Mark Rothko : ένας μεγάλος Αμερικανός ζωγράφος με ρωσική καταγωγή, από το ρεύμα του αφηρημένου εξπρεσιονισμού. Πρώιμα εικονιστικά έργα άλλα και τολμηροί καμβάδες γεμάτοι ορθογώνια χρώματα και σκιές στο ύστερο έργο του, έχουν στόχο την συναισθηματική ένταση
---------------
Δείτε το videocast στο YouTube κάνοντας κλικ επάνω
Ακούστε το podcast στο Spotify κάνοντας κλικ επάνω, ή στο podcasters κάτω
---------------
«Έγινα ζωγράφος γιατί ήθελα να ανεβάσω τη ζωγραφική στο επίπεδο της μουσικής και της ποίησης». Τα χρώματα του Rothko, “ανατέλλουν” αριστουργηματικά στους πίνακες αλλά και στην ψυχή του θεατή. Οικείες σκηνές και αστικά τοπία, δίνουν με την πάροδο του χρόνου τη θέση τους, σε ένα ρεπερτόριο εμπνευσμένο από αρχαίους μύθους και σουρεαλισμό που χρησιμοποιεί ο καλλιτέχνης για να εκφράσει την τραγική διάσταση του ανθρώπου κατά τη διάρκεια του πολέμου. Ακολουθώντας τα Multi-forms, όπου οι χρωματικές μάζες αιωρούνται σε ένα είδος ισορροπίας στον καμβά - «Color Field painting» (ζωγραφική πεδίου με χρώμα) -, η χωρική οργάνωση της ζωγραφικής του γίνεται συνώνυμη του ονόματός του.
Τα καθαρά χρωματικά ορθογώνια σχήματα επικαλύπτονται σύμφωνα με έναν δυαδικό ή τριαδικό ρυθμό, που χαρακτηρίζεται από αποχρώσεις του κίτρινου, του κόκκινου, της ώχρας, του πορτοκαλί, αλλά και του μπλε και λευκού. Νεαρός εμπνεύστηκε από τον Ρέμπραντ και τον Βερμέερ και όπως δήλωνε μετέπειτα ήθελε οι άνθρωποι να κλαίνε μπρος από τα έργα του
** Το καλοκαίρι του 2019 μια μεγάλη έκθεση ξετύλιξε το ταλέντο του στην πανέμορφη Βιέννη, του αγαπημένου του Μότσαρτ, στο Kunsthistorisches Museum (Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης) που παρουσιάστηκαν 40 έργα από όλες τις δημιουργικές περιόδους του καλλιτέχνη. Αυτή την εποχή -από τις 18 Οκτωβρίου 2023-, το Fondation Louis Vuitton στο Παρίσι, παρουσιάζει την πρώτη αναδρομική έκθεση στη Γαλλία αφιερωμένη στον Mark Rothko, -μετά από την έκθεση που πραγματοποιήθηκε στο Musée d'Art moderne de la Ville de Paris το 1999. Η αναδρομική έκθεση συγκεντρώνει περίπου 115 έργα από τις μεγαλύτερες διεθνείς συλλογές, συμπεριλαμβανομένης της Εθνικής Πινακοθήκης Τέχνης στην Ουάσιγκτον, της Tate στο Λονδίνο και της συλλογής Phillips στην Ουάσιγκτον, καθώς και από μεγάλες διεθνείς ιδιωτικές συλλογές, συμπεριλαμβανομένης της οικογενειακής συλλογής του καλλιτέχνη. Ανάμεσα τους και το φημισμένο σύνολο τοιχογραφιών για το εστιατόριο Four Seasons της Νέας Υόρκης, που ο καλλιτέχνης το 1969 προτίμησε να δωρίσει στην Tate Gallery
---------------
Αυτοσχεδιασμός και ελεύθερη φόρμα. Έργα που χαρακτηρίζονται από ιδιαίτερη τεχνική και αισθητική, έντονη δράση και υπέρμετρη εκφραστικότητα. Καλλιτέχνες που δίνουν έμφαση στην αυθόρμητη, αυτόματη, υποσυνείδητη δημιουργία με στόχο την συναισθηματική ένταση μέσα από το χρώμα και τις γραμμές. Αφηρημένος εξπρεσιονισμός.
Είναι το μεταπολεμικό κίνημα της αμερικάνικης ζωγραφικής μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο που αναπτύχθηκε στη Νέα Υόρκη τη δεκαετία του 1940. Ήταν το πρώτο καλλιτεχνικό κίνημα με διεθνή επιρροή που πέτυχε να θέσει την αμερικάνικη Μητρόπολη στο κέντρο του δυτικού κόσμου της Τέχνης παίρνοντας τα σκήπτρα από το ανήσυχο Παρίσι. Ενώ η μεταπολεμική περίοδος άφησε τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες σε καταστάσεις πολιτικών και οικονομικών αναταραχών με την ανάγκη για ανασυγκρότηση να κυριαρχεί στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού ο αφηρημένος εξπρεσιονισμός θριάμβευε.
Με στιλιστικές ομοιότητες με τους Ρώσους καλλιτέχνες των αρχών του 20ου αιώνα, ξεπερνώντας τους Γερμανούς εξπρεσιονιστές και τα ευρωπαϊκά κινήματα όπως ο φουτουρισμός, το Μπαουχάους και ο συνθετικός κυβισμός, οι Αμερικανοί καλλιτέχνες εισήγαγαν την τεχνική της δράσης στα έργα τους.
Προσπάθησαν παραστατικά οι δημιουργίες τους να αντανακλούν την εσωτερική δομή της ψυχής τους, την ιδιαίτερη προσωπικότητά τους και να αποτυπώσουν στον καμβά συναισθήματα και γεγονότα όχι όμως με την μορφή της παράστασης, της φωτογραφίας. Αξιοι εκπρόσωποι αυτής της πρωτοπόρας γενιάς οι: Τζάκσον Πόλοκ με την αξεπέραστη τεχνική τού στάγδην, ο Γουίλεμ ντε Κούνινγκ με τις αμφιλεγόμενες γυναίκες του αλλά και ο αριστουργηματικά αφαιρετικός Mark Rothko / Μαρκ Ρόθκο που γέμισε τους καμβάδες χρώμα θέλοντας να εκφράσει βασικά ανθρώπινα συναισθήματα -τραγωδία, έκσταση, μοίρα- όπως έλεγε.
Ο Ρόθκο γεννήθηκε ως Markus Yakovlevich Rothkowitz στη Ρωσία σε μέρος της σημερινής Λετονίας στις 25 Σεπτεμβρίου 1903. Μετανάστευσε στις Ηνωμένες Πολιτείες με την οικογένειά του το 1913 στο Πόρτλαντ του Ορεγκον και το 1921 φοιτά στο Πανεπιστήμιο Γέιλ, από το οποίο δύο χρόνια αργότερα φεύγει.
Όπως και πολλοί συνομήλικοί του εκείνης της εποχής, εγκαθίσταται στη Νέα Υόρκη και εκεί αντιλαμβάνεται πως η ζωή του ανήκει στην Τέχνη. Το 1925, άρχισε να σπουδάζει στο Parsons School of Design υπό τον αρμενικής καταγωγής ζωγράφο Arshile Gorky / Αρσίλ Γκόρκι (1904-1948), ο οποίος επηρέασε αρκετά εκείνον και πολλούς άλλους αφηρημένους εξπρεσιονιστές. Ο Γκόρκι και ο Ρόθκο μοιράστηκαν το κοινό ενδιαφέρον τους για τον ευρωπαϊκό σουρεαλισμό, όπως αποδεικνύεται από τις βιομορφικές μορφές που καλλιεργούν στους πίνακές τους από τις αρχές της δεκαετίας του 1940. Για τον Ρόθκο όμως, αυτές οι φόρμες θα έδιναν τελικά τη θέση τους στις κυμαινόμενες ζώνες χρώματος πάνω σε έγχρωμους καμβάδες για τους οποίους θα γινόταν γνωστός ανά την υφήλιο.
Ο Μαρκ Ρόθκο ανέπτυξε για πρώτη φορά αυτή την ιδιαίτερη τεχνική σύνθεσης το 1947. Περιγράφεται ως «Color Field painting» (ζωγραφική πεδίου με χρώμα). Ετσι έγινε ένας από τους πρωτοπόρους του αφηρημένου εξπρεσιονισμού, καθώς τα έγχρωμα ορθογώνια του έμοιαζαν να εξαϋλώνονται και να αποϋλοποιούνται σε καθαρό φως. Από τότε και πέρα πέρασε ολόκληρη την καριέρα του διερευνώντας τις απεριόριστες δυνατότητες της διαστρωμάτωσης διαφόρων μεγεθών και χρώματος ορθογωνίων.
Η μουσική τζαζ κυριαρχούσε στην Αμερική εκείνη την εποχή που μεγαλούργησε. Ο Ρόθκο όμως αγαπούσε την κλασική μουσική και μάλιστα παθιασμένα. Είχε στην κατοχή του ηχογραφήσεις από το Κοντσέρτχαους της Βιέννης (Wiener Konzerthaus) με μοναδικές συνθέσεις των Σούμπερτ, Χάιντν, Μπετόβεν και του πολυαγαπημένου του Μότσαρτ. Ο γιος του έγραψε πως για τον πατέρα του ο μεγάλος συνθέτης ήταν «το άλφα και το ωμέγα», -τα έργα του αγαπημένου του μουσουργού Μότσαρτ ήταν που άκουγε συνεχώς στο στούντιο του ο Ρόθκο. Φημολογείται πως κάποτε δήλωσε: «έγινα ζωγράφος γιατί ήθελα να ζωγραφίσω για να φτάσω στο επίπεδο της μουσικής και της ποίησης».
---------------
** Αν και έκανε τρία μεγάλα ταξίδια στην Ευρώπη επισκεπτόμενος αρχιτεκτονικά μνημεία, μουσεία και εκκλησίες, ποτέ δεν ταξίδεψε στην Αυστρία. Το καλοκαίρι του 2019 όμως μια μεγάλη έκθεση ξετύλιξε το ταλέντο του στην πανέμορφη Βιέννη του αγαπημένου του Μότσαρτ. Στο Kunsthistorisches Museum (Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης) η έκθεση με τίτλο το όνομά του «Mark Rothko» μάς παρουσίασε μια γενική εικόνα της καλλιτεχνικής σταδιοδρομίας του μοναδικού δημιουργού μέσα από περισσότερα από 40 έργα. Συγκλονισμένοι πραγματικά θαυμάσαμε την ιδιοσυγκρασία, το ταλέντο και τα μοναδικά χρώματα στις εκπληκτικές δημιουργίες του.
Πληροφορίες για την έκθεση «Mark Rothko», στο Kunsthistorisches Museum (Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης) της Βιέννης, μπορείτε να βρείτε εδώ: https://rothko.khm.at/en/
-------------------
** Αυτή την εποχή περιμένουμε μια άλλη μεγάλη παρουσίαση του μοναδικού έργου του που έχει προαναγγελθεί. Ανοίγοντας στις 18 Οκτωβρίου 2023, το Fondation Louis Vuitton παρουσιάζει την πρώτη αναδρομική έκθεση στη Γαλλία αφιερωμένη στον Mark Rothko.
Το Louis Vuitton Foundation (γαλλικά: Fondation d'entreprise Louis-Vuitton) είναι ένα γαλλικό μουσείο τέχνης και μεγάλο πολιτιστικό κέντρο που χρηματοδοτείται από τον όμιλο Louis Vuitton και τις θυγατρικές του. Λειτουργεί ως νομικά ξεχωριστή, μη κερδοσκοπική οντότητα ως μέρος της προώθησης της τέχνης και του πολιτισμού.
Το μουσείο τέχνης εγκαινιάστηκε στις 20 Οκτωβρίου 2014, παρουσία του Γάλλου προέδρου Φρανσουά Ολάντ. Το κτήριο του Deconstructivist σχεδιάστηκε από τον Αμερικανό αρχιτέκτονα Frank Gehry, με τις πρώτες εργασίες να ξεκινούν το 2006. Βρίσκεται δίπλα στο Jardin d'Acclimatation στο Bois de Boulogne του 16ου διαμερίσματος του Παρισιού, που συνορεύει με το Neuilly-sur-Seine. Μάλιστα, περισσότεροι από 1,4 εκατομμύρια άνθρωποι επισκέφτηκαν το Ίδρυμα Louis Vuitton μόνο κατά το 2017.
Η αναδρομική αυτή έκθεση που θα διαρκέσει μέχρι τις 2 Απριλίου 2024, -με έναν εκ των επιμελητών να είναι ο γιος του Christopher Rothko -, συγκεντρώνει περίπου 115 έργα από τις μεγαλύτερες διεθνείς συλλογές, συμπεριλαμβανομένης της Εθνικής Πινακοθήκης Τέχνης στην Ουάσιγκτον, της Tate στο Λονδίνο, της συλλογής Phillips στην Ουάσιγκτον, καθώς και έργα από μεγάλες διεθνείς ιδιωτικές συλλογές, συμπεριλαμβανομένης της οικογενειακής συλλογής του καλλιτέχνη.
Πληροφορίες για την έκθεση «Mark Rothko», στο Fondation Louis Vuitton στο Παρίσι, μπορείτε να βρείτε εδώ: https://www.fondationlouisvuitton.fr/en/events/mark-rothko
-------------------
Στις παρουσιάσεις χρονολογικά περιγράφεται ολόκληρη την καριέρα του καλλιτέχνη : από τους πρώτους παραστατικούς του πίνακες μέχρι τα αφηρημένα έργα για τα οποία είναι περισσότερο γνωστός σήμερα.
Οικείες σκηνές και αστικά τοπία –όπως οράματα του μετρό της Νέας Υόρκης– κυριαρχούν στην παραγωγή του Rothko τη δεκαετία του 1930. Από τα πρώιμα εικονογραφικά έργα αυτής της δεκαετίας δημιουργικά οδηγούμαστε σε εκείνα της δεκαετίας του 1940 αλλά και στις κλασσικές αφηρημένες ζωγραφιές της δεκαετίας του 1950 και του 1960 που απογείωσαν την φήμη του. Οι παρουσιάσεις του έργου του δίνουν μια μοναδική ευκαιρία στο κοινό να εξετάσει το βαθύ και συνεχές ενδιαφέρον του Ρόθκο για την τέχνη του παρελθόντος.
Από τις πρώτες του επισκέψεις ως μαθητής στο Metropolitan Museum of Art στη Νέα Υόρκη εντυπωσιάστηκε από το έργο των μεγάλων δασκάλων Ρέμπραντ και Βερμέερ. Υπογραμμίζεται και αναγνωρίζουμε εμφανώς την επιρροή συγκεκριμένων τόπων, έργων και της τεχνοτροπίας των φωτοσκιάσεων στα πρώιμα έργα του.
Παρακολουθούμε χρονολογικά, τη μετάβασή του σε ένα ρεπερτόριο εμπνευσμένο από αρχαίους μύθους και σουρεαλισμό που χρησιμοποιεί ο Rothko για να εκφράσει την τραγική διάσταση της ανθρωπότητας κατά τη διάρκεια του πολέμου.
Από το 1946, ο Rothko κάνει μια σημαντική στροφή προς τον αφηρημένο εξπρεσιονισμό. Η πρώτη φάση αυτού του διακόπτη είναι αυτή των Multi-forms, όπου οι χρωματικές μάζες αιωρούνται σε ένα είδος ισορροπίας στον καμβά. Σταδιακά, αυτά μειώνονται σε αριθμό και η χωρική οργάνωση της ζωγραφικής του εξελίσσεται γρήγορα προς τα «κλασικά» έργα του Rothko της δεκαετίας του 1950, όπου τα ορθογώνια σχήματα επικαλύπτονται σύμφωνα με έναν δυαδικό ή τριαδικό ρυθμό, που χαρακτηρίζεται από αποχρώσεις του κίτρινου, του κόκκινου, της ώχρας, του πορτοκαλί, αλλά και μπλε, λευκό…
Οταν έσπασε την εικονιστική παράδοση και δημιούργησε τα ριζοσπαστικά χρωματιστά πεδία του στους καμβάδες, με σεβασμό κράτησε την όλη την γνώση του έργου του που είχε προηγηθεί, ενσωματώνοντας το συναίσθημα στην νέα έκφραση. Διακρίνουμε στο ύστερο έργο του τις τεχνικές του Τιτσιάνο με τις διαδοχικές στρώσεις χρώματος αλλά και την αίσθηση του «εσωτερικού φωτισμού» παρόμοια με αυτή του μεγάλου Ρέμπραντ ή ακόμα την αίσθηση και την ένταση των χρωμάτων του Βερμέερ. Απογείωσε την αισθητική και δήλωνε πως ήθελε οι άνθρωποι να κλαίνε μπρος από τα έργα του, να πλημμυρίζουν συναίσθημα καθώς δεν πρέπει να θεωρούνται απλώς διακοσμητικά στοιχεία.
Τολμηροί καμβάδες γεμάτοι χρώματα και σκιές. Το 1958, ο Rothko αναλαμβάνει να δημιουργήσει ένα σύνολο τοιχογραφιών για το εστιατόριο Four Seasons που σχεδιάστηκε από τον Philip Johnson για το Seagram Building στη Νέα Υόρκη - την κατασκευή του οποίου επιβλέπει ο Ludwig Mies van der Rohe. Ο Rothko αργότερα αποφασίζει να μην παραδώσει τους πίνακες και κρατά ολόκληρη τη σειρά. Έντεκα χρόνια αργότερα, το 1969, ο καλλιτέχνης δωρίζει εννέα από αυτούς τους πίνακες –που διαφέρουν από τους προηγούμενους λόγω των βαθυκόκκινων αποχρώσεων τους– στην Tate Gallery, η οποία αφιερώνει ένα δωμάτιο στις συλλογές της αποκλειστικά στον Rothko. αυτή η σειρά παρουσιάζεται εξαιρετικά στην έκθεση της Fondation.
Το 1960, η Phillips Collection αφιερώνει ένα μόνιμο δωμάτιο - το πρώτο "Rothko Room" - στον καλλιτέχνη. Το δωμάτιο έχει σχεδιαστεί σε στενή συνεργασία μαζί του και παρουσιάζεται επίσης στην έκθεση.
Το 1961, το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στη Νέα Υόρκη (ΜοΜΑ) διοργανώνει την πρώτη μεγάλη αναδρομική έκθεση του καλλιτέχνη, μια έκθεση που ταξιδεύει στη συνέχεια σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις (Λονδίνο, Βασιλεία, Άμστερνταμ, Βρυξέλλες, Ρώμη και Παρίσι). Στη δεκαετία του 1960, ο Rothko δέχεται άλλες νέες παραγγελίες, με πιο αξιοσημείωτη το παρεκκλήσι John and Dominique de Menil στο Χιούστον, το οποίο εγκαινιάζεται το 1971 και ονομάζεται Παρεκκλήσι Rothko.
Το 1968, η υγεία του επιδεινώθηκε καθώς ήταν μανιώδης καπνιστής. Κατάφερε να επιβιώσει μετά από ανεύρυσμα που υπέστη όμως, συνέχισε να καπνίζει και να πίνει παρά τις εντολές του γιατρού του. Μείωσε το μέγεθος των καμβάδων του και άλλαξε από λάδια σε ακρυλικά τα χρώματα που χρησιμοποιούσε για να μειώσει την επιβάρυνση στην υγεία του κατά την διαδικασία της ζωγραφικής του δημιουργίας. Στις 25 Φεβρουαρίου 1970, σε ηλικία 66 ετών, με δύο γάμους και δύο παιδιά, ο χρόνια καταθλιπτικός καλλιτέχνης αυτοκτόνησε, αφήνοντας πίσω του ένα τεράστιο έργο και μεγάλη εμπορική επιτυχία.
Ενώ ο Rothko προτιμά πιο σκούρες αποχρώσεις και σιωπηρές αντιθέσεις από τα τέλη της δεκαετίας του 1950, ο καλλιτέχνης δεν εγκαταλείπει ποτέ εντελώς την παλέτα των φωτεινών χρωμάτων του, όπως αποδεικνύεται από αρκετούς πίνακες του 1967 και από τον τελευταίο κόκκινο πίνακα που έμεινε ημιτελής στο ατελιέ του.
Υπάρχει και η περίπτωση της σειράς “Black and Grey” του 1969-1970, που πρόκειται για μια απλοϊκή ερμηνεία του έργου του, που συνδέει το γκρι και το μαύρο και διαπνέεται με την κατάθλιψη και την αυτοκτονία. Αυτά τα έργα εκτίθενται στην ψηλότερη αίθουσα του κτιρίου Frank Gehry, στο Παρίσι, δίπλα στις γλυπτικές φιγούρες μεγάλης κλίμακας του Alberto Giacometti, δημιουργώντας ένα περιβάλλον που είναι κοντά σε αυτό που είχε στο μυαλό του ο Rothko όταν τα δημιουργούσε για μια παρουσίαση της UNESCO που δεν υλοποιήθηκε ποτέ.
Ο αριστουργηματικός Mark Rothko! Η μονιμότητα της αμφισβήτησης του Rothko, η επιθυμία του για διάλογο χωρίς λόγια με τον θεατή και η άρνησή του να θεωρηθεί ως «colorist» είναι όλα στοιχεία που επιτρέπουν μια νέα ερμηνεία της πολύπλευρης δουλειάς του. Θα μπορούσαμε να πούμε ασφαλώς πως οι πίνακες του πετυχαίνουν το σκοπό τους και φτιάχνουν μια όμορφη μουσική που πλανιέται όχι μόνο στις μεγάλες γκαλερί αλλά και στον κόσμο ολόκληρο.
------------
** Photos: από την έκθεση του 2019 με τίτλο «Mark Rothko», στο Kunsthistorisches Museum (Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης) της Βιέννης
1. Mark Rothko (1903-1970), Self-Portrait, 1936, Oil on canvas, 81.9 × 65.4 cm, © 1998 Kate Rothko Prizel & Christopher Rothko/Bildrecht, Vienna, 2019
2. Mark Rothko (1903-1970), Underground Fantasy, c.1940, Oil on canvas 87.3 × 118.2 cm, © 1998 Kate Rothko Prizel & Christopher Rothko/Bildrecht, Vienna, 2019, Photo: National Gallery of Art, Washington, D.C.
3. Mark Rothko (1903-1970), No. 2, 1947, Oil on canvas, 145.4 × 122.4 cm, © 1998 Kate Rothko Prizel & Christopher Rothko/Bildrecht, Vienna, 2019, Photo: National Gallery of Art, Washington, D.C.
4. Mark Rothko (1903-1970), No. 16 (Red, White and Brown), 1957, Oil on canvas 252.2 × 207 cm, © 1998 Kate Rothko Prizel & Christopher Rothko/Bildrecht, Vienna, 2019, Photo: Kunstmuseum Basel
5. Mark Rothko (1903-1970), No. 7 (Dark Brown, Gray, Orange), 1963, Oil on canvas 175.6 × 162.6 cm, © 1998 Kate Rothko Prizel & Christopher Rothko/Bildrecht, Vienna, 2019, Photo: Kunstmuseum Bern
------------------
** Photo από την Tate, Mark Rothko, Black On Maroon, 1958, Oil paint, acrylic paint, glue tempera and pigment on canvas 266.7 cm × 381.2 cm, © Kate Rothko Prizel and Christopher Rothko/DACS 2023 , Tate Modern, London
Comments