top of page
Writer's pictureAgni Katsioula

Φυσικές μορφές στο μονοπάτι της Αφαίρεσης

Hilma af Klint - Piet Mondrian: Κομβικές φιγούρες πρωτοποριακών σύγχρονων καλλιτεχνών που αν και δεν συναντήθηκαν ποτέ επινόησαν και οι δύο τις δικές τους γλώσσες αφηρημένης τέχνης (abstract art) με ρίζες στη φύση, έτσι ώστε να κατανοήσουν τις δυνάμεις πίσω από τη ζωή στη γη

----------

Δείτε το videocast στο YouTube κάνοντας κλικ επάνω

Ακούστε το podcast στο Spotify κάνοντας κλικ επάνω, ή στο podcasters κάτω

----------

Το πανό με την προαναγγελία της έκθεσης στον εξωτερικό χώρο της Tate Modern. Photo: A. KATSIOULA

Αρμονία, τάξη, οικολογία και φανταστικοί κόσμοι! Η Σουηδή ζωγράφος Χίλμα αφ Κλιντ και ο Ολλανδός δημιουργός Πιετ Μοντριάν ήταν δύο από τους πιο ευφάνταστους καλλιτέχνες του 20ου αιώνα. Στο επίκεντρο και των δύο καλλιτεχνικών ταξιδιών τους ήταν η κοινή τους επιθυμία να συλλάβουν και να απεικονίσουν το μέγεθος του κόσμου και της ζωής. Αφού ξεκίνησαν και οι δύο ως ζωγράφοι αναπαραστατικών τοπίων, ανέπτυξαν ο καθένας τους γλώσσες αφηρημένης τέχνης –σχεδόν ταυτόχρονα– στις αρχές του 1900. Και οι δύο ανήσυχοι καλλιτέχνες ασχολήθηκαν με την πνευματικότητα και τον μυστικισμό στην τέχνη τους επίσης.

Η είσοδος της έκθεσης στον 3ο όροφο. Photo: A. KATSIOULA

** Μια μεγάλη έκθεση στην Tate Modern, με τίτλο “Hilma af Klint and Piet Mondrian: Forms of Life”, φέρνει αυτούς τους δύο οραματιστές ζωγράφους σε στενό διάλογο για πρώτη φορά. Με περίπου 250 έργα, συμπεριλαμβανομένων πίνακες, σχέδια και αρχειακό υλικό. Η εκτενής παρουσίαση του συγκλονιστικού έργου τους, αποκαλύπτει πώς η τέχνη τους αντικατόπτριζε ριζοσπαστικές νέες ιδέες, θεωρίες και επιστημονικές ανακαλύψεις σε μια εποχή ραγδαίων κοινωνικών αλλαγών.

-----------

Το έργο του Piet Mondrian, "Composition in Oval with Colour Planes 2", 1914. Photo: A. KATSIOULA

Προσθέστε αφαίρεση στη ζωή! Όταν προσθέτουμε αφαίρεση στη ζωή μας σίγουρα γίνεται ευκολότερη και καλύτερη. Μένουμε μακριά, αφαιρούμε, διαγράφουμε τις τοξικότητες και τις καταστάσεις βαρίδια που μας κρατούν πίσω στη ζωή και τους στόχους μας.

Φυλλομετράς στα ακροδάχτυλα τη ζωή και ναι μετράς και αφαιρείς κάθε περιττό που σε αποπροσανατολίζει, που σε πληγώνει, για να ανοίξεις τα φτερά σου, να απογειωθείς για τα μελλούμενα. Ναι αφαιρείς, συναισθήματα και σκέψεις, καταστάσεις που σε εγκλωβίζουν, ανθρώπους που κρατούν πίσω τα όνειρά σου.

Μπροστά στο δισδιάστατο σύμπαν του Piet Mondrian, "Composition with Grid 3: Composition with Grey Lines", 1918. Photo: A. KATSIOULA

Αφαίρεση, λοιπόν, πράξη αριθμητική και όχι μόνο. Είναι το αντίθετο της πρόσθεσης και αντιπροσωπεύει το βγάλσιμο αριθμών και αντικειμένων από μια συλλογή, ένα σύνολο.

Πρόσθεση, αφαίρεση, πολλαπλασιασμός και διαίρεση. Σε πιο παλιά χρόνια, πριν τα μαθηματικά, ο άνθρωπος όταν συνειδητοποίησε την ύπαρξή του θέλησε να αναπαραστήσει τη φύση και το περιβάλλον μέσα στο οποίο ζούσε και δραστηριοποιούνταν. Περιγράφοντας τον κόσμο και τους γύρω του έφτιαξε εικαστικά αριστουργήματα, γκράφιτι σε σπηλιές, γλυπτά, πίνακες, εγκαταστάσεις που μέσα στην χρονογραμμή του πλανήτη μας, ανέβασαν την αισθητική, γέννησαν τον πολιτισμό και την κουλτούρα του κόσμου μας.

Το υπέροχο έργο του Piet Mondrian, "The Red Cloud", 1907. Photo: A. KATSIOULA

Ζωγραφιές, ζωγραφική και ζωγράφοι. Όλοι μας από παιδιά, βουτάμε τα χέρια μας σε δακτυλομπογιές, με χρωματιστά μολύβια και χοντρούς μαρκαδόρους, ανιχνεύουμε σε μεγάλα άγραφα λευκά χαρτιά τον κόσμο όπως τον θεωρούμε, όπως τον βλέπουμε, όπως θα θέλαμε να τον ζήσουμε.

Η οικογένεια, το ουράνιο τόξο, ο ήλιος, τα σύννεφα, το σπίτι, οι δράκοι και οι πρίγκιπες των παραμυθιών μας, τα αγαπημένα μας κατοικίδια, η τάξη μας, οι φίλοι μας, η πόλη, ο μεγάλος δρόμος, το αυτοκίνητο που θα οδηγήσουμε, η ολοστρόγγυλη γη μας, ο πόλεμος με φωτιά και κανόνια, η γαλάζια θάλασσα με όσα κλείνει μέσα της, αστερίες και κοχύλια, τα δέντρα με τα ολοκόκκινα μήλα, τα λιβάδια, τα ζώα, οι πολύχρωμες πεταλούδες και τα πουλιά στους αιθέρες που μπερδεύονται γλυκά με τα αεροπλάνα και τους πυραύλους που θα μας ταξιδέψουν διαστημάνθρωπους σε άλλους γαλαξίες… Ο κόσμος μας όλος, με προσθέσεις και κυρίως αφαιρέσεις….

Τοπιογραφία της Hilma af Klint, "Spring Landscape from Lomma Bay", 1892. Photo: A. KATSIOULA

Εικονιστική πραγματικότητα και παραστατική ζωγραφική. Πορτρέτα και τοπιογραφίες με την προοπτική να προσπαθεί άξια να περιγράψει τον κόσμο μας έτσι ακριβώς όπως είναι τρισδιάστατο.

Και ναι έρχεται ο μέγας Πολ Σεζάν εκεί στα τέλη του 19ου αιώνα, και προσθέτει αφαίρεση, απλοποιεί τις φυσικές μορφές στα γεωμετρικά τους απαραίτητα σχήματα και περνάει την εικαστική τέχνη από την μαγεία του ιμπρεσιονισμού στο μονοπάτι του μοντερνισμού, φτάνοντας την καλλιτεχνική έρευνα στον Κυβισμό, στον Πικάσο και τον Ματίς. Βαριές πινελιές, κομμένα περιγράμματα, συμπαγή φρούτα, παραμορφωμένα τοπία και χώροι, συγκλονιστικές σπασμένες προοπτικές, πολυεπίπεδες αντιλήψεις και αρχίζουμε να βλέπουμε τον κόσμο τελείως διαφορετικά. Περισσότερο αφαιρετικά!

Τοπίο του Piet Mondrian, "Evening Landscape with Cows", 1906. Photo: A. KATSIOULA

Η αφαίρεση στην Τέχνη προχωρά και μας βάζει βαθιά σε νέες φόρμες και οπτικές στις απαρχές του 20ου αιώνα! Η ζωγραφική αναπαράσταση απελευθερώνεται και η ανασύνθεση του κόσμου μας γίνεται μέσα από δύο διαστάσεις πλέον. Σχήματα, γραμμές, έντονα χρώματα, δύναμη, ρυθμός και αντιλαμβανόμαστε μοναδικά την αίσθηση του κόσμου μας.

Οι ζωγράφοι, οι δημιουργοί τώρα πια δεν χρειάζεται να αναπαριστούν ένα κόσμο που τον βλέπουμε με τα μάτια μας, δημιουργούν πλέον εικόνες με σημασία και νοήματα, αναπαριστούν στο έργο τους τον κόσμο του πνεύματος και του συναισθήματος, χωρίς το ίδιο το αντικείμενο για να μην μας αποπροσανατολίσει και ναι εκεί ακριβώς μας τυλίγει ο συναρπαστικός κόσμος της καθαρής αφαίρεσης.

Άποψη της έκθεσης με το έργο της Hilma af Klint, "No.1, Childhood", 1907 (αριστερά), και Piet Mondrian, "Lozenge Composition with Eight Lines and Red (Picture No.III)", 1938. Photo: A. KATSIOULA

Αφηρημένες συνθέσεις, σχήματα, χρώματα, πολύπλοκα έργα και αφαίρεση επί δύο καθώς η συνάντηση δύο πρωτοποριακών σύγχρονων καλλιτεχνών μπορεί να γίνει πραγματικά εκρηκτική! Το οραματικό έργο της Σουηδής ζωγράφου Hilma af Klint (26 Οκτωβρίου 1862 – 21 Οκτωβρίου 1944) και η επιδραστική τέχνη του Ολλανδού ζωγράφου Piet Mondrian (7 Μαρτίου 1872- 1 Φεβρουαρίου 1944) σε μια “αναμέτρηση” στην αφαίρεση.

Υπήρξαν από τους πιο ευφάνταστους καλλιτέχνες του εικοστού αιώνα. Αν και δεν συναντήθηκαν ποτέ οι δύο δημιουργοί, μοιράστηκαν την ίδια βαθιά σύνδεση με τον φυσικό κόσμο και την επιθυμία να κατανοήσουν τις δυνάμεις πίσω από τη ζωή στη γη. Η τέχνη και των δύο αντικατόπτριζε ριζοσπαστικές νέες ιδέες, θεωρίες και επιστημονικές ανακαλύψεις σε μια εποχή ραγδαίων κοινωνικών αλλαγών.

Τα πορτρέτα με τις βιογραφίες των δύο δημιουργών στην έκθεση. Photo: A. KATSIOULA

Οι δύο καλλιτέχνες με τις ανεξάρτητες παράλληλες πορείες προχώρησαν το έργο τους μέσα από την ανάπτυξη της αφαίρεσης στις αρχές του 20ου αιώνα, και είναι εντυπωσιακό η επιρροή των έργων τους στις επόμενες γενιές εικαστικών και η λατρεία του κοινού για την υπογραφή τους.

Άποψη της έκθεσης με τη σειρά της Hilma af Klint, "The Swan, The SUW Series, Group IX: Part I", με τα έργα "No.1", 1914-15 (αριστερά), και "No.8", 1915. Photo: A. KATSIOULA

** Η Hilma af Klint με σημαντικό μέρος της δουλειάς της να προηγείται των πρώτων καθαρά αφαιρετικών συνθέσεων των Kandinsky, Malevich αλλά και του Mondrian, γεννήθηκε στη Solna (Σόλνα) της Σουηδίας και μεγαλώνοντας πέρασε ειδυλλιακά καλοκαίρια στη φύση με την οικογένειά της στο αρχοντικό τους, "Hanmora", στο νησί Adelsö στη λίμνη Mälaren.

Σπούδασε κλασική προσωπογραφία στην Τεχνική Σχολή του Konstfack (Κόνστφακ), και στη συνέχεια έγινε μία από τις πρώτες γυναίκες που σπούδασαν τέχνη στη Βασιλική Σουηδική Ακαδημία Καλών Τεχνών (Royal Swedish Academy of Fine Arts). Από την οικογένειά της, η Hilma af Klint κληρονόμησε μεγάλο ενδιαφέρον για τα μαθηματικά και τη βοτανική.

Άποψη της έκθεσης με την σειρά της Hilma af Klint, "The Evolution, The WUS/Seven-Pionted Star Series, Group VI", 1908. Photo: A. KATSIOULA

Το 1896 η Af Klint εντάχθηκε στους “The Five (de Fem)”, μια ομάδα γυναικών καλλιτεχνών που ενδιαφέρονται για τον πνευματισμό, τον φυσικό κόσμο και τις νέες εξελίξεις εκείνης της εποχής στην επιστήμη. Ο κύκλος αυτών των γυναικών εμπνέονταν από τη Θεοσοφία, και πάντα στις συνεδρίες τους, μοιράζονταν την πίστη τους αλλά και τις προσπάθειές τους να έρθουν σε επαφή με τους λεγόμενους "High Masters", τα πνεύματα των Θεοσοφιστών δασκάλων.

Έργα της Hilma af Klint, από την σειρά "The Evolution, The WUS/Seven-Pionted Star Series, Group VI", (από πάνω και προς τα δεξιά, κυκλικά), "Νο.6", "Νο.7", "Νο.15", "Νο.14". 1908. Photo: A. KATSIOULA

Μυστικισμός και το 1904, κατά τη διάρκεια μιας από τις τακτικές συναντήσεις του Κύκλου τους, της Af Klint της ανατέθηκε από ένα πνεύμα να δημιουργήσει ένα έργο «σε ένα αστρικό επίπεδο» προκειμένου να «διακηρύξει μια νέα φιλοσοφία ζωής». Το εκπληκτικό αποτέλεσμα ήταν η σειρά “The Paintings for the Temple”, ένα σύνολο έργων που περιλαμβάνει έξι σειρές.

Έργα από την θρυλική σειρα της Hilma af Klint, "Tree of Knowledge, The W Series", 1913. Photo: A. KATSIOULA

Οι σε μεγάλη κλίμακα πίνακές της, που μερικές φορές μοιάζουν με διαγράμματα, ήταν μια οπτική αναπαράσταση περίπλοκων πνευματικών ιδεών. Με την ολοκλήρωση της υπέροχης σειράς το 1915, η Af Klint αμέσως μετά επέστρεψε στην μικρότερη κλίμακα εργασία της και άρχισε να προτιμά τις ακουαρέλες έναντι των ελαιογραφιών.

Άποψη της έκθεσης με τη σειρά της Hilma af Klint, "The Swan, The SUW Series, Group IX: Part I", με τα έργα "No.16", 1915 (από αριστερά), "No.17", 1915 και "No.18", 1914. Photo: A. KATSIOULA

Η Af Klint πέθανε το 1944 και παρόλο που οι φυσιολατρικοί της πίνακες είχαν συμπεριληφθεί στην Έκθεση της Βαλτικής στο Μάλμε το 1914, τα αφηρημένα έργα της παρουσιάστηκαν μόνο μετά το θάνατό της. Τους 1200 περίπου αφηρημένους πίνακες τους κληροδότησε όλους στον ανιψιό της, τον αντιναύαρχο Erik af Klint του Βασιλικού Σουηδικού Ναυτικού. Διευκρίνισε βέβαια ότι το έργο της θα πρέπει να κρατηθεί μυστικό για τουλάχιστον 20 χρόνια μετά τον θάνατό της. Όταν άνοιξαν τα κουτιά στα τέλη της δεκαετίας του 1960, πολύ, μα πάρα πολύ λίγα άτομα γνώριζαν τι θα αποκαλυπτόταν.

Το έργο "No.19", 1914-15, της Hilma af Klint, από την σειρά "The Swan, The SUW Series, Group IX: Part I". Photo: A. KATSIOULA

Το 1986 παρουσιάστηκε ένας πίνακας της που έκανε αίσθηση και συζητήθηκε στο Μουσείο Τέχνης της Κομητείας του Λος Άντζελες (Los Angeles County Museum of Art).

Άποψη της τελευταίας αίθουσας της έκθεσης με μεγάλων διαστάσεων έργα της Hilma af Klint, από την σειρά "The Ten Largest, Group IV", 1907. Photo: A. KATSIOULA

Το έργο της αποκαλύφθηκε σε όλο του το μεγαλείο στο διψασμένο για πρωτοπορία κοινό πολύ αργότερα και αποτέλεσε το αντικείμενο μιας ατομικής έκθεσης στο Μοντέρνο Μουσείο της Στοκχόλμης το 2013 και σε μια μεγάλη αναδρομική έκθεση στο Μουσείο Solomon R. Guggenheim το 2018 που ήταν μάλιστα η έκθεση με τις περισσότερες επισκέψεις στην 60χρονη ιστορία του μουσείου.

Άποψη της έκθεσης με το έργο του Piet Mondrian, "Composition with Grid 9: Checkerboard Composition with Bright Colours", 1919. Photo: A. KATSIOULA

** Ο κατά 10 χρόνια νεότερός της ηλικιακά Piet Mondrian δημιούργησε ένα αξεπέραστο στιλ, παγκόσμια αναγνωρισμένο και έγινε το σήμα κατατεθέν του. Είναι πραγματικά αξεπέραστοςκαι για το ζωγραφικό και το γραφίστικο στυλ του και θαυμάζεται από καλλιτέχνες διαφορετικών τεχνοτροπιών και παραδόσεων για την καθαρότητα στην εφαρμογή της τέχνης του.

Γεννήθηκε στο Amersfoort της Ολλανδίας και στην ηλικία 20 ετών, μετακόμισε στο Άμστερνταμ όπου σπούδασε στη Βασιλική Ακαδημία Εικαστικών Τεχνών. Αρχικά ζωγραφίζοντας παραδοσιακά ολλανδικά τοπία, άρχισε σύντομα να φτιάχνει έργα Λουμινισμού (μικρής κλίμακας τοπία με έντονο ρεαλισμό και υπερβατικό φωτισμό), μερικά από τα οποία εκτέθηκαν στο Μουσείο Stedelijk το 1909, καθιερώνοντάς τον σταθερά ως μέρος της ολλανδικής πρωτοπορίας.

Πρώιμο τοπίο του Piet Mondrian, "Geinrust Farm in the Haze", 1906-7. Photo: A. KATSIOULA

Το έργο του στην ουσία χωρίζεται με έντονη αντίθεση, στην πρώιμη περίοδο και την εικονιστική πραγματικότητα με την παραστατική ζωγραφική και στην ύστερη περίοδο της αφαίρεσης με τις απλές γραμμές με χρώμα όπου μετατρέπει τον υλικό κόσμο σε κάτι πνευματικό.

Ο Piet Mondrian ποτέ δεν σταμάτησε να ζωγραφίζει λουλούδια, Εδώ άποψη της έκθεσης με χρυσάνθεμα, ίριδες και ηλιοτρόπια. Photo: A. KATSIOULA

Ο Mondrian έγινε μέλος της Θεοσοφικής κοινωνίας και η πνευματική επιρροή του κινήματος επηρέασε άμεσα το αναπαραστατικό του στυλ. Το 1908, άρχισε να ενδιαφέρεται για το Θεοσοφικό κίνημα που ξεκίνησε στα τέλη του 19ου αιώνα και το 1909, εντάχθηκε στο ολλανδικό κλάδο της Θεοσοφικής Εταιρείας. Επηρεάστηκε σημαντικά και ουσιαστικά ανέπτυξε με διαφορετικότητα την αισθητική του. Πίστευε ότι ήταν δυνατό να επιτευχθεί μια πιο βαθιά γνώση της φύσης από εκείνη που προβλέπεται από τα εμπειρικά μέσα, και μεγάλο μέρος της δουλειάς του Mondrian για το υπόλοιπο της ζωής του, εμπνεύστηκε από την αναζήτησή του για την εν λόγω πνευματική γνώση.

Υπέροχα χρώματα στην ελαιογραφία του Piet Mondrian, "Dune Landscape", 1911. Photo: A. KATSIOULA

Τα πειράματα του Mondrian στον κυβισμό ενώ ζούσε στο Παρίσι μεταξύ 1912-4 τον οδήγησαν στον δρόμο προς την αφαίρεση. Αντί να υπαινίσσεται το τρισδιάστατο ψευδαίσθητο βάθος όπως οι κυβιστές, ήθελε να τονίσει την επίπεδη επιφάνεια του πίνακα. Εμφανίζονται στο έργο του μελέτες δέντρων αλλά όλο και περισσότερο κυριαρχούνται από γεωμετρικά σχήματα. Ο Mondrian έβρισκε την πορεία του και κατηύθυνε την ενέργειά του στο δισδιάστατο επίπεδο λοιπόν. Και το εντυπωσιακό στην τέχνη του είναι πως όλη η εκτέλεση της δημιουργίας του γίνεται αποκλειστικά με το χέρι του.

Όλες οι διαστάσεις στο καταπληκτικό, "Composition in Line, second state", 1916-17, του Piet Mondrian. Photo: A. KATSIOULA

Πίσω στην Ολλανδία το 1917, ο Mondrian συνίδρυσε το De Stijl (Το στυλ), ένα κίνημα που περιλάμβανε βασικά οπτικά στοιχεία όπως γεωμετρικές φόρμες και βασικά χρώματα. Ίδρυσε το περιοδικό De Stijl (Το στυλ) στο οποίο δημοσίευσε τα πρώτα δοκίμιά του, καθορίζοντας τη θεωρία του, για την οποία υιοθέτησε τον όρο Neoplasticism (Νεοπλαστικισμός).

Οι νεοπλαστικιστές επιδίωξαν να εκφράσουν ένα νέο ουτοπικό ιδανικό, πνευματικής αρμονίας και τάξης. Βασικό χαρακτηριστικό του νεοπλαστικισμού είναι η αφαίρεση, σε βαθμό που χρησιμοποιούνται θεμελιώδεις φόρμες και σχήματα, κάθετες και οριζόντες γραμμές ταυτόχρονα με τη χρήση σχεδόν αποκλειστικά βασικών χρωμάτων (κόκκινο, μπλε, κίτρινο, λευκό και μαύρο).

Το έργο του Piet Mondrian, "Composition in colour B", 1917. Photo: A. KATSIOULA

Επιστρέφοντας λοιπόν στο Παρίσι, μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, άρχισε να φτιάχνει τις αφηρημένες συνθέσεις από ορθογώνια, μαύρες γραμμές, λευκά και βασικά χρώματα για τα οποία έγινε περισσότερο γνωστός. Όλα ζωγραφισμένα στο χέρι, χωρίς χρήση μονωτικής ταινίας, με ευθείες γραμμές, χωρίς το χρώμα από τα τετράγωνα να διαχέεται ούτε σε χιλιοστό στις μαύρες διαχωριστικές γραμμές, είτε στα άλλα τετράγωνα.

Το "Composition in Oval with Colour Planes 2", 1914, του Piet Mondrian. Photo: A. KATSIOULA

Μετά από μερικά χρόνια στο Λονδίνο όπου κατέφυγε καθώς ο φασισμός καλπάζει στην Ευρώπη, ο Mondrian μετανάστευσε στη Νέα Υόρκη το 1940, όπου άρχισε να πειραματίζεται με χρωματιστές γραμμές. Εδώ δημιουργεί μερικά από τα περισσότερο γνωστά έργα του. Ο πίνακας του “Broadway Boogie-Woogie”, (1942), αυτής της περιόδου, θεωρείται σήμερα σημείο αναφοράς της αφηρημένης τέχνης.

Και βέβαια το κλασικό και πανέμορφο "Composition with Yellow, Blue and Red", 1937-42 του Piet Mondrian. Photo: A. KATSIOULA

H ιδιαίτερη τεχνοτροπία του Mondrian είναι ο μινιμαλισμός και η απλοϊκότητα των νέων συνθέσεων. Η αισθητική κληρονομιά του έχει φτάσει, πέρα από τον κόσμο της Τέχνης και διείσδυσε στη μόδα, την γραφιστική, την μουσική, τον σχεδιασμό, την διακόσμηση, την βιομηχανία.

Αναμονή για την είσοδο στην έκθεση της Tate Modern. Photo: A. KATSIOULA

** Αυτή την εποχή το συναρπαστικό έργο των κολοσσών της αφαίρεσης συναντήθηκε σε μια μεγάλη έκθεση στην Tate Modern, εδώ στις όχθες του Τάμεση, στο Bankside, του Λονδίνου. Με τίτλο “Hilma af Klint and Piet Mondrian: Forms of Life” φέρνει αυτούς τους δύο οραματιστές ζωγράφους σε στενό διάλογο για πρώτη φορά.

Με περίπου 250 έργα, συμπεριλαμβανομένων πίνακες, σχέδια και αρχειακό υλικό, η έκθεση αποκαλύπτει τον τρόπο που η τέχνη τους αντικατόπτριζε ριζοσπαστικές νέες ιδέες, θεωρίες και επιστημονικές ανακαλύψεις σε μια εποχή μεγάλων κοινωνικών αλλαγών, στις αρχές του 20ου αιώνα.

Άποψη της έκθεσης με έργα της Hilma af Klint, από την σειρά "The Ten Largest, Group IV", 1907. Photo: A. KATSIOULA

Η έκθεση στην πρωτοποριακή Πινακοθήκη στο κέντρο της βρετανικής πρωτεύουσας είναι η μεγαλύτερη παρουσίαση του έργου της Hilma af Klint στο Ηνωμένο Βασίλειο μέχρι σήμερα. Ανάμεσα στα κυριότερα αριστουργηματικά της έργα περιλαμβάνονται και οι δέκα μνημειώδεις πίνακές της από τη σειρά “The Ten Largest”, 1907, που παρουσιάζονται όλοι μαζί για πρώτη φορά στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Άποψη της έκθεσης με έργα του Piet Mondrian, επάνω ψηλά υπάρχει το "Lozenge Composition with Yellow Lines", 1933. Photo: A. KATSIOULA

Είναι επίσης η πρώτη μεγάλη έκθεση στο Ηνωμένο Βασίλειο εδώ και πάνω από 25 χρόνια που αναδεικνύει το πρώιμο έργο του Piet Mondrian παράλληλα με τις εμβληματικές συνθέσεις πλέγματος για τις οποίες είναι περισσότερο γνωστός. Συγκεντρώνει τους εκπληκτικούς παραστατικούς πίνακές του όπως το αριστουργηματικό και πολυαγαπημένο μου “The Red Cloud”, 1907 και το “Evolution”, 1911 καθώς και πρώιμα αφηρημένα πειράματα όπως το “Composition in color B”, 1917, ρίχνοντας ένα νέο φως σε έναν από τους πιο διάσημους σύγχρονους καλλιτέχνες.

Το θρυλικό τρίπτυχο "Evolution", 1911, του Piet Mondrian. Photo: A. KATSIOULA

Η παρουσίαση “Forms of Life” (Μορφές ζωής), επικεντρώνεται και έχει τις ρίζες της στη γοητεία των Af Klint και Mondrian με τον φυσικό κόσμο. Αφού ξεκίνησαν και οι δύο ως ζωγράφοι αναπαραστατικών τοπίων, ανέπτυξαν ο καθένας τους ξεχωριστά και παράλληλα, γλώσσες αφηρημένης τέχνης –σχεδόν ταυτόχρονα– στις αρχές του 1900.

Η Tate Modern κι εμείς μαζί της, διερευνούμε εδώ σε τούτη την έκθεση στις μεγάλες γκαλερί τον τρόπο που οι μοναδικές προσεγγίσεις τους στην αφαίρεση εμπνεύστηκαν από νέους τρόπους για να μπορέσουμε να κοιτάξουμε προσεκτικά τη φύση σε μια διαφορετική προσέγγιση. Με πρώιμα έργα, που παρουσιάζουν τοπία, βοτανικά σχέδια και απεικονίσεις λουλουδιών και δέντρων που παρουσιάζονται παράλληλα με αφηρημένους πίνακες, η έκθεση καταδεικνύει πώς η ισχυρή συγγένειά τους με τη φύση παρέμεινε διαρκής και εμφανής σε όλη τη διάρκεια της καριέρας τους.

Έργα από την σειρά "The Eros Series, The WU/Rose Series, Group II", 1907, της Hilma af Klint. Photo: A. KATSIOULA

Η έκθεση διερευνά επίσης πώς και οι δύο καλλιτέχνες ασχολήθηκαν με την πνευματικότητα και τον μυστικισμό στην τέχνη τους. Καθόλου τυχαίο γεγονός καθώς η ανακάλυψη αόρατων δυνάμεων όπως οι ακτίνες Χ, η ραδιενέργεια και τα ηλεκτρόνια στη δεκαετία του 1890 υποβάθμισε την εμπιστοσύνη της κοινωνίας στη στερεότητα του κόσμου γύρω μας, αποκαλύπτοντας τι ήταν κρυμμένο, τι είναι όλα αυτά που δεν είναι ορατά με γυμνό μάτι. Σε όλη την Ευρώπη, καλλιτέχνες και στοχαστές όπως η Af Klint και ο Mondrian στράφηκαν σε εσωτερικά κινήματα όπως η Θεοσοφία και η Ανθρωποσοφία ως ένας τρόπος συμφιλίωσης της θρησκείας με τον σύγχρονο κόσμο.

Το έργο "No.7, Adulthood", 1907, της Hilma af Klint, από την σειρά "The Ten Largest, Group IV". Photo: A. KATSIOULA

Η Af Klint πίστευε ότι οι πίνακές της καθοδηγούνταν από ανώτερες δυνάμεις και στην Tate Modern απολαμβάνουμε βασικά παραδείγματα αυτών των έργων, όπως η σειρά “Evolution”, 1908 και το “Tree of Knowledge”, 1913-15.

Άποψη της έκθεσης με έργα του Piet Mondrian, ανάμεσά τους και η αυτοπροσωπογραφία του. Photo: A. KATSIOULA

Βέβαια εδώ σε τούτες τις μεγάλες αίθουσες τέχνης, διερευνούμε επίσης τις πνευματιστικές πεποιθήσεις του Mondrian, συμπεριλαμβανομένου του τρόπου με τον οποίο η γεωμετρική, γωνιακή και μίνιμαλ ζωγραφική του σχεδιάστηκε για να μεταδίδει ιδέες σχετικά με την ουσιαστική πραγματικότητα του σύμπαντος.

Τα αριστουργηματικά λουλούδια του Piet Mondrian, "Golden-Banded Lily", 1909-10, (αριστερά) και "Red Amaryllis with Blue background", 1909-10 (δεξιά). Photo: A. KATSIOULA

Απολαμβάνουμε τα αφηρημένα πλέγματα ζωγραφικής που δημιούργησε στο ευρύτερο πλαίσιο της καριέρας του και αποτελούν σήμα κατατεθέν, παράλληλα με τους πίνακες με λουλούδια που συνέχιζε να κάνει σε όλη του τη ζωή.

Άποψη του "The Ether", όπου έχουν συγκεντρωθεί σκίτσα σημειωματάρια και αρχεία της εποχής τους. Photo: A.KATSIOULA

Ακριβώς στο κέντρο της έκθεσης, σε μια μεγάλη αίθουσα, έχουν συγκεντρωθεί σκίτσα, σημειωματάρια και γράμματα από τα αρχεία της Af Klint και του Mondrian, που μας προσφέρουν μια οικεία ματιά σε μερικές από τις ιδέες πίσω από την τέχνη τους.

Στην αίθουσα "The Ether", με καταγραφές και σχέδια πολλών καλλιτεχνών. Photo: A.KATSIOULA

Ένας πυρήνας γνώσης και όλα παρουσιάζονται παράλληλα με βασικές αναφορές όπως η θεωρία των χρωμάτων του Goethe (Γκαίτε) με τους χρωματικούς χάρτες του, τα διαγράμματα και σχέδια σε μαυροπίνακα του Rudolf Steiner και οι αποδόσεις του φυσικού κόσμου με βοτανικές εικονογραφίσεις του Carl Linnaeus.

Άτομα, βακτήρια, φωτογραφίες, επιστήμες,εκβιομηχάνιση, πόλεμος και ιστορικά ντοκουμέντα, αποκαλύπτουντον τρόπο που οι δύο καλλιτέχνες ανέπτυξαν τις δικές τους μοναδικές οπτικές γλώσσες σημείων, χρωμάτων και σχημάτων ως μέσο για να κατανοήσουν τη ζωή στη γη.

Το μέλλον μέσα από έργα με πλέγματα της Hilma af Klint σε πρώτο πλάνο, και του Piet Mondrian στο βάθος. Photo: A. KATSIOULA

Φύση και αφαίρεση, πνευματικότητα, οικολογία και φανταστικοί κόσμοι σε απόκοσμους πίνακες! Μινιμαλισμός και απλοϊκότητα, γοητεία και ιδιαίτερη εικαστική τεχνοτροπία! Βαθύς στοχασμός με πάθος, ένταση, αναζήτηση της αλήθειας, καλλιτεχνικά ταξίδια που ακροβατούν στην πραγματικότητα και τον μυστικισμό, αινιγματικά έργα αφαίρεσης που τοποθετούν τις ζωές μας πέρα από το ορατό. Αντιλαμβανόμαστε με δέος πως και οι δύο κολοσσοί της αφαίρεσης και παρά τις αντιθέσεις του έργου τους, έζησαν και δημιούργησαν πολύ, μα πολύ μπροστά για την εποχή τους.

----------

** Πληροφορίες για την έκθεση “Hilma af Klint and Piet Mondrian: Forms of Life” στην Tate Modern του Λονδίνου, μπορείτε να βρείτε εδώ: https://www.tate.org.uk/whats-on/tate-modern/hilma-af-klint-piet-mondrian

**Photo: A. KATSIOULA από την έκθεση “Hilma af Klint and Piet Mondrian: Forms of Life” στην Tate Modern του Λονδίνου

Comments


bottom of page