Pamela Phatsimo Sunstrum: ‘It Will End In Tears’, η ιστορία μιας μοιραίας γυναίκας, μέσω μιας σειράς έργων ζωγραφικής τοποθετημένα μέσα σε μια εγκατάσταση με ράμπες και ξύλινους διαδρόμους, που αντλεί την αφήγηση από τα φιλμ νουάρ, τα θεατρικά σκηνικά, τα αστυνομικά μυθιστορήματα, σε μια εκπληκτική έκθεση του Barbican Center στο Λονδίνο
-----------
Δείτε το videopodcast στο YouTube κάνοντας κλικ επάνω
Ακούστε το podcast στο Spotify κάνοντας κλικ επάνω, ή στο Spotify for creators κάτω
--------------------
Από την Αγνή Κατσιούλα
---------------------

Στην πρώτη της ατομική έκθεση στο Ηνωμένο Βασίλειο, η με καταγωγή από την Μποτσουάνα εικαστικός Pamela Phatsimo Sunstrum, γεμίζει το τοξωτό The Curve στο Κέντρο Barbican στην καρδία του City στην βρετανική πρωτεύουσα, με θεατρικές εγκαταστάσεις, χτίζοντας έναν φανταστικό κόσμο στον οποίο εκτίθενται οι πίνακές της. Με τον ευφάνταστο τίτλο ‘It Will End In Tears’, μπαίνουμε μέσα σε μια αφηγηματική ακολουθία. Ένας χαρακτήρας ενός φιλμ νουάρ, μια «femme fatale» που ζει σε ένα φανταστικό αποικιακό φυλάκιο σε καθημερινές σκηνές και εμείς ανακαλύπτουμε τι συμβαίνει όταν αυτή η γυναίκα παρεκκλίνει από τα δεδομένα και δεν ακολουθεί τους κανόνες που της υπαγορεύει η κοινωνία. Μια σειρά από διοράματα σε μεγάλα ταμπλό, ξύλινες επιφάνειες σε φυσικό μέγεθος, περπατώντας σε δαιδαλώδεις ξύλινες διαδρομές, βουτάμε στους πίνακες ζωγραφικής καθώς η ιστορία ξετυλίγεται. Βυθιζόμαστε στον κόσμο που δημιούργησε η καλλιτέχνης, θολώνοντας τα όρια μεταξύ θέασης και συμμετοχής, εξετάζοντας της έννοιες του ανήκειν, των υβριδικών ταυτοτήτων και της ολότητας.
-----------

Όλοι μας πάντα βάζουμε μια γραμμή στον χρόνο μας, ένα μικρό σημαδάκι στη χρονογραμμή μας που σηματοδοτεί κάτι μοναδικό, ξεχωριστό ή ακόμα και συνηθισμένο στη ζωή μας.
Δράμα, ευτυχία, δημιουργίες, ατασθαλίες, μετακινήσεις, επικοινωνία, πόλεμοι, γεννήσεις, καβγάδες, αγωνία, έρωτας, θάνατος, συνήθειες όλα χωρούν σε μια ζωή.
Μια ζωή πολύτιμη που τη μετράμε μέρα με τη μέρα.

Πολλά χωρούν σε ένα 24ωρο. Ξαφνιαζόμαστε πάντα με την αίσθηση που αποκτά ο χρόνος μας όταν συνειδητοποιούμε πως άλλοτε δεν τον προλαβαίνουμε περνώντας γοργά μέσα στις εξελίξεις και άλλοτε υπομένουμε αργά και βασανιστικά να φύγει.
Μετράμε τις στιγμές μας, με δευτερόλεπτα, λεπτά, ώρες ή ακόμα και μέσα από καρέ ταινιών...

Ναι, φορές φορές ζούμε ή πρωταγωνιστούμε σε μια ταινία του σινεμά, μια κινηματογραφική 24ωρη ταινία που λειτουργεί σαν ρολόι που μετρά στιγμές, ένα μοντάζ σκηνών που έχουν επιλεγεί από τη ζωή, τον κινηματογράφο και την τηλεόραση, με αναφορές σε πραγματικό χρόνο στην ώρα της ημέρας μας. Ναι, επωμιζόμαστε ρόλους, φτιάχνουμε χαρακτήρες, άλλες φορές λουζόμαστε με φως και πρωταγωνιστούμε κι άλλες τόσες αποζητούμε την απομόνωση και το δικαίωμα στην ιδιωτικότητα.

Η ζωή μας λοιπόν, ένα μοναδικό αριστούργημα που μετράει καρέ καρέ πραγματικές στιγμές. Επιλογές και εξωτερικές πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες που διαμορφώνουν την καθημερινότητα, μερικές φορές σαν θρίλερ, άλλες φορές σαν ταινία δράσης κι άλλες φορές μια αφηγηματική ακολουθία χωρίς ποτέ να μπορούμε να “ξαναγυρίσουμε” μια στιγμή ή να “διορθώσουμε” ή να σώσουμε μια ολόκληρη σκηνή το μοντάζ. Ναι, ίσως κάποιες φορές φοβόμαστε ίσως και να γνωρίζουμε εκ των προτέρων πως κάτι “It will End In Tears”, θα τελειώσει με δάκρυα!

Αυτό, αυτό ακριβώς συμβαίνει καθώς μπαίνουμε στον κόσμο που δημιουργεί η Pamela Phatsimo Sunstrum, στην πρώτη της ατομική έκθεση με αυτόν τον ευφάνταστο τίτλο “It will End In Tears”, στο Barbican Center, εδώ στο Λονδίνο. Γέμισε το τοξωτό The Curve με θεατρικές εγκαταστάσεις, χτίζοντας έναν φανταστικό κόσμο στον οποίο εκτίθενται οι αφηγηματικοί πίνακές της.

Στην πρώτη της μεγάλη έκθεση στο Ηνωμένο Βασίλειο, η Pamela Phatsimo Sunstrum παρουσιάζει με μεγάλη μαεστρία το ενδιαφέρον της για την αφηγηματική οικοδόμηση του κόσμου μέσω μιας νέας σειράς έργων ζωγραφικής που τοποθετούνται μέσα σε μια εγκατάσταση με συγκεκριμένη αφηγηματική σειρά αλλά και τόπο.

Αντλώντας από την κοινωνική και αρχιτεκτονική ιστορία του Barbican, τα φιλμ νουάρ, τα θεατρικά σκηνικά και τα αστυνομικά μυθιστορήματα, αυτό το νέο σύνολο έργων παρουσιάζει την ιστορία της Bettina, ενός νέου χαρακτήρα στο διαρκώς εξελισσόμενο καστ των alter ego της καταπληκτικής δημιουργού.

Η Sunstrum γεννήθηκε το 1980 στο Mochudi της Μποτσουάνα και πέρασε τα παιδικά της χρόνια σε διάφορα μέρη της Αφρικής και της νοτιοανατολικής Ασίας. Ταξίδεψε στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1998 και πήρε πτυχίο το 2004, με Ανώτατες Διακρίσεις από το Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας στο Chapel Hill, στις Διεθνείς Σπουδές με εστίαση στους Διακρατικούς Πολιτισμούς.

Η Sunstrum στη συνέχεια, έλαβε το μεταπτυχιακό της από το Mt. Royal School of Art στο Maryland Institute College of Art το 2007. Αργότερα έζησε και δημιούργησε στη Βαλτιμόρη του Μέριλαντ ως εικαστικός καλλιτέχνης στη Baltimore Creative Alliance, ενώ παράλληλα δίδασκε στο Maryland Institute College of Art.

Η έδρα της τώρα βρίσκεται στην Ολλανδία αλλά έζησε και εργάστηκε επίσης έξω από το Γιοχάνεσμπουργκ της Νότιας Αφρικής ενώ παρουσιάζει τις δημιουργίες της, σε ατομικές και ομαδικές εκθέσεις σε όλο τον κόσμο. Η Sunstrum διορίστηκε επίκουρος καθηγήτρια στο Τμήμα Εικαστικής Τέχνης και Ιστορίας της Τέχνης του Πανεπιστημίου του York το 2017.

Καθοδηγούμενη από μια γοητεία για τις αρχαίες μυθολογίες και τις επιστημονικές θεωρίες, η Sunstrum μελετά την προέλευση του χρόνου, τις γεωλογικές έννοιες και τις ιδέες για το σύμπαν μέσα από το εικαστικό έργο της.
Τα καλλιτεχνήματά της σε χαρτί, οι εγκαταστάσεις μεγάλης κλίμακας και οι ταινίες stop-motion που παρουσιάζει, έχουν τις ρίζες τους στην αυτοβιογραφία, και ασχολούνται με την ανάπτυξη διεθνικών ταυτοτήτων, ανθρώπινων συνδέσεων και διασυνοριακών τελετουργιών.

Με κίνητρο τις εμπειρίες ζωής της σε διαφορετικές τοποθεσίες, η Sunstrum εξερευνά πώς αναπτύσσεται η αίσθηση της ταυτότητας κάποιου μέσα σε γεωγραφικά και πολιτιστικά πλαίσια. Τα σχέδιά της – αφηγηματικά τοπία που φαίνονται ταυτόχρονα φουτουριστικά και αρχαία – μετατοπίζονται ανάμεσα σε αναπαραστατικές και φανταστικές απεικονίσεις ηφαιστειακών, υπόγειων, κοσμολογικών και απόκρημνων τοπίων.

Τα τοπία της Sunstrum επεκτείνονται επίσης σε θέματα διαχρονικότητας. ανακατασκευάζει τοποθεσίες τόσο πραγματικές όσο και φανταστικές για να αποκαλύψει τη μικρή κλίμακα των ατόμων μέσα και σε σχέση με το απέραντο σύμπαν, μια έννοια που θυμίζει τις έννοιες του 18ου αιώνα.

Πρέπει να δώσουμε έμφαση πως η εικαστική πρακτική της καλλιτέχνιδας που ξεπερνά τα σύνορα και παγκοσμιοποιείται, επικεντρώνεται στη μαύρη γυναικεία ταυτότητα, στον λόγο της μετα-αποικιοκρατίας και της νεοαποικιοκρατίας, αναδεικνύοντας τις συνεισφορές ιστορικών προσώπων που παραβλέπονται, ενώ δίνει έμφαση στους τρόπους γνώσης και επικοινωνίας πέρα από το εκάστοτε status quo.

Η ατομική έκθεση της που παρακολουθήσαμε με τίτλο «It Will End in Tears», στο The Curve του Barbican Centre. Η Sunstrum έκανε τις πανοραμικές της ζωγραφιές σε φυσικό μέγεθος ξύλου γύρω από την τοξωτή, χωρίς γωνίες γκαλερί, χτίζοντας μια αφηγηματική ακολουθία με στοιχεία φιλμ νουάρ, αστυνομικής φαντασίας και καθαρού δράματος.

Τραχιά, γυμνά έργα ζωγραφικής σε κόντρα πλακέ, καθένα από τα οποία περιγράφει ένα ζοφερό, άβολο αφηγηματικό ρόλο, μια δραματική, μουντή ταινία για τον έρωτα, την αποξένωση και τον φόνο.
Ψηλαφούμε και μας συνεπαίρνει η ιστορία της Bettina, ενός νέου χαρακτήρα στο διαρκώς εξελισσόμενο καστ των χαρακτήρων της καλλιτέχνιδας.

Η Bettina φτάνει σε ένα φανταστικό αποικιακό φυλάκιο, δηλαδή έναν οικισμό που ιδρύθηκε από μια ομάδα ανθρώπων μιας χώρας στην επικράτεια μιας άλλης χώρας, όπου η αρχική χώρα όμως διατηρεί των έλεγχο, αυτό που λέμε αποικιοκρατία με λίγα λόγια.

Χρονικά όλα συμβαίνουν στα μέσα του προηγούμενου αιώνα και τα παρακολουθούμε μέσα σε ορθάνοιχτα, άδεια τοπία και κλειστοφοβικά κτίρια, βλέποντας την Bettina να μαθαίνει, να “περιηγείται” στις λεπτομέρειες της νέας της αγροτικής ζωής.

Τα έργα αναπαράγουν τα περιγράμματα ενός σπιτιού και μετά ενός υπνοδωματίου. Στους πίνακες ανταλλάσσονται βλέμματα αμήχανα, από αυτά που ωθούν στα όρια τις σχέσεις, μια μπουγάδα που κρεμιέται να στεγνώσει στον καυτό αέρα, ένα χέρι κραδαίνει ένα μαχαίρι σε ένταση.

Οι εραστές μοιράζονται ένα τσιγάρο κάτω από τα σεντόνια, και μετά, μετά ένα πτώμα βρίσκεται σε μια βεράντα.
Ναι, καλούμαστε να εξερευνήσουμε τον κόσμο της μοιραίας πρωταγωνίστριά μας, μέσα από μια σειρά ξύλινων σκηνικών ταινιών που σχεδιάστηκαν σε συνεργασία με τον καλλιτέχνη Remco Osório Lobato.

Αυτά τα σύνολα παραπέμπουν σε χώρους σπιτιών, αποικιακές γραφειοκρατικές αίθουσες, μεγάλες σάλες αναμονής ταξιδιών και χώρους για θρησκευτικές συγκεντρώσεις.

Περπατώντας μέσα σε αυτούς τους χώρους σκηνικά –που διακρίνουμε τις ζωγραφισμένες σκηνές της νέας ζωής της Bettina- όλα συνδέονται με ράμπες και ξύλινους διαδρόμους που τρίζουν κάτω από τα βήματα μας. Ναι, μια πολυδύναμη αφήγηση ξεδιπλώνεται εξερευνώντας ιδέες μετανάστευσης, συμμετοχής και ελευθερίας.

Η τελευταία ενότητα καθώς διανύουμε τα τελευταία μέτρα στο τέλος του The Curve, συναντάμε ένα δικαστήριο, όπου οι πίνακες απεικονίζουν μόνο λευκούς ενόρκους.

Όλες αυτές οι ημιτελείς “φράσεις” σε φιλμ νουάρ, η μοιραία γυναίκα - femme fatale και τα μυστήρια των φόνων αφηγούνται μια ιστορία ετερότητας, αποξένωσης και αδικίας. Η υπονοούμενη αφήγηση είναι γεμάτη θυμό, βία και ζήλια σε μια αποικία που παρακολουθείται και ελέγχεται από μια αδιάφορη φαινομαινικά κυρίαρχη κουλτούρα.

Ο θεατής βιώνει το έργο και συνειδητοποιεί πως η Sunstrum χρησιμοποιεί τις αισθητικές και αφηγηματικές συμβάσεις του φιλμ νουάρ για να αμφισβητήσει την ιδέα της μοιραίας γυναίκας – μιας αναγωγικής και συχνά μισογυνιστικής απεικόνισης των γυναικών, αυτές οι τεχνικές που χρησιμοποιούνται στον κινηματογράφο.

Στο έργο της συνδέει την τεχνοτροπία της δημιουργίας ταινιών και τις κοινωνικές κατασκευές που ελέγχουν, ρυθμίζουν και τιμωρούν τις γυναίκες που αμφισβητούν τους κανόνες. Πρωτίστως αυτό αντικατοπτρίζεται στην αρχιτεκτονική της έκθεσης – οι εσωτερικοί χώροι των σκηνικών ταινιών δημιουργούν την ψευδαίσθηση της πραγματικότητας με τα εξωτερικά στοιχεία να εκθέτουν τις υποκείμενες δομές που τα στηρίζουν και τα κάνουν να φαίνονται αληθινά.

Ναι, η Bettina, είναι η μοιραία γυναίκα που απορρίπτει τους κανόνες που της υπαγορεύει η κοινωνία βαδίζοντας στη ζωή της και στις επιλογές της μέσα σε μια ιστορία άλλοτε χαρούμενη, άλλοτε δυναμική, άλλοτε θλιβερή.

Η έκθεση είναι ο χώρος που προσπαθεί να ανιχνεύσει την αγάπη, είναι μια εγκατάσταση που πραγματεύεται με λιτό τρόπο το συναίσθημα, την αλλοτρίωση, τη σεξουαλικότητα, τις διακρίσεις, την κοινωνική απομόνωση.
Είναι η ίδια η ζωή που εξερευνούμε σε δαιδαλώδεις χώρους, απόκρυφες γωνιές, σε φωτεινά σημεία, σε προβολές έξω και πολύ περισσότερο μέσα μας.

Ναι, η ζωή μας όπου δεν υπάρχει ένα τακτοποιημένο τέλος, μια τακτοποιημένη και πολλά υποσχόμενη αρχή, μια τακτοποιημένη χωρίς προβλήματα και προβληματισμούς καθημερινότητα.

Πρωταγωνιστές σε μοναδικά καρέ, με τους ανθρώπους, τους χαρακτήρες γύρω μας, τα αρχέτυπα, εμάς τους ίδιους να είμαστε πότε το ένα και πότε το άλλο, μέσα από επιλογές και καταστάσεις που μας κατευθύνουν αλλά και μας αποπροσανατολίζουν, τις περισσότερες φορές μας παρασύρουν να “παίξουμε” έτσι χωρίς σενάριο, μόνο να αυτοσχεδιάσουμε στο ρόλο μας.
------------
**Πληροφορίες για την έκθεση “It Will End In Tears”, της Pamela Phatsimo Sunstrum στο The Curve του υπέροχου Barbican Centre, στο Λονδίνο, μπορείτε να βρείτε εδώ: https://www.barbican.org.uk/whats-on/2024/event/pamela-phatsimo-sunstrum-it-will-end-in-tears
----------
**Photo: A. KATSIOULA
Comentarios