Τέχνη, ακτιβισμός, φεμινισμός και γυναικεία κινήματα στην εποχή της Θάτσερ, (1970-1990). Έργα και ντοκουμέντα από περισσότερες από 100 γυναίκες και συλλογικότητες, με ριζοσπαστικές ιδέες και επαναστατικές μεθόδους, που άλλαξαν την κουλτούρα στο Ηνωμένο Βασίλειο σε μια μοναδική έκθεση στην Tate Britain του Λονδίνου με τίτλο “Women In Revolt!”
----------
Δείτε το videocast / vodcast / videopodcast στο YouTube κάνοντας κλικ επάνω
Ακούστε το podcast στο Spotify κάνοντας κλικ επάνω, ή στο podcasters κάτω
----------
---------------------
Από την Αγνή Κατσιούλα
---------------------
Είναι ο μήνα της Ιστορίας των Γυναικών! Ο Μάρτης, έχει καθιερωθεί στην Μεγάλη Βρετανία - λόγω και της Παγκόσμιας Ημέρας της Γυναίκας που γιορτάζεται διεθνώς στις 8 Μάρτη-, ως μια γιορτή αφύπνισης για την ανάδειξη της συμβολής των γυναικών σε γεγονότα της ιστορίας και της σύγχρονης κοινωνίας. Οι γυναίκες, διεκδικούμε ελευθερία, ειρήνη, ίσα πολιτικά δικαιώματα και ισονομία σε ένα υγιές οικονομικό και φυσικό περιβάλλον. Η τέχνη είναι έκφραση ζωής και τρόπος αγώνα, επικοινωνίας και προβληματισμού.
Αυτή την εποχή η ναυαρχίδα των πινακοθηκών Tate εδώ στο Millbank της βρετανικής πρωτεύουσας παρουσιάζει μια μεγάλη έκθεση αναφορά στις δεκαετίες του 1970 και του 1980 όταν ξέσπασε ένα νέο κύμα φεμινισμού. Οι γυναίκες χρησιμοποίησαν τις εμπειρίες τους για να δημιουργήσουν τέχνη, από τη ζωγραφική και τη φωτογραφία μέχρι τον κινηματογράφο και την παράσταση, για να πολεμήσουν ενάντια στην αδικία. Βοήθησαν να αντισταθεί και να μεγαλουργήσει, το γυναικείο απελευθερωτικό κίνημα κατά τη διάρκεια μιας περιόδου σημαντικών κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών αλλαγών. Οι μαχήτριες δημιουργοί στην Βρετανία, δημιούργησαν ισχυρή τέχνη, διαμόρφωσαν το παγκόσμιο γυναικείο κίνημα και άνοιξαν το δρόμο για τις μελλοντικές γενιές καλλιτεχνών
----------
Εδώ στην Μεγάλη Βρετανία, ο Μάρτης έχει καθιερωθεί ως Women's History Month, έχει οριστεί δηλαδή ως μήνας της Ιστορίας των Γυναικών. Είναι μια γιορτή αφύπνισης για την ανάδειξη της συμβολής των γυναικών σε γεγονότα της ιστορίας και της σύγχρονης κοινωνίας που συμβαίνει κάθε χρόνο από το 1987 λόγω και της Παγκόσμιας Ημέρας της Γυναίκας που γιορτάζεται διεθνώς στις 8 Μάρτη.
Σκέφτομαι πως είναι πραγματικά εντυπωσιακό ότι ακόμα και στους καιρούς μας χρειάζεται να υπάρχει και να γιορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας. Να πρέπει ακόμη και σήμερα να μιλάμε, να αγωνιζόμαστε και να διεκδικούμε τα αυτονόητα. Ισότητα, ίσα δικαιώματα σε εργασία, κοινωνία και οικογένεια.
Ο μήνας Μάρτης λοιπόν, προορίζεται μεν για να τιμήσει τη συνεισφορά των γυναικών στην παγκόσμια ιστορία, όμως είναι και ένας τρόπος για να επισημανθούν οι ιστορικές αποτυχίες στα γυναικεία θέματα και φυσικά μπαίνει επιτακτικά η ανάγκη να επανεκτιμηθεί ο τρόπος με τον οποίο δόθηκαν οι γυναικείοι αγώνες στο παρελθόν, ώστε να ενθαρρύνουμε οι ιστορίες των πρωτοπόρων γυναικών να βρουν ανταπόκριση στις πλατιές μάζες μέσα από μια βασική, νέα παρουσίαση και μια περισσότερο δημοφιλή αφήγηση.
Την φετινή χρονιά, το θέμα της εκστρατείας για την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας 2024 και κατά συνέπια ολόκληρου του εορταστικού μήνα είναι το Inspire Inclusion (Εμπνεύστε την Συμπερίληψη). Όταν εμπνέουμε άλλους να κατανοήσουν και να εκτιμήσουν την πλήρη και με ίσους όρους ένταξη των γυναικών στην κοινωνία μας, σίγουρα δημιουργούμε έναν καλύτερο κόσμο.
Και βέβαια, όταν οι ίδιες οι γυναίκες εμπνέονται να συμπεριληφθούν ισότιμα στην κοινωνία, υπάρχει μια αίσθηση του ανήκειν χωρίς αστερίσκους, της συνάφειας και της ενδυνάμωσης του κόσμου μας.
Οι γυναίκες, διεκδικούμε ελευθερία, ειρήνη, ίσα πολιτικά δικαιώματα και ισονομία σε ένα υγιές οικονομικό και φυσικό περιβάλλον δημιουργώντας παγκόσμιες ταυτότητες που να αποδεικνύονται μέσα από την κίνηση των ιδεών και των ιδιαίτερων γνωρισμάτων μας σε όλα τα μήκη και πλάτη αυτού του κόσμου χωρίς όρια και προκαταλήψεις.
Ναι, οι γυναίκες στις μέρες μας βρισκόμαστε στην πρώτη γραμμή του καθημερινού αγώνα, παίρνουμε μέρος με ίδιες υποχρεώσεις σε όλες τις μάχες στα πολλαπλά επίπεδα της ζωής, αγωνιζόμαστε μέσα σε δύσκολες συνθήκες για να εξασφαλίσουμε έναν καλύτερο κόσμο, όμως ακόμα την κοινωνία μας δυστυχώς ταλανίζουν ο σεξισμός και η έμφυλη βία.
Είναι μάλιστα εκπληκτικό το γεγονός πως παρά τους πολύχρονους αγώνες, αλλά και τις αλλαγές στη νομολογία, κι ενώ πιστέψαμε πως τα αυτονόητα ζητήματα τα είχαμε λύσει, η κοινωνία μας δυστυχώς εξακολουθεί να είναι βαθιά συντηρητική, με ανισότητες και διαχωρισμούς. Δυστυχώς είναι πικρή η διαπίστωση πως στις μέρες μας έχουν αυξηθεί δραματικά οι γυναικοκτονίες, αλλά και οι καταγγελλόμενες κακοποιήσεις γυναικών από το και καλά... “ισχυρό” φύλο.
Ακόμα και σήμερα όλες οι γυναίκες δίνουμε καθημερινούς αγώνες επιβίωσης και ισότητας, κάτω από σκληρές οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του κόσμου μας. Καταργώντας τα εθνικά και πολιτιστικά μας σύνορα, ειδικά στις μεγαλουπόλεις όπως εδώ στο Λονδίνο, διεκδικούμε να ζήσουμε πολυπολιτισμικά, με ανοχή στη διαφορετικότητα και στις ιδιαιτερότητες του καθένα μας ξεχωριστά.
Σεβασμός και επικοινωνία. H εικαστική δημιουργία από γυναίκες, είναι ένα ισχυρό μέσο επικοινωνίας. Σίγουρα είναι μια γλώσσα τις περισσότερες φορές πέρα από τα λόγια. Τα έργα και οι γυναίκες δημιουργοί κατά προέκταση αφηγούνται ιστορίες, ψυχογραφούν ανθρώπους, αποτυπώνουν παραστατικά γεγονότα και ζωές, δίνουν αγώνες που θα φέρουν την πολυπόθητη παιδεία.
Η τέχνη είναι έκφραση ζωής που κάτω από την ομπρέλα της μπορούμε να σταθούμε όλοι. Όσες διαφορές κι αν μας χωρίζουν, τη γλώσσα του πολιτισμού την κατανοούμε και την αντιλαμβανόμαστε όλοι ανεξαρτήτως φύλου.
Κάθε έργο γυναίκας έρχεται να μεταφράσει την ίδια τη ζωή και επιτρέπει στην «πραγματικότητα» της να αποτυπωθεί στο έργο της. Πόζες, εκφράσεις, σύνθεση, σκιές, υλικά και τεχνοτροπίες αποτυπώνουν την ψυχή και τη διάθεση της καλλιτέχνιδας, για να μας φέρει πιο κοντά στην αίσθηση και στο συναίσθημα που τυλίγει και διαπνέει το περιβάλλον της.
Εμείς οι θεατές προσπαθούμε να συνθέσουμε την «πραγματικότητα» της δημιουργού, την ιστορική εποχή αναφοράς του έργου, βρίσκουμε το «σενάριο» και να επικοινωνήσουμε μαζί της πέρα από λόγια, μόνο με το άγγιγμα της ψυχής και του αισθήματος, ώστε να αποκτήσει νόημα η δημιουργία της, η ερμηνεία του καλλιτεχνήματος και κατ’ επέκταση να μας «αφηγηθεί» την πολύτιμη ιστορία, και τις “νουθεσίες” που αποπνέει.
Πορτρέτα, οικογένειες και σκηνές της ζωής στην πόλη μέσα από τα δυνατά, πολυεπίπεδα κολάζ μικτών μέσων, που υποδηλώνουν την πολυπλοκότητα κάτω από τις απλές ιστορίες που αντιπροσωπεύουν. Παραστατικά εμπνέουν τους θεατές καθώς ενσωματώνουν τη δύναμη, την αξιοπρέπεια και τη δικαιοσύνη που συχνά οι εξουσίες αρνούνται στις γυναίκες.
Αιχμηρά έργα από πρωτοπόρες γυναίκες, διαπολιτισμικές αναφορές και ποικίλα θέματα ευρείας κλίμακας με ισχυρό νόημα και προβληματισμούς. Ριζοσπαστικά θέματα που συνεισφέρουν μέχρι σήμερα οι καλλιτέχνες γυναίκες σε ολόκληρο τον κόσμο.
Γυναίκες που φέρνουν ακλόνητη αποφασιστικότητα, τολμηρούς πειραματισμούς και ένα πνεύμα ανάληψης κινδύνου στην πρακτική τους, ιδιότητες που είναι κρίσιμες για την επιτυχία τους στον κόσμο της διεθνούς τέχνης, έναν ανδροκρατούμενο κόσμο.
Αυτό το φθινόπωρο, η Tate Britain παρουσιάζει το “Women in Revolt”!, μια έκθεση ορόσημο φεμινιστικής τέχνης στο Ηνωμένο Βασίλειο από το 1970 έως το 1990.
Η παρουσίαση διερευνά επισταμένως τον τρόπο που διασυνδεδεμένα δίκτυα γυναικών χρησιμοποίησαν ριζοσπαστικές ιδέες και επαναστατικές μεθόδους για να συνεισφέρουν στην βρετανική κουλτούρα.
Το υπέροχο νεοκλασικό κτίριο στο πλούσιο Μίλμπανκ που βρίσκεται στο Γουέστμινστερ του Λονδίνου, δίπλα στον ποταμό Τάμεση, παρουσιάζονται έργα από περισσότερες από 100 γυναίκες καλλιτέχνες και συλλογικότητες που ζουν και εργάζονται στο Ηνωμένο Βασίλειο. Πρόκειται για την πρώτη μεγάλη έρευνα του είδους της.
Ζωγραφική, σχέδιο, φωτογραφία, υφάσματα, χαρακτική, φιλμ, γλυπτική και αρχειακό υλικό συνδιάζονται για να χαρτογραφήσουν ένα τοπίο δημιουργικής πρακτικής που σφυρηλατείται σε ένα φόντο ακραίων κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών αλλαγών.
Οι γυναίκες χρησιμοποίησαν τις εμπειρίες τους για να δημιουργήσουν τέχνη, από τη ζωγραφική και τη φωτογραφία μέχρι τον κινηματογράφο και την παράσταση, για να πολεμήσουν ενάντια στην αδικία.
Στις δεκαετίες του 70 και 80 οι γυναίκες αγωνίζονταν για το δικαίωμα στην αυτοδιάθεσή τους, υπέρ των δικαιωμάτων στην αναπαραγωγή και αντισύλληψη, της ίσης αμοιβής στην εργασία και βέβαια της φυλετικής τους ισότητας. Η εικαστική δημιουργικότητά τους βοήθησε στη διαμόρφωση μιας περιόδου κομβικής αλλαγής για τις γυναίκες στη Βρετανία, συμπεριλαμβανομένου του ανοίγματος του πρώτου καταφυγίου γυναικών για όλες όσες είχαν ανάγκη περίθαλψης και του σχηματισμού του Βρετανικού Κινήματος Μαύρων Τεχνών.
Παρά τη μακροχρόνια καριέρα, αυτοί οι καλλιτέχνες έμειναν συχνά έξω από τις καλλιτεχνικές αφηγήσεις της εποχής. Αυτή θα είναι η πρώτη φορά που πολλά από τα έργα τους εκτίθενται από τη δεκαετία του 1970.
Η έκθεση “Women in Revolt! Art and Activism in the UK 1970 – 1990”, είναι μια γιορτή δημιουργίας όπου απολαμβάνουμε δημιουργίες γνωστών καλλιτεχνών όπως η Sonia Boyce, η Susan Hiller, η Chila Kumari Singh Burman και η Linder να συνομιλούν αρμονικά με έργα γυναικών που παρά τη μακρόχρονη καριέρα τους, έχουν μείνει σε μεγάλο βαθμό έξω από τις καλλιτεχνικές αφηγήσεις της εποχής. Για πρώτη φορά παρουσιάζονται ριζοσπαστικά καλλιτεχνήματα των Poulomi Desai και Shirley Cameron μεταξύ πολλών άλλων.
Η Tate Britain ήταν και παραμένει ένα από τα μεγαλύτερα μουσεία όχι μόνο της βρετανικής μητρόπολης αλλά και ολόκληρης της γηραιάς Αλβιόνας. Στις απίθανες αίθουσες στον ισόγειο χώρο η αριστουργηματική με καταπληκτικά θα μπορούσαμε να πούμε ιστορικά ντοκουμέντα παρουσιάζεται με χρονολογική ροή.
Ξεκινάμε μπαίνοντας μέσα στο πρώτο συνέδριο για την απελευθέρωση των γυναικών στο Ηνωμένο Βασίλειο, παίρνουμε μέρος στις διαμαρτυρίες για τον διαγωνισμό Μις Κόσμος αλλά και παρακολουθούμε την σύσταση της Ομάδας Μαύρων Γυναικών Brixton (Brixton Black Women’s Group).
Καλλιτέχνες όπως η Margaret Harrison, η Penny Slinger και η Monica Sjöö ανατρέπουν τους αναμενόμενους ρόλους των γυναικών στην κοινωνία, ενώ η Kate Walker, η Monica Ross και η Su Richardson εργάστηκαν συλλογικά σε ένα έργο ταχυδρομικής τέχνης, δείχνοντας πώς οι κοινότητες γυναικών βρήκαν τρόπους να εργάζονται συλλογικά χωρίς επίσημη υποδομή . Πολλά από αυτά τα έργα δεν έχουν παρουσιαστεί ξανά από τη δεκαετία του 1970.
Αυτή η περίοδος περιείχε μια δραματική εξέλιξη της σχέσης μεταξύ γυναικών, εργασίας και οικιακού περιβάλλοντος. Η γυναίκα αρχίζει να αφήνει τους ρόλους που την υποχρεώνουν να ασχολείται αποκλειστικά με τις δουλειές του σπιτιού, και αυτό ακριβώς είναι το θέμα της δουλειάς της Bobby Baker, των αφισών του See Red Women's Workshop και της φωτογραφίας της Alexis Hunter, ενώ η κολεκτίβα των Hackney Flashers και η Tina Keane εξετάζουν τις κοινωνικές και πολιτικές επιπτώσεις της ανατροφής των παιδιών στο “Who's Holding the Baby”, 1978 και “Clapping Songs”, 1979.
Γλυπτά των Rita McGurn και Elizabeth Radcliffe προσφέρουν λαμπερές φανταστικές εικόνες του εαυτού τους, χρησιμοποιώντας τεχνικές όπως το βελονάκι: συχνά υποτιμώνται λόγω της σύνδεσής τους με την οικιακή εργασία.
Η έκθεση εξερευνά τη δημιουργική επίδραση του Punk και του Post-punk στην καθημερινότητα, με κολάζ, φωτογραφίες και ταινίες από καλλιτέχνες και μουσικούς όπως η Marianne Elliott-Said (A.K.A Poly Styrene), οι Neo Naturists και η Gina Birch.
Η θεώρηση του σεξ στην πρακτική των καλλιτεχνών διερευνάται επίσης, από την παράσταση της Cosey Fanni Tutti μέχρι το “Potent Female”, 1983 της Jill Westwood. Η διαμαρτυρίες σε όλη την Βρετανία, με επικεφαλής τις γυναίκες είναι ένα βασικό θέμα σε όλη την παράσταση.
Πανό, αφίσες και περιοδικά από τις διαμαρτυρίες Greenham Common και Section 28, καθώς και από εκστρατείες κατά του ρατσισμού και της μάστιγας του AIDS που αποδεκάτιζε τις κοινότητες, συνοδεύονται από φωτογραφίες, ντοκιμαντέρ από τους Format Photography Agency, Mumtaz Karimjee, Bhajan Hunjan και Caroline Coon, επιβεβαιώνοντας τον κεντρικό ρόλο των γυναικών σε αυτόν τον ακτιβισμό. Ένα σημαντικό γλυπτό της Margaret Harrison που αναφέρεται στους φράχτες του Greenham Common τοποθετείτε δίπλα σε πανό διαμαρτυρίας της Thalia Campbell.
Διερευνάται ο αντίκτυπος στην βρετανική πραγματικότητα και καθημερινότητα, όλων των γυναικών καλλιτεχνών που συμμετείχαν σε πρωτοποριακά κινήματα όπως το BLK Art Group αλλά και η περίφημη Ομάδα Υπεράσπισης και Αρχείου Panchayat, καθώς και ο ρόλος τους στο πρώτο National Black Art Convention, (Εθνικό Συνέδριο Μαύρης Τέχνης) το 1982.
Παρακολουθούμε μάλιστα τη συνεχή συνεισφορά στις φεμινιστικές συζητήσεις για την τέχνη των Βρετανίδων Μαύρων και με καταγωγή από τη Νότια Ασία πρωτοπόρων γυναικών.
Συναντάμε έργα σημαντικών προσωπικοτήτων όπως η Lubaina Himid, η Sutapa Biswas, η Claudette Johnson, η Pratibha Parmar και η Rita Keegan, τα οποία βρίσκονται δίπλα σε μοναδικά έργα που συντηρήθηκαν και παρουσιάζονται ειδικά σ’ αυτή την έκθεση, όπως το “Snakes and Ladders” 1985 της Nina Edge. Πρόκειται για μια εγκατάσταση από μπατίκ σε χαρτί και κεραμικά, που απεικονίστηκε στο εξώφυλλο του βιβλίου-ορόσημο του 1990 της συναδέλφου εκθέτη της, Maud Sulter, “Passion: Discourses on Blackwomen's Creativity”, το οποίο δεν έχει παρουσιαστεί στο κοινό και πάνω από τρεις δεκαετίες.
Η έκθεση κλείνει με έργα που δημιουργήθηκαν προς το τέλος της κυβέρνησης Θάτσερ, εστιάζοντας στην αντίδραση των Βρετανίδων γυναικών στην Section 28 (Ενότητα 28). Ήταν ένας νομοθετικός προσδιορισμός για μια σειρά νόμων σε ολόκληρη τη Βρετανία που απαγόρευαν την "προώθηση της ομοφυλοφιλίας" από τις τοπικές αρχές. Εισήχθη από τη Συντηρητική κυβέρνηση της Μάργκαρετ Θάτσερ, και ίσχυε από το 1988 έως το 2000 στη Σκωτία και από το 1988 έως το 2003 στην Αγγλία και την Ουαλία.
Επίσης βλέπουμε έργα που προβάλουν την δραστηριότητα των των λεσβιακών κοινοτήτων και την πάλη με την επιδημία του AIDS από καλλιτέχνες όπως οι Del LaGrace Volcano, Tessa Boffin και Jill Posener.
Η συγκλονιστική παρουσίαση ολοκληρώνεται με έργα που αντανακλούν το μεταβαλλόμενο οικονομικό τοπίο και τη θέση της γυναίκας μέσα σε αυτό από τους Joy Gregory, Franki Raffles και Roshini Kempadoo.
Στην έκθεση συνειδητοποιούμε πως οι συλλογικές πρακτικές ήταν καθοριστικές για τις φεμινιστικές δημιουργικές και ακτιβιστικές προσπάθειες. Στις δεκαετίες του 1970 και του 80, πολλές γυναίκες καλλιτέχνες αγκάλιασαν την ομαδική εργασία ως μέσο αμοιβαίας υποστήριξης, ξεκλειδώματος δημιουργικών δυνατοτήτων και καταπολέμησης του πατριαρχικού ατομικισμού. Οι εναλλακτικές οικονομίες που δημιουργούν αυτοί οι καλλιτέχνες εμπνέουν τις σύγχρονες προσπάθειες για ισότητα των φύλων και κοινωνική αλλαγή.
Έρχονται στο φως της δημοσιότητας δημιουργίες, για να θαυμάσει και να εμπνευστεί το πλατύ κοινό από τις ριζοσπαστικές ιδέες και τις επαναστατικές μεθόδους αυτών των μαχητών γυναικών. Η τέχνη τους βοήθησε να αντισταθεί και να μεγαλουργήσει, το γυναικείο απελευθερωτικό κίνημα κατά τη διάρκεια μιας περιόδου σημαντικών κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών αλλαγών.
Εξερευνήστε σε αυτή την εκπληκτική παρουσίαση, τις γυναίκες που χρησιμοποίησαν την δημιουργικότητά τους ως μορφή ακτιβισμού για να ανταποκριθούν σε κοινωνικά, οικονομικά και πολιτικά ζητήματα κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970 έως τη δεκαετία του 1990. Η έκθεση θα επικεντρωθεί σε ένα ευρύ φάσμα καλλιτεχνών.
Κοιτάμε κατάματα τις γυναίκες που εργάζονται με μια μεγάλη ποικιλία μέσων και άλλαξαν το πρόσωπο της βρετανικής κουλτούρας, διαμόρφωσαν το παγκόσμιο γυναικείο κίνημα και άνοιξαν το δρόμο για τις μελλοντικές γενιές καλλιτεχνών.
Η πραγματικά καθηλωτική παρουσίαση, η πρώτη του είδους της, φωτίζεται και φωτίζει τις ζωές, το έργο και τις ψυχές των γυναικών της Βρετανίας που δεν σταμάτησαν να αγωνίζονται για την ισότητα των φύλων και την ισονομία των πολιτών. Όλων των καταπιεσμένων ανθρώπων που αποζητούν ίδια δικαιώματα, ευκαιρίες και αντιμετώπιση, χωρίς δεύτερες σκέψεις, μακριά από χειραγώγηση και κάθε είδους καταπίεσης.
------------
** Πληροφορίες για την έκθεση “Women In Revolt! Art and Activism in the UK 1970-1990”στην Tate Britain του Λονδίνου, μπορείτε να βρείτε εδώ: https://www.tate.org.uk/whats-on/tate-britain/women-in-revolt
-----------------------
**Photo: A. KATSIOULA
Comments