top of page
Writer's pictureAgni Katsioula

Ισπανικοί θησαυροί και αποικιοκρατία

Updated: Mar 20, 2023

“Spain and the Hispanic World”: αριστουργήματα των El Greco, Zurbarán, Velázquez και Goya, μέχρι εκθαμβωτικά έργα από τη Λατινική Αμερική, στην έκθεση της Βασιλική Ακαδημία Τεχνών (Royal Academy of Arts) του Λονδίνου

Ακούστε το podcast στο Spotify κάνοντας κλικ επάνω, ή στο Anchor.fm κάτω

Δείτε το videocast στο YouTube κάνοντας κλικ κάτω

-------

Photo: PARIS BRENTAS, A.KATSIOULA

Η ισπανική τέχνη και κουλτούρα από τον αρχαίο κόσμο έως τις αρχές του 20ου αιώνα μέσα από περισσότερες από 150 συναρπαστικές δημιουργίες, απλώθηκαν στις μεγάλες γκαλερί του Burlington House. Έφτασαν για πρώτη φορά στο Ηνωμένο Βασίλειο από το περίφημο Hispanic Society Museum & Library που βρίσκεται στο Μανχάταν της Νέας Υόρκης και κατέχει 18.000 έργα δημιουργημένα με κάθε μέσο.

Photo: PARIS BRENTAS, A.KATSIOULA

Γλυπτά, πίνακες ζωγραφικής, μεταξωτά υφάσματα, κεραμικά, λαμπερά, ασημικά, πολύτιμα κοσμήματα, χάρτες, σχέδια, χειρόγραφα και εντυπωσιακά διακοσμητικά από την χώρα της Ιβηρικής αλλά και από την Λατινική Αμερική. Η εντυπωσιακή έκθεση μάς προσφέρει την ευκαιρία να εντοπίσουμε τη μεγάλη ποικιλία πολιτισμών και θρησκειών – από την κελτική έως την ισλαμική, την εβραϊκή και τη χριστιανική – που έχουν διαμορφώσει και εμπλουτίσει αυτό που σήμερα κατανοούμε και θαυμάζουμε ως ισπανικό πολιτισμό

Photo: PARIS BRENTAS, A.KATSIOULA

Viva España! Είμαι λάτρης της Ισπανίας! Το δηλώνω απερίφραστα! Η Ισπανία είναι μια μεγάλη χώρα, με πολύ μεγάλη ιστορία. Στο μυαλό μου πάντα ξεκουράζεται σαν τόπος που πάντα με προσμένει.

Γρανάδα, Κόρντομπα, Ανδαλουσία, Σεβίλη, Αλάμπρα, Μάλαγα, Τολέδο, Σαραγόσα, Καταλονία, Καστίλη, Αραγονία,… Μέρη και θύμησες που στέκουν νοσταλγικά και περιμένουν μια επιστροφή. Τρέχει το μυαλό εκεί που συναντούνται τόσοι πολιτισμοί, ένα σταυροδρόμι , ένας παράδεισος, ένα ερωτικό παραλήρημα έτσι όπως τον περιγράφει ο Λόρκα (1838-1936) στα ποιήματά του... “Λούζεται η αγάπη μου, στο Γουαδαλκιβίρ, και τ’ άνθη παίρνουν ευωδιά, απ’ το γλυκό κορμί της…”

Η Ισπανία των καημών, η Ισπανία των αρωμάτων, η Ισπανία με τις 17 αυτόνομες κοινότητες,-και δύο αυτόνομες πόλεις- που κάποιες από αυτές μάλιστα αναγνωρίζονται ως "ιστορικές εθνότητες", καθώς έχουν μια μοναδική ιστορική ταυτότητα.

Photo: PARIS BRENTAS, A.KATSIOULA

Το Βασίλειο της Ισπανίας στο νοτιοδυτικό άκρο της Ευρώπης -με την οποία την χωρίζουν τα Πυρηναία-, βρίσκεται στην Ιβηρική Χερσόνησο, ανάμεσα στην Μεσόγειο Θάλασσα και τον Ατλαντικό Ωκεανό, ενώ αγγίζεται σχεδόν με την Αφρική στο Νότο της.

Παθιασμένο φλαμένκο, τάπας, παέγια και φολκλόρ! Πολιτισμικά η Ισπανία όμως, χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη διάφορων πολιτισμικών παραδόσεων που προέκυψαν λόγω της διαφορετικής ιστορικής εξέλιξης στα εδάφη της, αλλά και στις αποικίες της στην Λατινική Αμερική.

Οι Ισπανοί είναι ένας ευγενής λαός και η Ισπανία ένα μεγάλο χωνευτήρι πολιτισμών. Η ιβηρική γη κατακτήθηκε από αρκετούς εισβολείς στο πέρασμα των χρόνων αλλά και από την άλλη πλευρά θα πρέπει να αναλογιστούμε τον τρόπο που διαμορφώθηκε η πλούσια ιστορία της Ισπανίας, ο πολιτισμός, οι παραδόσεις αλλά και η Τέχνη του κόσμου λόγω των κατακτήσεων και την αποικιοκρατία κυρίως στην Λατινική Αμερική.

Photo: PARIS BRENTAS, A.KATSIOULA

Στην Βασιλική Ακαδημία Tεχνών (Royal Academy of Arts) στο Πικαντίλι εδώ στο Λονδίνο φιλοξενείται μια σημαντική έκθεση με τίτλο “Spain and the Hispanic World” (Ισπανία και Ισπανόφωνος κόσμος) αναδεικνύοντας την εκθαμβωτική και απαράμιλλη συλλογή του Hispanic Society Museum & Library της Νέας Υόρκης.

Αυτή η έκθεση ορόσημο παρουσιάζει μια οπτική αφήγηση της ιστορίας του ισπανικού πολιτισμού, συγκεντρώνοντας εξαιρετικά έργα από την Ισπανία και την αποικιακή Λατινική Αμερική, από την αρχαιότητα έως τις αρχές του 20ού αιώνα.

Αντικατοπτρίζεται παραστατικά στην έκθεση η μεγάλη ποικιλία πολιτιστικών και θρησκευτικών επιρροών, από κελτικές, ισλαμικές, χριστιανικές και εβραϊκές έως αμερικανικές, αφρικανικές και ασιατικές, επιρροές που έχουν διαμορφώσει και εμπλουτίσει την ισπανική ιστορία και πολιτισμό, για τέσσερις χιλιετίες.

Photo: PARIS BRENTAS, A.KATSIOULA

Αν και αναγνωρίζεται το μεγάλο κακό της αποικιοκρατίας η παρουσίαση στις γκαλερί του Burlington House υπογραμμίζει την ανταλλαγή παραδόσεων και ιδεών μεταξύ των λαών, εκεί επικεντρώνεται. Παρουσιάζονται χρονολογικά, μια επιλογή με πάνω από 150 έργων που περιλαμβάνει πίνακες ζωγραφικής, γλυπτά, μεταξωτά υφάσματα, κεραμικά, λαμπερά αντικείμενα, ασημικά, πολύτιμα κοσμήματα, χάρτες, σχέδια και πεφωτισμένα χειρόγραφα.

Όλα τα πολύτιμα εκθέματα, μεταφέρθηκαν από την άλλη άκρη του Ατλαντικού, από το Hispanic Society Museum & Library, το οποίο ιδρύθηκε στη Νέα Υόρκη το 1904 από τον Archer M. Huntington, και φιλοξενεί την πιο μεγάλη συλλογή ισπανικής και ισπανόφωνης τέχνης εκτός Ισπανίας με 18.000 εκθέματα δημιουργημένα με όλα τα μέσα. Είναι η πρώτη φορά που μέρος έστω της συλλογής παρουσιάζεται στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Τα εκθέματα απλώθηκαν στους σκούρους τοίχους, και αναδεικνύεται χρονολογικά η περίοπτη θέση τους στην ισπανική ιστορία. Όλα τα αντικείμενα βρίσκονται σε πολύ καλή κατάσταση, είναι εντυπωσιακά και η συλλογή από το Μανχάταν είναι πράγματι ολοκληρωμένη!

Photo: PARIS BRENTAS, A.KATSIOULA

Η έκθεση ξεκινά από το 2.000 π.Χ. περίπου με υπέροχα κεραμικά από τους ανθρώπους Bell Beaker, που ήταν ένας αρχαιολογικός πολιτισμός που πήρε το όνομά του από το δοχείο πόσης ως ανεστραμμένη καμπάνα που χρησιμοποιήθηκε στην αρχή της Ευρωπαϊκής Εποχής του Χαλκού. Εμφανίστηκαν το 2.800 π.Χ. στην Ευρώπη, σε πολλές περιοχές της Ιβηρικής και προεκτάθηκαν ανατολικά στις παραδουνάβιες πεδιάδες και βόρεια στα νησιά της Μεγάλης Βρετανίας και της Ιρλανδίας, και ήταν επίσης παρόντες στα νησιά της Σαρδηνίας και της Σικελίας και σε ορισμένες μικρές παράκτιες περιοχές στη βορειοδυτική Αφρική.

Photo: PARIS BRENTAS, A.KATSIOULA

Δίπλα ακριβώς σε μια υπέροχη βιτρίνα απαστράπτοντα περίτεχνα βραχιόλια και περιδέραια Κελτιβηρίας από τον Θησαυρό της Palencia, περ. 150-72 π.Χ., που ανακαλύφθηκε στην Παλένθια της Καστίλης, το 1911 κατά την κατασκευή των σιδηροδρόμων, δείχνουν την βαθιά ιστορία του τόπου.

Photo: PARIS BRENTAS, A.KATSIOULA
Photo: PARIS BRENTAS, A.KATSIOULA

Θαυμαστά και περήφανα στέκονται, μια αρχαία ρωμαϊκή προτομή (περίπου 138–50 μ.Χ.), ένας μαρμάρινος κορμός περίτεχνα ντυμένος της Θεάς Άρτεμις (περίπου 138–50 μ.Χ.) και δίπλα τους το ψηφιδωτό κεφάλι της Μέδουσας (1752–225 μ.Χ.) με έντονο βλέμμα που σκοπός του είναι να παγώνει αυτούς που το κοιτούν, με την μπρούτζινη ρωμαϊκή διπλή λάμπα με το πρόσωπο του Πάνα να κυριαρχεί (1ος αιώνας μ.Χ.) και να κοιτάζει έξω από τη λάμπα η οποία βρέθηκε σε μια ρωμαϊκή κατοικία στη Μάλαγα. .

Photo: PARIS BRENTAS, A.KATSIOULA

Ακολουθούνται από ένα πραγματικά εξαιρετικής ομορφιάς αντικείμενο, μια άθικτη βησιγοτθική πόρπη και πλάκα ζώνης (550–80 μ.Χ.) διακοσμημένη με γρανάτες (είναι ένα πέτρωμα που η υφή του μοιάζει με κεχριμπάρι) και επίσης αστραφτερό πράσινο γυαλί. Υπέροχη πράγματι, συγκεντρώνει τον θαυμασμό μας και μας προκαλεί να φανταστούμε την γυναίκα ή τον άντρα που φόρεσε πάνω του αυτό το υπέροχο έργο τέχνης, είτε στην μέση του, είτε καθώς έδενε πάνω στο σώμα της τον μανδύα.

Όλα, μα όλα τα αντικείμενα εδώ απεικονίζουν χρονικά, πώς η ρωμαϊκή παρουσία στην Ιβηρική χερσόνησο (19ος αιώνας π.Χ.–5ος αιώνας μ.Χ.) τελικά, αντικαταστάθηκε από εισβολείς Σουήβων, Βανδάλων και Βησιγότθων.

Photo: PARIS BRENTAS, A.KATSIOULA

Προχωρώντας στην ιστορία και μπαίνοντας στην μεγάλη αίθουσα αντιλαμβάνεσαι αμέσως, τη μακρά ισλαμική κυριαρχία μετά την εισβολή του 711 μ.Χ. στη βησιγοτθική επικράτεια. Ο αέρας της Γρανάδας έρχεται με τα εξαιρετικά μεταξωτά υφάσματα των παλατιών της Αλάμπρα, που απεικονίζουν οκτάκτινα αστέρια, τα οποία λάμπουν κυριολεκτικά ευρισκόμενα σε εξαιρετική κατάσταση, χωρίς κανένα ψεγάδι, με φωτεινά χρώματα και τα οποία φέρουν επιγραφές Naskh και Kufic.

Photo: PARIS BRENTAS, A.KATSIOULA

Είναι πραγματικά ενδιαφέρον να βλέπεις παραστατικά την ανταλλαγή καλλιτεχνικών παραδόσεων, που είναι ορατές σε μια σειρά από σκεύη, καθώς τα χριστιανικά και τα ισλαμικά εδάφη και όρια παρέμειναν ρευστά τον 13ο έως τον 15ο αιώνα. Εδώ, σε μια παιχνιδιάρικη επίδειξη τοίχου, κεραμικά που χρησιμοποιούν ισλαμικές τεχνικές παραδόσεις φέρουν τόσο τα γεωμετρικά γραφικά όσο και τα εραλδικά εμβλήματα των χριστιανών προστατών τους.

Λαμπερά σκεύη από τη Βαλένθια. Ένα βαθύ πιάτο, φτιαγμένο στις Manises τη δεκαετία του 1370, με τα μοτίβα του από κοβάλτιο και χρυσό να αστράφτουν σαν σκούρο κέλυφος, τεράστιο να εκτείνεται σε μήκος σχεδόν μισού μέτρου.

Photo: PARIS BRENTAS, A.KATSIOULA

Η μυριάδα των μέσων, των στυλ, των καλλιτεχνικών παραδόσεων και των λειτουργιών που στροβιλίζονται κατά τη διάρκεια, αυτής της περιόδου συνύπαρξης, μεταξύ ισλαμικών, χριστιανικών και εβραϊκών θρησκειών συνεχίζεται στην έκθεση της κύριας αίθουσας, με το παράδειγμα, μιας κολυμβήθρας βαπτίσματος (Τολέδο, περ. 1400–1500 μ.Χ.) που δημιουργήθηκε στην ισλαμική παράδοση αλλά φέρει το σύμβολο «IHS» που υποδηλώνει τον Ιησού Χριστό και ένα khamsa, ή «Hand of Fatima», ένα ισλαμικό φυλακτό που υιοθετήθηκε από χριστιανικές και εβραϊκές κοινότητες στην Ισλαμική Ισπανία.

Εκπληκτικά αντικείμενα που φέρουν πάνω τους όλον τον αέρα του μαυριτανικού παρελθόντος της Ισπανίας.

Photo: PARIS BRENTAS, A.KATSIOULA

Ένας τοίχος γεμάτος μεσαιωνικά ρόπτρα πόρτας, βαριά, μεταλλικά με νύχια καβουριών, δράκους, πουλιά, έντομα και κεφάλια νυχτερίδων. Καταπληκτικά έργα τέχνης, περίτεχνα και θαυμαστά που ο κρότος τους ακούγονταν σε σπίτια που έκλειναν προστατευτικά ζωές. Καθημερινά αντικείμενα, λειτουργικά που έφερναν μηνύματα και ανθρώπους στο κατώφλι καθώς χτυπούσε. Τα χτυπήματα στην εξώθυρα που προανήγγειλαν την άφιξη που περίμεναν, το νέο που θα ερχόταν.

Άμφια, λαμπερά κοσμήματα και περιδέραια και σε προθήκη μια όμορφα φωτισμένη Εβραϊκή Βίβλος, (μετά το 1450-97), και ένα εξαιρετικά σπάνιο Μαύρο Βιβλίο των Ωρών, (1458), που πιθανότατα ανατέθηκε να δημιουργηθεί από τη Μαρία της Καστίλης (1401-1458) μετά το θάνατο του συζύγου της, Αλφόνσο Ε' της Αραγονίας (1396-1458).

Photo: PARIS BRENTAS, A.KATSIOULA

Το βιβλίο, είναι ένα χριστιανικό λατρευτικό βιβλίο που χρησιμοποιείται για την προσευχή των κανονικών ωρών. Η χρήση ενός βιβλίου ωρών ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής στο Μεσαίωνα και ως εκ τούτου αποτελούν τον πιο κοινό τύπο μεσαιωνικού φωτισμένου χειρογράφου που σώζεται. Τα μαύρα βιβλία ωρών είναι ένας τύπος πολυτελούς φλαμανδικού φωτισμένου χειρογράφου όπου χρησιμοποιούν σελίδες βελούδου που ήταν εμποτισμένες με μαύρη βαφή ή μελάνι πριν γραφτούν ή εικονογραφηθούν, για ένα ασυνήθιστο και δραματικό αποτέλεσμα. Το κείμενο είναι συνήθως γραμμένο με χρυσό ή ασημί μελάνι. Σώζονται μόλις 7 τέτοια βιβλία και το ένα από αυτά ανήκει στην συλλογή του Hispanic Society Museum & Library.

Προχωρώντας στον 16ο αιώνα και μετά, φτάνουμε στη δυναστεία των Αψβούργων υπό τον Κάρολο Ε' και τον Φίλιππο Β' και στη συστηματική εκδίωξη της δυναστείας των μουσουλμανικών και των εβραϊκών κοινοτήτων.

Photo: PARIS BRENTAS, A.KATSIOULA

Οι βίες αναταραχές στην ισπανική επικράτεια συνεχίζονται αλλά η Χρυσή Εποχή της ισπανικής τέχνης προβάλει μέσα από τους καταπληκτικούς πίνακες των El Greco, Anthonis Mor, Francisco de Zurbarán και Diego Velázquez, που απλώνονται με μεγαλοπρέπεια στους τοίχους της σκούρας γκαλερί.

Photo: PARIS BRENTAS, A.KATSIOULA

Είναι η μοναδική τέχνη της Ισπανίας του 17ου αιώνα με την έντονη σε συναισθήματα Pietà (Αποκαθήλωση, 1574-76 ) του Ελ Γκρέκο (Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, 1541-1614)), όπου το σώμα του Χριστού και οι γυναίκες που κλαίνε βρίσκονται όλα μέσα στην αγκαλιά της Παναγίας, και ο μνημειώδης Άγιος Ιερώνυμος, γυμνός απέναντι σε έναν φλογερό ουρανό, κοιτάζοντας με τόση συμπόνια τη μορφή του Χριστού στο σταυρό (1600).

Photo: PARIS BRENTAS, A.KATSIOULA

Το εξαιρετικό πορτρέτο του Zurbarán της St Emerentiana (1635-40) ως μια Ισπανίδα καλλονή με χλωμό πρόσωπο, με μάτια στον ουρανό, ντυμένη με πράσινο ταφτά και καταπληκτικό ροζ μετάξι τέλεια ζωγραφισμένο, που μερικές φορές νομίζεις πως το ακούς να θροΐζει στην κίνηση.

Photo: PARIS BRENTAS, A.KATSIOULA

Κυρίαρχο το πορτρέτο του Gaspar de Guzman, Count-Duke of Olivares, (1625-26), ο Ισπανός πρωθυπουργός δια χειρός Βελάσκεθ υψώνεται μπροστά μας, περήφανος, ντυμένος με μαύρο μετάξι και χρυσά εμβλήματα. Όμως εκείνο που τραβάει τα βλέμματα και την προσοχή όλων μας είναι ο μικρός πίνακας του ιδίου, που στέκει δίπλα, το αριστουργηματικό “Portrait of a girl” (1638-42). Μια μικρή Ισπανίδα με αθώα ματιά, μελαχρινή, ηλικίας περίπου έξι ή επτά ετών που αποδόθηκε τόσο, μα τόσο τρυφερά από τον καλλιτέχνη. Είναι ένα από τα δύο πορτρέτα που δημιούργησε ο Velázquez που δεν ανήκουν σε πρόσωπα της βασιλικής οικογένειας και δεν γνωρίζουμε την ταυτότητα της εικονιζόμενης.

Photo: PARIS BRENTAS, A.KATSIOULA

Αναβλύζει τρυφερότητα και αγάπη, το προσωπάκι της χωρίς ψεγάδι λάμπει στο μαργαριταρένιο φως και μπορούμε να υποθέσουμε ακόμα και μια οικογενειακή σχέση μεταξύ τους, ίσως παππού και εγγονής, καθώς το έργο αυτό ο ζωγράφος δεν το αποχωρίστηκε ποτέ, έμεινε μαζί του μέχρι το θάνατό του.

Αμέσως μετά έρχεται στην έκθεση το ζήτημα της αποικιοκρατίας το οποίο φαίνεται και φαντάζει μεγάλο και αναπόφευκτο ως βασικός παράγοντας στην ισπανική επέκταση και πολιτική. Οι αποικιακές-επεκτατικές προσπάθειες της Ισπανίας, διαρκούν πάνω από μισή χιλιετία και είναι μια ιστορία πολέμου και βίας.

Ωστόσο, τα αντικείμενα που εκτίθενται στην έκθεση σχετίζονται περισσότερο με αυτό το χρονοδιάγραμμα περισσότερο ακαδημαϊκά και λιγότερο εκφραστικά χωρίς να μπαίνουμε στα κοινωνικοπολιτικά γεγονότα της εποχής. Δεν καταδεικνύεται άμεσα ούτε η βία, ούτε ο βίαιος επεκτατισμός της Ισπανίας προς την πλούσια Αμερικανική γη.

Όλα εδώ αποδεικνύονται μάλλον παθητικά και μάλιστα επικεντρώνεται η έκθεση και εστιάζουμε στα αποτελέσματά της αποικιοκρατίας: εκτενείς χάρτες και αντικείμενα που έγιναν είτε στην χώρα, είτε στα κεκτημένα εδάφη της Ισπανίας στην Αμερική έως ότου τα κινήματα ανεξαρτησίας τη δεκαετία του 1820 ανάγκασαν στην εγκατάλειψή τους.

Photo: PARIS BRENTAS, A.KATSIOULA

Ένα χρηματοκιβώτιο από το 1650, που κατασκευάστηκε με τη χρήση μιας γηγενούς προκολομβιανής τεχνικής λάκας, προσαρμοσμένης για να ταιριάζει στα σύγχρονα γούστα αποικιοκρατών, ίσως υπονοεί την τεράστια ιστορία της βίας στους μακρινούς τόπους. Οι αυτόχθονες καλλιτέχνες ενσωμάτωσαν τις δικές τους τοπικές αναφορές για την χλωρίδα και την πανίδα του τόπου τους.

Photo: PARIS BRENTAS, A.KATSIOULA
Photo: PARIS BRENTAS, A.KATSIOULA

Χάρτες λοιπόν με κυριότερο τον περίφημο Παγκόσμιο Χάρτη, (1526), του Giovanni Vespucci (1486-μετά το 1527), έναν από τους πιο εντυπωσιακούς ναυτικούς χάρτες που δημιουργήθηκαν κατά την Εποχή της Εξερεύνησης (Age of Exploration), ο οποίος πιθανότατα προοριζόταν ως δώρο για τον Κάρολο Ε' στο γάμο του με την Ισαβέλλα της Πορτογαλίας, με τους υπέροχους λευκούς ωκεανούς της περγαμηνής και τις περίεργες φωτισμένες λεπτομέρειες, όπως η συγκομιδή ξύλου και καρπών κατά μήκος της ακτής της Βραζιλίας.

Photo: PARIS BRENTAS, A.KATSIOULA

Επίσης ο Χάρτης του Tequaltiche, (1584), από το Relaciones Geográficas που φτιάχτηκε με εντολή του Φιλίππου Β'.

Ημερολόγια καταστρώματος, σπάνια χειρόγραφα και μια σειρά από υπέροχα σκαλιστά φορητά ντουλάπια γραφής καταπληκτικά συντηρημένα.

Οι αυτόχθονες καλλιτέχνες προσάρμοσαν τη δουλειά τους στα αποικιακά γούστα και παρακολουθούμε τη χριστιανική τέχνη της Νότιας Αμερικής να αναπτύσσει μια δική της ταυτότητα με περίτεχνες χρήσεις μαργαριταριού και χρυσού. Τρεις αίθουσες είναι αφιερωμένες στο θέμα αυτό “Άνθρωποι και Τόποι”.

Καταπληκτικής ομορφιάς αντικείμενα!

Photo: PARIS BRENTAS, A.KATSIOULA

Ένα μπολ από μαύρο πηλό micaceous από την Tonalá του Μεξικού, που έχει σμιλεμένα μέσα του όλα τα είδη ψαριών, φύλλα και φίδια. Διακοσμητικά σε λάκα από το Περού και την Βολιβία. Επίσης μια ομάδα τεσσάρων πολύχρωμων γλυπτών από τον Ισημερινό, The Four Fates of Man: Death, Soul in Hell, Soul in Purgatory, Soul in Heaven, (1775), που αποδίδεται στον Manuel Chili, που ονομάζεται Caspicara (1723-1796), καθώς και πίνακες όπως το Young Man from the Coast (El Costeño), (1843), από τον José Agustín Arrieta (1803-1874).

Photo: PARIS BRENTAS, A.KATSIOULA

Τα ξυλόγλυπτα αγίων και αμαρτωλών, τόσο διάσημα στην ισπανική τέχνη του 17ου αιώνα, περιλαμβάνουν εδώ έργα –για πρώτη φορά– από μια γυναίκα καλλιτέχνη, την Andrea de Mena (1654-1734). Η Παναγία της που κλαίει, είναι τόσο μικρή και απαλά σκαλισμένη όσο και βαθιά οδυνηρή, πλημμυρισμένη από τον μητρικό πόνο, δίπλα στο παιδί της που ματωμένο υποφέρει.

Photo: PARIS BRENTAS, A.KATSIOULA

Η έκπληξη μεγαλώνει καθώς βρίσκεσαι μπροστά σε τεχνοτροπίες θαυμαστές όπως ο “Μυστικός Δείπνος” από την Βολιβία σε λαδομπογιά και ένθετο φίλντισι που λάμπει καθώς το φως πέφτει πάνω του.

Photo: PARIS BRENTAS, A.KATSIOULA

Και ακριβώς στη μέση της έκθεσης υπάρχει ένα διαμάντι. Τα αριστουργήματα του Γκόγια (1746-1828), σε μια αίθουσα, όλα μια ομορφιά. Η Δούκισσα της Άλμπα (1797) είναι τόσο όμορφη, τόσο εκπληκτικά αγέρωχη. Το ένα της χέρι ακουμπισμένο στον μηρό της δείχνει προς τα κάτω… Κάτω μπρος στα πόδια της, δυο μόνο λέξεις γραμμένες, χαραγμένες στην άμμο, “Solo Goya”! Μόνο Γκόγια! Είναι μια υπόσχεση παντοτινής αγάπης, ή μήπως μια πρόσκληση για τον καλλιτέχνη που πρέπει να γονατίσει μπρος στη χάρη της. Κι ο ζωγράφος; Εκείνος βρίσκεται μαζί μας εδώ στο ύψος μας ακριβώς μπρος στα επίχρυσα γοβάκια της! Αυτό μας πρέπει…

Η δούκισσα ήταν προστάτης και φίλη του, μπορεί και κάτι περισσότερο ποιος να ξέρει αλήθεια, αλλά ο Γκόγια δεν άφησε ποτέ τον πίνακα να φύγει από κοντά του. Ήταν μαζί του μέχρι το θάνατό του.

Δίπλα της ξεκουράζεται ένας τεράστιος πίνακας του στρατιωτικού “Manuel Lapena” (1799) και αριστερά της υπάρχει το πορτρέτο ενός από τους καλύτερους φίλους του Γκόγια, του “Pedro Mocarte”, (1805).

Photo: PARIS BRENTAS, A.KATSIOULA

Απέναντι στη Δούκισσα της Άλμπα είναι τρία υπέροχα σχέδια του Γκόγια με μαύρο μελάνι από το Άλμπουμ Β (Album B), γνωστό ως άλμπουμ «Madrid», ανάμεσά τους και ένα αριστούργημα που δείχνει μια γυναίκα να στέκεται δίπλα στο κρεβάτι στη μέση της νύχτας. Ο σύζυγός της ξαπλώνει αποκοιμισμένος καθώς εκείνη ερευνά το άσπρο νυχτικό της για ψύλλους! Είναι απαλό, τρυφερό, γεμάτο ενσυναίσθηση για τη σύζυγο.

Photo: PARIS BRENTAS, A.KATSIOULA

Φτάνοντας στην τελευταία αίθουσα της έκθεσης πέφτεις σε ένα δίλημμα! Συνειδητοποιείς, πως η Ισπανία που αγαπάς είναι η Ισπανία των μεταϊμπρεσιονιστών και μοντέρνων καλλιτεχνών όπως ο Joaquín Sorolla (1863-1923) που απλώνεται αριστερά στους τοίχους της γκαλερί αισιόδοξος και λαμπερός κάτω από τον χρυσό ήλιο αλλά είναι και η χώρα του Ignacio Zuloaga (1870-1945) και José Gutiérrez Solana (1886-1945) της σκληρής εργασίας, της πικρής ζωής, του αγώνα για επιβίωση που εκτείνονται δεξιά στην αίθουσα.

Photo: PARIS BRENTAS, A.KATSIOULA

Από την μία πλευρά ο Sorolla απεικονίζει χαρακτηριστικά φωτεινά και ζωηρά χρώματα, ολάνθιστους κήπους, ηλιόλουστες σκηνές της ισπανικής ζωής, ιδιαίτερα των παιδιών και της παραλίας, ειδυλλιακές σκηνές, πικ-νικ και πλατσουρίσματα στο κύμα με το εκπληκτικό “Sea Idyll” (1908) να κυριαρχεί στην οπτική μας. Διάθεση για ξενοιασιά, διακοπές και ανεμελιά σε ένα τόπο που ο χρόνος αιωρείται και περνά ευχάριστα.

Photo: PARIS BRENTAS, A.KATSIOULA

Οπτική αντίθεση με τον Zuloaga στην απέναντι πλευρά λοιπόν, με μια πιο δυναμική παλέτα να εξερευνά πιο σκληρά οικογενειακά θέματα καθημερινότητας. Εδώ κυριαρχεί το υπέροχο εκφραστικό “The Family of the Gypsy Bullfighter”, (1903). Η μαυροφορεμένη μητέρα με την βεντάλια της στο κέντρο του πίνακα, ένας συνδετικός κρίκος, πλαισιωμένη από ολόκληρη την οικογένεια με τους ετοιμοπόλεμους “ταυρομάχους” και τις συμβίες τους στις πλουμιστές στολές τους.

Photo: PARIS BRENTAS, A.KATSIOULA

Το τελευταίο τμήμα της έκθεσης παρουσιάζει μια μεγάλης κλίμακας πανοραμική τοιχογραφία για το Όραμα της Ισπανίας «Vision of Spain» (1912–19), το μνημειακό έργο που ζωγράφισε ο Sorolla ειδικά για την Hispanic Society of America όταν του ανατέθηκε από τον Archie Huntington.

Photo: PARIS BRENTAS, A.KATSIOULA

Πραγματικά εξαιρετική σε έκταση και κλίμακα που απεικονίζει τα έθιμα, τα κοστούμια και τις παραδόσεις περιοχών της Ισπανίας. Ο καλλιτέχνης αφιέρωσε όλη του την ενέργεια σε αυτό το έργο, σχεδόν συνεχώς, από το 1911 έως το 1919, δίνοντας το όραμα του για τη χώρα παρά τη διαδικασία εκβιομηχάνισης που είχε ήδη ξεκινήσει Η Ισπανία, για τον δημιουργό ήταν ένας ρομαντικός τόπος, γι αυτό επικεντρώθηκε στις περισσότερο διαχρονικές πτυχές της κοινωνικής ζωής και στην επιβίωση των εθίμων του παρελθόντος.

Η έκθεση στην Βασιλική Ακαδημία του Λονδίνου σίγουρα αποζημιώνει τον θεατή. Είναι τέτοιο το ιστορικό και γεωγραφικό εύρος της, που συνδυάζεται με μια εκτενή συλλογή που εκτείνεται σε εξίσου τεράστιες κουλτούρες και παραδόσεις όχι μόνο στην Ισπανία, αλλά και σε ολόκληρο τον ισπανόφωνο κόσμο της Λατινικής Αμερικής.

Φυσικά και την επισκεφτήκαμε πολλές φορές καθώς παρά την μεθοδική και χρονολογικά υπολογισμένη επιμέλεια που έχει γίνει τα 150 αντικείμενα που εκτίθενται φέρνουν πολλές πληροφορίες στον θεατή πέραν της οπτικής ευχαρίστησης που χρειάζεται προσεκτική και με λεπτομέρειες μελέτη.

Στη Νέα Υόρκη, στις εγκαταστάσεις του περίφημου Hispanic Society Museum & Library στο Μανχάταν (155th Street και Broadway) που στις συλλογές της ανήκουν τα εκθέματα υπογραμμίζεται πως υπάρχουν περισσότερα από 18.000 έργα. Εκτός από την σημαντική συλλογή των πινάκων των Diego Velázquez, Francisco de Goya, El Greco και Joaquín Sorolla, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνει επίσης γλυπτά και αρχιτεκτονικά έργα, έπιπλα και μεταλλοτεχνία, κεραμικά και υφάσματα.

Και αν το μικρό μέρος της πολυάριθμης συλλογής που εκτίθεται, που είδαμε και μας εντυπωσίασε στην Βασιλική Ακαδημία της βρετανικής πρωτεύουσας, μια ξενάγηση στο Μανχάταν σίγουρα θα αποδώσει όλη την μεγαλοπρέπεια του ισπανόφωνου πολιτισμού.

Η αγαπημένη μας Ισπανία, με 46 μέρη στη χώρα να αποτελούν Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς. Η Ισπανία μας, πολύμορφη, γεμάτη χρώμα και αρώματα, γεύσεις και μουσική. Η Ισπανία του Μουσείου Πράντο και του Reina Sofía, του Χοσέ Καρέρας αλλά και των πάρτι στη Ίμπιζα, του Πάκο ντε Λουθία και του Αντρές Σεγόβια, η Ισπανία του Πέδρο Αλμοδόβαρ και του Μπουνιουέλ, του Πικάσο και του Γκόγια, του Βελάσκεθ και του Νταλί, η Ισπανία του Μιρό και του Ελ Γκρέκο, η Ισπανία του Καμπ Νου, του Καλατράβα και της Σαγράδα Φαμίλια, του Θερβάντες και του Λόρκα. Η Ισπανία των αντιθέσεων και της αρμονίας, Αααχ… η Ισπανία της καρδιάς μας! Φιλόξενη, πανέμορφη, πάντα εκεί να μας προσμένει!

-----------------

**Πληροφορίες για την έκθεση «Spain and the Hispanic World», στη Βασιλική Ακαδημία Tεχνών (Royal Academy of Arts) του Λονδίνου μπορείτε να βρείτε εδώ: https://www.royalacademy.org.uk/exhibition/spain-hispanic-world

** Πληροφορίες για την περίφημη συλλογή του περίφημου Hispanic Society Museum & Library στο Μανχάταν της Νέας Υόρκης μπορείτε να βρείτε εδώ: https://hispanicsociety.org/collection/

---------------

**Photo: PARIS BRENTAS, A.KATSIOULA

Comments


bottom of page