top of page
Writer's pictureAgni Katsioula

Ο Ραφαήλ ξεψύχησε για τα κάλλη της Φορναρίνα

Updated: Apr 6, 2023

Raphael: Ζωγράφος, σχεδιαστής, αρχιτέκτονας, αρχαιολόγος, ποιητής. Αποτύπωσε το ανθρώπινο και το θείο, την αγάπη και τη φιλία, τη μάθηση και τη δύναμη. Η ζωή του σύντομη, το έργο του τεράστιο, η κληρονομιά του αθάνατη

Ακούστε το podcast στο Spotify κάνοντας κλικ επάνω, ή στο podcasters κάτω

Δείτε το videocast στο YouTube κάνοντας κλικ κάτω

---------

Αυτοπροσωπογραφία, 1506. Photo: A.KATSIOULA

Ήταν Μεγάλη Παρασκευή, 6 Απριλίου 1520, ο Raffaello Sanzio (Ραφαέλο Σάντσο ή Ραφαέλο Σάντι) από το Urbino (Ουρμπίνο) πεθαίνει στα 37 του χρόνια, ακριβώς την ημέρα των γενεθλίων του. Ο “Πρίγκιπας των ζωγράφων”, ο “Άγιος της Αναγέννησης”, έφυγε ξαφνικά, χωρίς κανείς να το περιμένει στο απόγειο της καριέρας του, μετά από μια εβδομάδα πυρετού. Αναφέρει ο Ιταλός ιστορικός τέχνης Giorgio Vasari, πως πέθανε από εξάντληση που προκλήθηκε από μια κολασμένη νύχτα που πέρασε με το μοντέλο και ερωμένη του Margherita Luti (Μαργκερίτα Λούτι), την όμορφη κόρη ενός φούρναρη, που τόσο ερωτικά απεικόνισε στο έργο του “La Fornarina”.

"La Fornarina", 1519-20. Photo: A.KATSIOULA

Κάποιοι υποστηρίζουν πως κατέληξε από σύφιλη καθώς διήγαγε ξέφρενο σεξουαλικά βίο, ενώ σε έρευνα του Πανεπιστήμιου του Μιλάνου υποστηρίζεται πως πέθανε από πνευμονία. Οι μύθοι για τη ζωή και το τέλος του μεγάλου σταρ της εποχής της Αναγέννησης τον ακολουθούν και μας απασχολούν μέχρι σήμερα.

Το τολμηρό και φωτισμένο έργο του, που εκτείνεται σε μόλις δύο δεκαετίες, μπορούμε με βεβαιότητα να πούμε πως διαμόρφωσε την πορεία του δυτικού πολιτισμού και ως δημιουργός άφησε ανεξίτηλο στίγμα όπως λίγοι καλλιτέχνες πριν ή μετά από εκείνον. Διάσημος σήμερα, κυρίως ως ζωγράφος και σχεδιαστής, εργάστηκε μοναδικά και σε ευρύτερους τομείς, σχεδιάζοντας ταπισερί, χαρακτικά, γλυπτά, σκηνικά και εφαρμοσμένες τέχνες. Δραστηριοποιήθηκε τόσο ως αρχιτέκτονας όσο και ως αρχαιολόγος, γράφοντας ακόμα και ποίηση.

Ο ταλαντούχος δημιουργός δούλεψε σε φιλόδοξα έργα που του ανατέθηκαν από ισχυρούς ανθρώπους και παράγοντες της εποχής, και κυρίως από τους δύο πάπες τον Ιούλιο Β' και τον Λέοντα Ι’.

* Την περασμένη άνοιξη μέσα από μια μεγάλη έκθεση με τίτλο το όνομά του στην Εθνική Πινακοθήκη (The National Gallery) του Λονδίνου ψηλαφήσαμε ολόκληρη την αριστουργηματική καριέρα του, μέσα από τους ξακουστούς πίνακές και τα σχέδιά του, και είχαμε την ευκαιρία να διακρίνουμε στο έργο του, το εύρος της ικανότητας, της δημιουργικότητας και της εφευρετικότητας του μέγιστου Ραφαήλ.

Η περιοχή Bank. Photo: A.KATSIOULA

Και έτσι ξαφνικά ήρθε ο Απρίλης! Τα δέντρα, διάσπαρτα στην πόλη, στέκουν αντιστεκόμενα στους μαύρους καιρούς ολάνθιστα πλέον, οι καμέλιες και οι μανόλιες οργιάζουν σε κάθε μικρή αυλή με την ανθοφορία τους, υάκινθοι, ασφόδελοι, τουλίπες και νάρκισσοι δίνουν τον χρωματικό τόνο της εαρινής πανδαισίας.

Στην πολύβουη βρετανική πρωτεύουσα, εδώ στο Λονδίνο, ξυπνάμε γλυκά από τον ψυχρό εναγκαλισμό του χειμώνα που φεύγει ολοταχώς. Μπήκαμε στη Μεγάλη Εβδομάδα των Καθολικών καθώς το Πάσχα τους γιορτάζεται φέτος στις 9 Απριλίου και επίσης βρισκόμαστε στην καρδιά του Ραμαζανιού των Μουσουλμάνων που ξεκίνησε στις 22 Μαρτίου και τελειώνει στις 20 Απριλίου.

Photo: A.KATSIOULA

Στην πολυπολιτισμική Πρωτεύουσα, τα σχολεία είναι κλειστά για τις εαρινές διακοπές, οι δρόμοι με υπερβολική κίνηση, τα πάρκα γεμάτα, οι παμπ και τα εστιατόρια με τραπεζάκια έξω πια, μετρό και λεωφορεία ξεχειλίζουν από επιβάτες, με τα μουσεία και τα θεάματα σε καθεστώς sold out.

Πάντα μετά την καταιγίδα τα σύννεφα διαλύονται, το παντοδύναμο φως ιριδίζει ανάμεσα στις τελευταίες σταγόνες που αιωρούνται αναποφάσιστες στον αέρα και την υγρή ατμόσφαιρα. Τότε εμφανίζεται σε όλη του τη μεγαλοπρέπεια το χρωματικό φάσμα του ουράνιου τόξου που σηματοδοτεί το τέλος του κακού, το ξεκίνημα του νέου, την ασφάλεια, την ελπίδα και την αισιοδοξία.

Photo: A.KATSIOULA

Αφουγκραζόμαστε τις ανάσες της φύσης που μπλέκονται γλυκά με την έκρηξη που συντελείται, μέσα στο πράσινο που φουντώνει, καθώς ακούμε τα κοτσύφια να καλούν το ταίρι τους από τα ψηλότερα σημεία της πόλης, εδώ σε αυτή την Μητρόπολη του σύγχρονου κόσμου μας.

Δύσκολος οικονομικά και ενεργειακά, μας έδειξε τα δόντια του ο χειμώνας που αποχαιρετήσαμε και έγινε παρελθόν, όμως ο ολόλαμπρος ήλιος που χρυσίζει τις ανατολές μας και κοκκινίζει ιμπρεσιονιστικά τα ηλιοβασιλέματα μάς αποζημιώνει θαρρείς καθώς διατρέχει αγγίζοντας τους ουρανούς μας. Αναπτερώνει τις ελπίδες μας για τις καλύτερες μέρες κοιτώντας αισιόδοξα το μέλλον, ιεραρχώντας τις προτεραιότητες της ζωής,

Ανακαλύπτουμε τον σημαντικό ρόλο της καθημερινότητας, βλέπουμε πόσο εφήμερη και μικρή μπορεί να είναι η ζωή και συνειδητοποιούμε πως η ψυχική και συναισθηματική μας υγεία βασίζεται στην ανθρώπινη επαφή και το δέσιμο με τη φύση.

Ο κύκλος της φύσης που μας διδάσκει το θαύμα της ζωής, Η Άνοιξη της ταφής και της Ανάστασης! Άνοιξη που φέρνει Αναγέννηση! Φως και σκοτάδι, σώμα και πνεύμα, θέματα φαινομενικά αντιφατικά αλλά σε πλήρη σύνθεση. Όλα, ουσιαστικοί ακρογωνιαίοι λίθοι του κύκλου της ύπαρξης.

Ο άνθρωπος και η φύση, η φύση που ξυπνά και οργιάζει και μαζί ξυπνούν οι αισθήσεις και τα συναισθήματα! Ξυπνάει ο έρωτας και ο πόθος! Αχ, αυτή η επιθυμία που εναγώνια μας κατακλύζει ξαφνικά για το άλλο πρόσωπο.

Πόθος και πάθος! Ενα μονόπλευρο και μόνο συναίσθημα, μια υστερόβουλη έλξη, μια ρευστή, τις κάποιες φορές ανολοκλήρωτη αυταπάτη. Τίποτα άλλο από άκρατη δίψα, λαγνεία και λαχτάρα για το αντικείμενο του πάθους μας, άνευ όρων και λογικής. Μια εγωιστική απαίτηση έρωτα με ή χωρίς απόκριση για ένα μοίρασμα συναισθημάτων που οδηγείται μόνο από την ηδονή.

Ο πόθος, που όσο πιο φλογερή και βίαιη είναι η επιθυμία, τόσο μεγαλύτερη εμμονή φέρνει. Η καρδιά αργοσβήνει, το σύμπαν καταρρέει, η ύπαρξη λιώνει από τα ανεκπλήρωτα, σφοδρά συναισθήματα που σε παρασύρουν λυσσαλέα.

Πόθος και θάνατος! Λένε ότι αυτός που πεθαίνει ξεπληρώνει κάθε χρέος του προς τη ζωή. Ο θάνατος ως μοιραίο και αναπόφευκτο γεγονός, που τον ξεγελάμε και απεικονίζεται με την ποιητική του διάσταση στον κόσμο των ζωντανών.

Ιμπρεσιονιστικά ηλιοβασιλέματα στο Λονδίνο. Photo: A.KATSIOULA

Ο αιώνιος Ύπνος που μισείται από θεούς και ανθρώπους, που οι αρχαίοι Έλληνες τραγικοί ποιητές μπόρεσαν να τον δουν διαφορετικά ώστε να τον αποδεχτούν οι άνθρωποι σαν ευεργέτη και γιατρό που θα τους διώξει μακριά από πόνους και αρρώστιες.

Ήταν Απρίλης σαν τώρα. Ήταν Μεγάλη Εβδομάδα, μια κατανυκτική Εβδομάδα των Παθών, Ήρθε η Μεγάλη Παρασκευή της Θλίψης πριν την Ανάσταση, 6 Απρίλη στα 1520 που ο Raffaello Sanzio ή Raffaello Santi από το Urbino (Ουρμπίνο), πέθανε απρόσμενα ακριβώς την ημέρα των γενεθλίων του, αφού ήταν γεννημένος στις 6 Απριλίου 1483 σε ηλικία μόλις 37 ετών.

Ο καταπληκτικός Raphael υπήρξε ζωγράφος, σχεδιαστής, αρχιτέκτονας, αρχαιολόγος, και ποιητής. Αποτύπωσε το ανθρώπινο και το θείο, την αγάπη και τη φιλία, τη μάθηση και τη δύναμη.

Αυτοπροσωπογραφία, 1506. Photo: A.KATSIOULA

Ο “Πρίγκιπας των ζωγράφων”, ο “Άγιος της Αναγέννησης”, εκείνος που κατάφερε με το τολμηρό και φωτισμένο έργο του -το οποίο εκτείνεται σε μόλις δύο δεκαετίες- να διαμορφώσει την πορεία του δυτικού πολιτισμού και ως δημιουργός άφησε ανεξίτηλο στίγμα όπως λίγοι καλλιτέχνες πριν ή μετά από εκείνον.

Διάσημος σήμερα κυρίως ως ζωγράφος και σχεδιαστής, εργάστηκε μοναδικά και σε ευρύτερους τομείς, σχεδιάζοντας ταπισερί, χαρακτικά, γλυπτά, σκηνικά και εφαρμοσμένες τέχνες. Δραστηριοποιήθηκε τόσο ως αρχιτέκτονας όσο και ως αρχαιολόγος, γράφοντας ακόμα και ποίηση.

Αν συγκρίνουμε τη διάρκεια της καριέρας του με αυτή άλλων μεγάλων ονομάτων της Αναγέννησης, αυτό που προκαλεί ενδιαφέρον είναι η εξέλιξη του στυλ του: φαίνεται να μιλάμε για έργα με “διπλή ταχύτητα”. Μπορούμε να τα δούμε σαν δύο χωριστές ενότητες, τα «πρώιμα έργα» και τα «όψιμα πορτρέτα».

SelfPortrait with Giulio Romano, 1519-20. Photo: A.KATSIOULA

Ο Ραφαήλ δυστυχώς δεν έζησε σε μεγάλη ηλικία. Ακόμη και σε περιόδους επιδημιών και πανούκλας, ο θάνατός του στα 37 του ήταν πρόωρος και πραγματικά δεν μπορούμε να φανταστούμε τις διαστάσεις του έργου του αν είχε ζήσει λίγο περισσότερο.

Έφυγε ξαφνικά, χωρίς κανείς να το περιμένει στο απόγειο της καριέρας του, μετά από μια εβδομάδα πυρετού.

Ο Ιταλός ιστορικός τέχνης Giorgio Vasari (1511-1574) γνωστός για το έργο του “The Lives of the Artists”, (Οι βίοι των πλέον εξαίρετων ζωγράφων, γλυπτών και αρχιτεκτόνων), αναφέρει ότι ο καλλιτέχνης πέθανε από εξάντληση η οποία προκλήθηκε από μια κολασμένη νύχτα που πέρασε με το μοντέλο και ερωμένη του Margherita Luti (Μαργκερίτα Λούτι) ενώ εργαζόταν στη Loggia.

"La Fornarina", 1519-20. Photo: A.KATSIOULA

Η όμορφη Margherita ήταν κόρη του αρτοποιού (fornaro) Francesco Luti από τη Σιένα, ο οποίος είχε το σπίτι του στην Via del Governo Vecchio στη Ρώμη. Μοντέλο και ερωμένη του Raphael, ερωτικά και αισθησιακά την απεικόνισε, μπορούμε να πούμε πως την αποθέωσε, στο έργο του “La Fornarina” (1518-19)

Ο Raphael μέχρι το θάνατό του ζούσε στο PalazzoCaprini στη γωνία μεταξύ της piazzaScossacavalli και viaAlessandrina στο Borgo, σε ένα μεγαλόπρεπο παλάτι που σχεδίασε ο αρχιτέκτονας και ζωγράφος Donato Bramante, (1444-1514).

Δεν παντρεύτηκε ποτέ, αλλά ήταν “αιώνια” αρραβωνιασμένος με τη Maria Bibbiena, ανιψιά του Καρδιναλίου Medici Bibbiena.

Ο Ραφαήλ στη διάρκεια της σύντομης ζωής του είχε πολλές ερωτικές περιπέτειες, όμως η πολύχρονη σχέση που τον στιγμάτισε ήταν με την πανέμορφη "Fornarina" του.

Η προσωπογραφία αυτή της Margherita, αποτελεί ένα από τα πιο διάσημα πορτρέτα στην παγκόσμια ιστορία της τέχνης φέρνοντας μέχρι τις μέρες μας τον μύθο του δημιουργού για τη ζωή και το έργο του.


Λε πτομέρεια της "La Fornarina" με την υπογραφή του Raphael στο μπράτσο της. Photo: A.KATSIOULA

Η γυμνόστηθη Fornarina σκεπασμένη με το διάφανο πέπλο της, που πέφτει αισθησιακά αφήνοντας στη θέα μας το γυμνό σώμα της. Το αριστερό χέρι της προσπαθεί επιτηδευμένα να καλύψει με συστολή τα επίμαχα σημεία, με το βελουδένιο δέρμα της να εμφανίζεται αψεγάδιαστο, το πρόσωπό της με αισθησιακό βλέμμα και με ένα κρυφό μειδίαμα, να αναδίδουν κρυφό ερωτισμό και σεξουαλικότητα κάνοντας προφανή τη σχέση του μοντέλου με τον καλλιτέχνη, που βρίσκεται απέναντί της.

Ο Ραφαήλ βάζει το όνομά του στον πίνακα στα λατινικά, καθώς υπογράφει ως "Raphael urbinas” (Ραφαήλ από το Ουρμπίνο), επάνω σε μια κορδέλα που είναι σφιχτά δεμένη στο αριστερό γυμνό μπράτσο της Fornarina κάτι που σηματοδοτεί το δεσμό του ζωγράφου με το μοντέλο του.

"La Donna Velata", 1513-14. Photo: A.KATSIOULA

Την αγαπημένη του Margherita την είχε αποτυπώσει, νωρίτερα κάποια χρόνια, ντυμένη και καλυμμένη με μακρύ πέπλο από το κεφάλι της, στο υπέροχο “La Donna Velata”, (1514, Η Κυρία με το πέπλο) εκπέμποντας μεγαλοπρέπεια μέσα στα ταφταδένια ρούχα και την ευγενική όψη της.

Η Fornarina, λόγω της μακροχρόνιας σχέσης της με τον Raphael, είχε αποκτήσει τη φήμη γυναίκας με ελευθέρια ήθη. Το εκκλησιαστικό ιερατείο του Βατικανού δεν της επέτρεψε να παραβρεθεί στην κηδεία του ζωγράφου, εκείνος όμως είχε φροντίσει για εκείνη. Στη διάρκεια της σύντομης ασθένειας του φρόντισε να υπαγορεύσει τη διαθήκη του αφήνοντάς της αρκετά χρήματα για την φροντίδα της ερωμένης του που η παθιασμένη σχέση τους τον οδήγησε στο θάνατο.

Άποψη της έκθεσης. Photo: A.KATSIOULA

Κι ενώ όλα αυτά γράφονται και λέγονται εμφανίζονται και άλλες εκδοχές που αφορούν το θάνατό του. Κάποιοι υποστηρίζουν πως κατέληξε από σύφιλη καθώς διήγαγε ξέφρενο σεξουαλικά βίο, γεμάτο έρωτα και απολαύσεις. Τα τελευταία χρόνια υπάρχει και η άποψη που προκύπτει από έρευνα του Πανεπιστήμιου του Μιλάνου, η οποία υποστηρίζει πως πέθανε από επιπλοκές λόγω πνευμονίας και εξάντλησης λόγω του πυρετού.

Οι μύθοι για τη ζωή και το τέλος του μεγάλου σταρ για την εποχή του τον ακολουθούν και μας απασχολούν μέχρι σήμερα.

Η ζωή του σύντομη, το έργο του τεράστιο, αλλά η κληρονομιά του αθάνατη.

Λεπτομέρεια από την μεγάλη τοιχογραφία «Η Σχολή της Αθήνας» όπου διακρίνεται και το πρόσωπό του Raphael ζωγραφισμένο. Photo: A.KATSIOULA

Ο Raphael λοιπόν γεννήθηκε στις 6 Απριλίου 1483 στο Urbino (Ουρμπίνο), στην περιοχή Marche (Μάρκε) της Ιταλίας. Ο πατέρας του, Giovanni Santi (1435-1494, Τζιοβάνι Σάντι), ήταν ζωγράφος στην αυλή του Montefeltro (Μοντεφέλτρο) και έτσι, από νεαρή ηλικία, ο μικρός Ραφαήλ ήταν περιτριγυρισμένος από τέχνη, λογοτεχνία και ποίηση.

Έχασε τη μητέρα του Magia di Battista Ciarla σε ηλικία 8 ετών και τον πατέρα του όταν ήταν 11 ετών. Ο θείος του από τον πατέρα του έγινε κηδεμόνας του και ο Ραφαήλ φαίνεται ότι έκανε χρήση της εκπαίδευσης που είχε λάβει ως ζωγράφος από τον πατέρα του για να αναλάβει το οικογενειακό εργαστήριο όταν ήταν ακόμη στην εφηβεία του.

Άποψη της έκθεσης με το έργο "The Mond Altarpiece", 1502–03 που ολοκλήρωσε σε ηλικία 20 χρονών. Photo: A.KATSIOULA

Το ταλέντο του αναγνωρίστηκε γρήγορα και στα τέλη της εφηβείας του εργαζόταν ήδη για μεγάλες παραγγελίες και έργα στην περιοχή. Τα ξεχωριστά έργα αυτής της περιόδου περιλαμβάνουν και το «The Mond Altarpiece» (1502–03) το οποίο ολοκλήρωσε περίπου στα 20 του.

Το 1504 ο Raphael μετακόμισε στη Φλωρεντία για να μελετήσει και να διδαχθεί από καλλιτέχνες όπως ο Leonardo da Vinci (1452-1519, Λεονάρντο ντα Βίντσι) και ο Michelangelo (1475-1564, Μιχαήλ Άγγελος). Τα σκίτσα του αυτής της περιόδου μαρτυρούν την αφομοίωση της τέχνης τους και την επίδρασή τους στην μετέπειτα δουλειά του. Τα σχέδιά του έγιναν όλο και πιο περίπλοκα και τρισδιάστατα όπως φαίνεται στο πενάκι και το μελάνι με τα οποία δημιουργεί πλέον.

Βέβαια κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου ο Raphael δημιούργησε μερικούς από τους πιο αγαπημένους πίνακές που απεικονίζουν την Παναγία, όπως το «The Virgin and Child («The Bridgewater Madonna»)», 1507-8 από τις Εθνικές Πινακοθήκες της Σκωτίας, Bridgewater Collection Loan και της γκαλερί «Madonna of the Pinks».

Το 1508 ο Raphael κλήθηκε στη Ρώμη για να αναλάβει ένα πολύ μεγάλο έργο που ήταν η ανακαίνιση των παπικών διαμερισμάτων του Πάπα Ιούλιου Β' (1443-1513) στο Βατικανό.

Τώρα πια είχε αποκτήσει φήμη και μπορούσε να εργαστεί κατά παραγγελία για πελάτες- “αφεντικά” με μεγάλες ιδέες και μεγάλους προϋπολογισμούς. Πάπες που θέλουν να ξεπεράσουν την δόξα των προκατόχων τους και μπορούν να δίνουν τη δυνατότητα σε καλλιτέχνες, οι οποίοι βάζουν σκοπό, να ξεπεράσουν τους αντιπάλους τους.

Ο φιλόδοξος Πάπας Ιούλιος (γεννημένος ως Giuliano della Rovere) είχε σχεδιάσει να κατασκευαστούν μια σειρά από τοιχογραφίες για τα διαμερίσματά του και την Καπέλα Σιξτίνα.

Ο Raphael, ήταν μόλις 25 ετών, και χωρίς εμπειρία στην παραγωγή τοιχογραφιών μεγάλης κλίμακας, και η απόφαση του Πάπα να τον καλέσει ήταν μια τολμηρή επιλογή. Λέγεται πως ήταν πρόταση στον Πάπα, του αρχιτέκτονα Donato Bramante ο οποίος είχε μακρινή συγγένεια με τον Raphael.

Ο Ραφαήλ διακόσμησε τα διαμερίσματα γνωστά και ως «Le Stanze» με τοιχογραφίες που ενσάρκωναν τις φιλοδοξίες του Πάπα ως ηγεμόνα της Αναγέννησης. Ο Μιχαήλ Άγγελος, εν τω μεταξύ, του είχε ανατεθεί να δημιουργήσει την οροφή της Καπέλα Σιξτίνα.

Άποψη της έκθεσης με την μεγ'αλη τοιχογραφία «Η Σχολή της Αθήνας» Photo: A.KATSIOULA

«Η Σχολή της Αθήνας», είναι το πιο διάσημο έργο του Raphael και ένας από τους βασικούς πίνακες της δυτικής τέχνης το οποίο αντιπροσωπεύει μια διαχρονική συγκέντρωση των μεγαλύτερων Ελλήνων φιλοσόφων και φυσικών επιστημόνων της αρχαιότητας.

Ο Ραφαήλ περιλαμβάνει τον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη, τον Αρχιμήδη και τον Πυθαγόρα, ιερά τέρατα της επιστήμης και της Φιλοσοφίας, είναι θα μπορούσαμε να πούμε σαν μια εκδοχή σήμερα που θα μπορούσε να περιλαμβάνει νικητές του βραβείου Νόμπελ, γίγαντες της τεχνολογίας και πρωτοπόρους της επιστημονικής έρευνας.

Άποψη της έκθεσης με ταπισερί. Photo: A.KATSIOULA

Σε άλλα μέρη της αίθουσας παρουσιάζονται ιστορικές και ορισμένες σύγχρονες μορφές από τους τομείς της εκκλησίας, της ποίησης και του δικαίου. Όχι μόνο τα έργα ήταν μεγάλα και όμορφα, αλλά εξυπηρετούσαν και έναν σκοπό: να εντυπωσιάσουν και να δείξουν πόσο καλλιεργημένος και ισχυρός ήταν ο Πάπας.

Ο Ραφαήλ επηρεάστηκε σαφώς από την οροφή της Καπέλα Σιξτίνα του Μιχαήλ Άγγελου κατά τη διάρκεια της ζωγραφικής των δωματίων. Η πρώτη του ενότητα ολοκληρώθηκε το 1511 και ο Ραφαήλ, είχε ήδη δείξει το χάρισμά του να απορροφά επιρροές στο προσωπικό του στυλ, ανταποκρινόμενος στην πρόκληση ίσως καλύτερα από οποιονδήποτε άλλο καλλιτέχνη.

Το πορτρέτο "Pope Julius II", 1511, στην έκθεση. Photo. A.KATSIOULA

Στη Ρώμη ο Ραφαήλ ζωγράφισε μερικά από τα πιο διάσημα πορτρέτα του. Τα πρόσωπα του Πάπα Ιούλιου Β' (1511, Εθνική Πινακοθήκη, Λονδίνο) και του Πάπα Λέοντα Ι’ (ο διάδοχος του Ιούλιου) τα οποία αποκαλύπτουν τόσα πολλά για αυτούς τους εξαιρετικά ισχυρούς άνδρες και τα έργα αυτά έχουν φτάσει να καθορίσουν πώς τους βλέπουμε ακόμα και σήμερα.

Το πορτρέτο "Baldassare Castiglione", 1519, στην έκθεση. Photo. A.KATSIOULA

Το πορτρέτο του φίλου του Baldassare Castiglione, (1478-1529, εξέχων συγγραφέας της Αναγέννησης, διπλωμάτης και στοχαστής) είναι ένα απίστευτα ευαίσθητο έργο με εκπληκτική τεχνοτροπία, που θαύμασαν και εξύμνησαν οι Titian (1488-1576, Τιτσιάνο), Rembrandt (1606-1669, Ρέμπραντ) και Reynolds(1723-1792, Ρέινολντς).

Τα ταλέντα του Raphael βέβαια, δεν σταμάτησαν στα σχέδια, τις νωπογραφίες και τη ζωγραφική. Το 1514, με το θάνατο του Bramante, ανέλαβε αρχιτέκτονας της νέας Βασιλικής, του Αγίου Πέτρου, δηλαδή των απαρχών του κτιρίου, έτσι όπως το γνωρίζουμε σήμερα.

Άποψη της έκθεσης με αρχιτεκτονικές δημιουργίες του. Photo: A.KATSIOULA

Σχεδίασε επίσης βίλες, για έναν μικρό κύκλο ανθρώπων γύρω από τον Πάπα, και έγινε ο σημαντικότερος αρχιτέκτονας στη Ρώμη. Δημιούργησε σκηνικά εκδηλώσεων και παραστάσεων, έγραψε σονέτα και βυθιζόταν στην τέχνη και στα μνημεία της Αρχαίας Ρώμης. Τέθηκε μάλιστα υπεύθυνος για τη χρήση των αρχαιοτήτων (κυρίως ως οικοδομικά υλικά για τη Βασιλική) και αργότερα ανέλαβε την ευθύνη για όλα τα ανασκαφέντα μάρμαρα και μνημεία, που είχαν επιγραφές.

Ο Λέων Ι’ τέλος του ανέθεσε να κάνει μια έρευνα με σχέδια των αρχαίων κτιρίων της Ρώμης. Έγραψε στον Λέοντα για την έρευνα το 1519 με τη βοήθεια του φίλου του Castiglione. Η επιστολή είναι μια αποκαλυπτική εικόνα των ιδεών του Raphael για την αρχιτεκτονική.

Άποψη της έκθεσης. Photo: A.KATSIOULA

Ο Ραφαήλ απέκτησε τεράστια περιουσία και πολλά ακίνητα. Είχε ένα πολύ μεγάλο εργαστήριο με πενήντα μαθητές και βοηθούς, πολλοί από τους οποίους αργότερα έγιναν σημαντικοί καλλιτέχνες και οι ίδιοι. Το διηύθυνε πολύ αρμονικά και αποτελεσματικά και είχε την εξαιρετική ικανότητα να εξομαλύνει προβλήματα και διαφωνίες τόσο με τους πελάτες του όσο και με τους βοηθούς του καθώς ήταν ένας πολύ ευγενικός και χαρισματικός άνθρωπος.

Και ξαφνικά μπαίνει μια τελεία σε αυτή την άκρατη δημιουργικότητα. Μπαίνει μια τελεία στην θαυμαστή ζωή του. Ο Raphael πεθαίνει γιατί είναι πολύ ερωτικός, πεθαίνει για τα κάλλη της Fornarina, Margherita.

Άποψη της έκθεσης, στο βάθος η Φορναρίνα. Photo: A.KATSIOULA

Η κηδεία του Ραφαήλ ήταν μεγαλοπρεπής και την παρακολούθησε ολόκληρη η Ρώμη. Η νεκρώσιμη ακολουθία τελέστηκε στο Βατικανό και η σορός του, τάφηκε στο Πάνθεον της Ρώμης, μετά από δική του επιθυμία,

Λέγεται ότι η αγαπημένη του Fornarina, λίγους μήνες μετά την απώλειά του, κλείστηκε για πάντα στο μοναστήρι Σάντα Απολόνια στο Τραστέβερε.

Στον τάφο του δίπλα υπάρχει ένα μνημείο αφιερωμένο στη μνηστή του Maria Bibbiena.

Ένα επίγραμμα χαραγμένο στη μαρμάρινη σαρκοφάγο του στο Πάνθεον, στα λατινικά από τον ουμανιστή και φίλο του ποιητή και θεωρητικό της Λογοτεχνίας Pietro Bembo (1470-1547, Πιέτρο Μπέμπο), αναφέρει: “Εδώ κείται εκείνος ο διάσημος Ραφαήλ, από τον οποίο η Φύση φοβόταν μήπως κατακτηθεί όσο ζούσε, και όταν πέθαινε, φοβόταν μήπως πεθάνει και εκείνη μαζί του”.

Η είσοδος της έκθεσης στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου. Photo: A.KATSIOULA

Ήταν πραγματικά, ένας από τους γίγαντες της Αναγέννησης και είχαμε την μοναδική ευκαιρία στο τέλος της περασμένης άνοιξης να απολαύσουμε το έργο του συγκεντρωμένο σε μια μεγάλη έκθεση με τίτλο το όνομά του, στην Εθνική Πινακοθήκη (The National Gallery) του Λονδίνου. Ψηλαφήσαμε ολόκληρη την αριστουργηματική καριέρα του, μέσα από τους ξακουστούς πίνακές και τα σχέδιά του, και είχαμε την ευκαιρία να διακρίνουμε στο έργο του, το εύρος της ικανότητας, της δημιουργικότητας και της εφευρετικότητας του μέγιστου Ραφαήλ.

Η μεγάλη αίθουσα στην Πινακοθήκη. Photo: A.KATSIOULA

Προγραμματίστηκε με σκοπό να σηματοδοτήσει τα 500 χρόνια από τον θάνατο του Ραφαήλ που συμπληρώθηκαν το 2020, όμως υπήρξε το πρόβλημα με τα κλειστά Μουσεία λόγω της πανδημίας τού covid-19.

Αυτή η έκθεση, ήταν μία από τις πρώτες που εξερευνά την πλήρη καριέρα του Ραφαήλ, εξετάζοντας τους διάσημους πίνακες και τα σχέδιά του καθώς και το έργο του στην αρχιτεκτονική, την ποίηση, το σχέδιο, την γλυπτική, τις ταπισερί και τα χαρακτικά του.

Στις τεράστιες και όμορφες αίθουσες και γκαλερί απλώθηκαν πάνω από 90 έργα του με πολλά δάνεια, από το Λούβρο, την Εθνική Πινακοθήκη της Ουάσιγκτον, το Μουσείο Πράντο, το Μουσείο Ουφίτσι και το Μουσείο του Βατικανού.

Ακολουθήσαμε εντυπωσιασμένοι την πορεία της ζωής του και μας δόθηκε μια άνευ προηγουμένου ευκαιρία να δούμε εκστασιασμένοι το εύρος της ικανότητας, της δημιουργικότητας και της εφευρετικότητας του τρομερού παιδιού της Αναγέννησης.

Το πορτρέτο του "Bindo Altoviti", 1516-18, στην έκθεση. Photo: A.KATSIOULA

Ένα από τα υπέροχα έργα που μας εντυπωσίασαν, που σηματοδοτεί και το εξώφυλλο του πολυτελούς καταλόγου της έκθεσης είναι το αριστουργηματικό “Portrait of Bindo Altoviti”, (1516). Το πορτρέτο απεικονίζει τον Bindo Altoviti ο οποίος ήταν ένας πλούσιος τραπεζίτης που γεννήθηκε στη Ρώμη το 1491 με καταγωγή από τη Φλωρεντία. Ήταν ένας καλλιεργημένος άνθρωπος που του άρεσαν οι τέχνες και φίλος με πολλούς καλλιτέχνες της εποχής.

Tο εξώφυλλο του πολυτελούς καταλόγου της έκθεσης με το αριστουργηματικό “Portrait of Bindo Altoviti”. Photo: A.KATSIOULA

Η χαριτωμένη, σχεδόν “θηλυκή θέση” του θέματος μαζί με τη μεγάλη αντίθεση μεταξύ φωτός και σκιάς είναι ασυνήθιστα για το έργο του Ραφαήλ, ιδιαίτερα για τα πορτρέτα ανδρών του, δείχνοντας τον πειραματισμό του καλλιτέχνη με διαφορετικά στυλ και μορφές στην ύστερη ρωμαϊκή περίοδο. Προσέχοντας τις γραμμές και το χρώμα, είναι εντυπωσιακά εμφανής η φανταστική τεχνοτροπία του Raphael, η κάτι παραπάνω από φωτογραφική σε λεπτομέρειες απεικόνιση και η εντυπωσιακή φωτοσκίαση. Σου κόβει την ανάσα η ομορφιά και η τελειότητα του έργου.

Άποψη της έκθεσης με το έργο "The Virgin and Child with John the Baptist and Saint Nicholas of Bari", 1505. Photo: A.KATSIOULA

Ταλαντούχος, δυναμικός, πρωτοποριακός, χειρίζεται με προσοχή τη σκίαση και το χρώμα φέρνοντας στο κοινό ένα υπέροχο εκθαμβωτικό αποτέλεσμα. Ο κάθε πίνακας από μόνος του εκπέμπει δυνατά συναισθήματα. Σκιαγραφεί μορφές, συνθέτει φιγούρες, μελετά και αποτυπώνει αισθαντικά τη μαγευτική σκέψη του και εκφράζει τη μεγαλοφυΐα του με διάθεση μόνο εκφραστικά ζωγραφική. Δυστυχώς ο κύκλος της ζωής του έκλεισε πολύ νωρίς χάρις στα κάλλη της όμορφης Fornarina.

------

** Πληροφορίες για την έκθεση του 2022 με τίτλο “Raphael” στην Εθνική Πινακοθήκη (The National Gallery) του Λονδίνου, μπορείτε να βρείτε εδώ: https://www.nationalgallery.org.uk/exhibitions/past/the-credit-suisse-exhibition-raphael

** Photo: A.KATSIOULA

Comments


bottom of page