βλέμματα.
Η διαδικασία με το ιδιαίτερο όνομα «Jackson Pollock’s Number 1, 1949: A Conservation Treatment» (Μια θεραπεία συντήρησης) διήρκεσε σχεδόν 8 μήνες.
Ενας συντηρητής ζωγραφικής ο Chris Stavroudis από το φημισμένο Getty Conservation Institute (GCI) εργάστηκε επιτόπου καθαρίζοντας σταδιακά την επιφάνεια της ζωγραφικής, αποκαλύπτοντας φωτεινότερα λευκά, πιο λαμπερά μεταλλικά χρώματα και έναν καθαρότερο καμβά, επιτρέποντας τελικά στους θεατές να δουν τη ζωγραφική κατάσταση του έργου πολύ πιο κοντά στο πώς εμφανίστηκε αρχικά όταν δημιουργήθηκε από τον Πόλοκ. Ζωντάνεψε χιλιοστό το χιλιοστό, μέρα τη μέρα μέχρι που λάμπει αποκαλυπτικά μέχρι και σήμερα.
Σε επιλεγμένες ημερομηνίες, ο συντηρητής “εκτέλεσε” τη θεραπεία συντήρησης κατά τη διάρκεια των ανοικτών ωρών του μουσείου, παρουσία του κοινού, απαντώντας μάλιστα στις ερωτήσεις των επισκεπτών σχετικά με τα πρωτόκολλα και τις διαδικασίες συντήρησης των έργων σύγχρονης τέχνης.
Ακόμα τρία έργα του Πόλοκ από τη μόνιμη συλλογή του MOCA, που χρονολογούνται πως έχουν δημιουργηθεί από το 1943 έως το 1951, βρέθηκαν στο ίδιο χώρο. Στάθηκαν εκεί δίπλα του, δείχνοντας σε όλους μας το αξεπέραστο ταλέντο του δημιουργού στο χειρισμό μιας σειράς διαφορετικών υλικών από την ακουαρέλα έως το κολάζ.
Η πρωτότυπη έκθεση περιέλαβε επίσης φωτογραφίες αλλά και μια βιντεοπροβολή που μας παρουσίασαν τον καλλιτέχνη κατά την ώρα της εργασίας του.
Ουσιαστικά είναι μια εικονική τεκμηρίωση της μεθόδου στάγδην του Πολοκ για την βαφή των καμβάδων του που βρίσκονται στο πάτωμα του στούντιου. Από κονσέρβες χρώματος και την εκτόξευσή του από τις άκρες των ραβδιών και των πινέλων του δημιουργούνται όλα αυτά τα θαυμαστά και περίπλοκα έργα αυτού του υπέροχου χαοτικού μυαλού, που περιμένουν να αποκαλύψουν την πλήρη λάμψη τους στο πέρασμα του αμείλικτου χρόνου.
Μοναχική και ασταθής προσωπικότητα πάλεψε με τον αλκοολισμό για μεγάλο μέρος της ζωής του. Το έργο των Thomas Hart Benton, Pablo Picasso και Joan Miró τον επηρέασε βαθιά.Αυτή η ακραία μορφή αφαίρεσης στο έργο του, δίχασε τους κριτικούς, που ενώ κάποιοι επαίνεσαν την αμεσότητα της δημιουργίας, άλλοι χλεύασαν τα τυχαία εφέ.
Ο Πόλοκ χρησιμοποίησε τη δύναμη όλου του σώματος του για να ζωγραφίσει, συχνά σε ένα ξέφρενο χορευτικό στυλ, ήθελε να νοιώθει μέρος του πίνακα. Με την τεχνική του, ο Pollock κατάφερε να πετύχει τους δικούς του πίνακες παλίμψηστου στυλ με την μοναδική οπτική υπογραφή του, με χρώματα να ρέουν στον καμβά από το κάθε φορά επιλεγμένο εργαλείο του.
Αψήφησε συνειδητά τη σύμβαση της ζωγραφικής σε όρθια επιφάνεια, απομακρύνθηκε από την εικονιστική αναπαράσταση και αμφισβήτησε τη δυτική παράδοση της χρήσης καβαλέτο και πινέλου. Ουσιαστικά πρόσθεσε μια νέα διάσταση, καθώς μπορούσε να δει και να εφαρμόσει το χρώμα επιλογής του στους καμβάδες από όλες τις κατευθύνσεις και μας έβαλε στο δημιουργικό του Σύμπαν.
**Πληροφορίες για την έκθεση «Mural: Jackson Pollock / Katharina Grosse», στο Μουσείο Καλών Τεχνών, Βοστόνη (MFA) μπορείτε να βρείτε εδώ: https://www.mfa.org/exhibitions/mural-jackson-pollock-katharina-grosse
**Photo: 1. Visitors in the exhibition Mural: Jackson Pollock | Katharina Grosse at the Museum of Fine Arts, Boston. June 27, 2019, Charlotte F. and Irving W. Rabb Gallery, * Photograph © Museum of Fine Arts, Boston
2. Jackson Pollock standing beside Mural at Vogue Studios, Herbert Matter , Photograph *© Estate of Herbert Matter, *Courtesy of the Department of Special Collections, Stanford University Libraries, *Courtesy, Museum of Fine Arts, Boston
3. Making of Katharina Grosse's, Untitled, 2019. Photo Katharina Grosse. Copyright Katharina Grosse and VG Bild Kunst Bonn
4. Katharina Grosse, Rockaway!, 2016 / Image courtesy the artist and MoMA PS1. Photo by Pablo Enriquez
------------
** Το έργο της συντήρησης «Jackson Pollock’s Number 1, 1949: A Conservation Treatment» στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (MOCA) του Λος Αντζελες μπορείτε να βρείτε εδώ: https://www.moca.org/exhibition/jackson-pollocks-number-1-1949-a-conservation-treatment
**Photo: Installation view of Jackson Pollock’s Number 1, 1949: A Conservation Treatment, March 4–September 3, 2018 at MOCA Grand Avenue, courtesy of The Museum of Contemporary Art, Los Angeles, photo by Brian Forrest
Comments