Βίκτορ Ουγκώ, ένας τολμηρός ζωγράφος

Victor Hugo / Βίκτορ Ουγκό : οι φανταστικοί κόσμοι, ενός από τους διασημότερους συγγραφείς της Γαλλίας του 19ου αιώνα, σύμβολο της Γαλλικής Δημοκρατίας, απεικονίζονται με τόλμη και δεξιοτεχνία στα μοναδικής τεχνικής ζωγραφικά έργα του σε χαρτί, δουλεμένα σε μοντέρνο ύφος.

-------------

Δείτε το videopodcast στο YouTube κάνοντας κλικ επάνω

Ακούστε το podcast στο Spotify κάνοντας κλικ επάνω, ή στο Spotify for creators κάτω

---------------------

Από την Αγνή Κατσιούλα

---------------------

Ο Ουγκώ, υπήρξε μια κορυφαία προσωπικότητα στη Γαλλία του 19ου αιώνα. Τα περισσότερο ονομαστά βιβλία του, «Οι Άθλιοι» και «Η Παναγία των Παρισίων» τυπώθηκαν σε εκατομμύρια αντίτυπα παγκοσμίως. Ως ποιητής και πολιτικός, κατά τη διάρκεια της σχεδόν είκοσι ετών εξορίας του στα Νησιά της Μάγχης, έγινε σύμβολο για τα ιδανικά της Γαλλικής Δημοκρατίας, την ισότητα και την ελευθερία. Στην ιδιωτική του ζωή, έβρισκε καταφύγιο στο σχέδιο και την ζωγραφική. Τα έργα του, μικρής κλίμακα και αποκλειστικά σε χαρτί, ενέπνευσαν ρομαντικούς και συμβολιστές ποιητές, καθώς και πολλούς καλλιτέχνες, συμπεριλαμβανομένων των σουρεαλιστών. Γελοιογραφίες, ταξιδιωτικά σχέδια, δραματικά τοπία, κάστρα, Ωκεανοί και πειραματισμοί αφαίρεσης, απεικονίζονται από τον πολυσχιδή δημιουργό, συνήθως με σκούρα καφέ ή μαύρη μελάνη, κάρβουνο και μολύβι, παρεμβάλλοντας ορισμένες φορές λευκές πινελιές και σπανιότερα άλλα χρώματα.

---------

** Αφορμή για το αφιέρωμα στον εικαστικό δημιουργό Ουγκώ μας δόθηκε από την πλούσια έκθεση, που απολαύσαμε, στην Royal Academy of Arts (Βασιλική Ακαδημία Τεχνών), εδώ στο Λονδίνο, με τίτλο “Astonishing Things: The Drawings of Victor Hugo”. Τα ιδιαίτερα έργα του σε χαρτί, σπάνια εκτίθενται.

-------------

Ο Βίκτωρ Ουγκώ υπήρξε ένας μνημειώδης Γάλλος συγγραφέας, αφοσιωμένος διανοούμενος και ειλικρινής πολιτικός. Θεωρείται ένας από τους περισσότερο εξέχοντες συγγραφείς παγκόσμια.

Ο Βίκτωρ Ουγκώ αυτή η κορυφαία προσωπικότητα του 19ου αιώνα, γεννήθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 1802 και πέθανε στις 22 Μαΐου 1885.

Τα μυθιστορήματά του «Παναγία των Παρισίων» (1831), ένα ιστορικό μυθιστόρημα και το αριστούργημά του «Οι Άθλιοι» (1862) του έφεραν τη φήμη του, και τυπώθηκαν σε εκατομμύρια αντίτυπα σε όλο τον κόσμο. Υπήρξε ο ο πλέον σημαντικός και προβεβλημένος εκπρόσωπος του κινήματος του γαλλικού ρομαντισμού.

Το θέατρο δεν αποτελούσε εξαίρεση για το δημιουργικό του οίστρο. Ο Ουγκώ ήταν ο θεατρικός συγγραφέας που ανέπτυξε τη θεωρία του ρομαντικού δράματος. Τα έργα του Κρόμγουελ (1827), Ερνάνη (1830) και Ρουί Μπλας (1838) είχαν μεγάλο αντίκτυπο στην παρισινή σκηνή.

Δημιούργησε επίσης μια πληθώρα συναρπαστικών και λυρικών ποιητικών έργων. Η δεξιοτεχνία του, ο υφολογικός πειραματισμός, η ραγδαία κλιμάκωση των συναισθημάτων, η ποικιλία και η καθολικότητα των θεμάτων του, όχι μόνο τον καθιέρωσαν ως ηγέτη της γαλλικής ρομαντικής σχολής αλλά και ως προπομπό της σύγχρονης ποίησης.

Εξελέγη μέλος στην Γαλλική Ακαδημία το 1841.

Ασχολήθηκε με την πολιτική και μεταλλάχθηκε από συντηρητικό φίλο της Μοναρχίας σε έναν ριζοσπάστη δημοκρατικό και αγωνιστή. Όταν μάλιστα ο Ναπολέων Γ΄ κατέλαβε την εξουσία το 1851 και τερμάτισε τη Δεύτερη Δημοκρατία, ο Ουγκώ τον ανακήρυξε ανοιχτά προδότη της χώρας. Αλλάζει άρδην τις φιλοβοναπαρτικές του αντιλήψεις και στρέφεται με μένος και αγώνα εναντίον του. Υπό αυτές τις συνθήκες, εγκαταλείπει τη Γαλλία, πρώτα για το Βέλγιο, όπου και εγκαταστάθηκε στις Βρυξέλλες.

Το 1852, όμως, μετοικίζει στη βρετανική Νήσο Τζέρσεϋ, στην Μάγχη, όπου η ανησυχία των τοπικών αρχών για τη δράση του τον ανάγκασε να εγκαταλείψει και πάλι αυτό το νησί, το 1855, για να μετεγκατασταθεί στη γειτονική Νήσο Γκέρνσεϋ. Η εξορία του διήρκεσε σχεδόν είκοσι χρόνια. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ο Ουγκώ δημοσίευσε τα διάσημα πολιτικά του φυλλάδια κατά του Ναπολέοντα Γ΄ και ολοκλήρωσε μερικά από τα πιο γνωστά του έργα, συμπεριλαμβανομένων των Άθλιων.

Ως ποιητής και πολιτικός, κατά τη διάρκεια της σχεδόν είκοσι ετών εξορίας του στα Νησιά της Μάγχης, συμβολίζει τα ιδανικά της Γαλλικής Δημοκρατίας: την ισότητα και την ελευθερία.

Το 1859 ο Ναπολέων Γ΄ προσφέρει αμνηστία σε όλους τους πολιτικούς εξόριστους αλλά ο Ουγκώ αρνείται να επιστρέψει στην Γαλλία, μην θέλοντας να κάνει οποιαδήποτε παραχώρηση έναντι του μονάρχη.

Επιστρέφει στη Γαλλία τον Αύγουστο του 1870, λίγο μετά την ανακήρυξη της Τρίτης Γαλλικής Δημοκρατίας. Ως βουλευτής της Εθνοσυνέλευσης ψηφίζει κατά της ειρήνης για τον Γαλλοπρωσικό Πόλεμο που ήδη έχει ξεσπάσει και αμέσως παραιτείται. Ακολουθούν η πολιορκία των Παρισίων και η ήττα της Γαλλίας. Ο Ουγκώ τότε απομακρύνεται και πάλι από την πατρίδα του το 1871 κατά τη διάρκεια της επικράτησης της Παρισινής Κομμούνας και παραμένει στις Βρυξέλλες και το Λουξεμβούργο.

Εκτός από την 60χρονη λογοτεχνική καριέρα του με τις πολλές τιμητικές διακρίσεις, η δέσμευση του Ουγκώ στη δημοκρατία και την καθολική ψήφο, καθώς και οι εκστρατείες και οι αγώνες του κατά της θανατικής ποινής, για την κατάργηση της δουλείας και τη διατήρηση της ιστορικής αρχιτεκτονικής τον καθιστούν μια από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της γαλλικής ιστορίας.

Ο πολυτάλαντος Ουγκώ είπε κάποτε ότι είχε «χάσει την αληθινή του κλίση» και ότι ήταν «γεννημένος για να γίνει διακοσμητής». Γνωστός λοιπόν, ως συγγραφέας, ποιητής και πολιτικός, υπήρξε επίσης ένας επιδέξιος και εφευρετικός σχεδιαστής και είχε πάθος για την εσωτερική διακόσμηση.

Πολλοί από τους θαυμαστές του Ουγκώ δεν γνώριζαν την αγάπη του για το σχέδιο. Σε όλη του τη ζωή, πάντα σχεδίαζε - γελοιογραφίες για να διασκεδάσει φίλους. Το μπλοκ σχεδίασης που διατηρούσε στα ταξίδια του, γέμιζε σχέδια με μελάνι φανταστικών κάστρων και δραματικές θυελλώδεις θάλασσες κατά την περίοδο ειδικά της εξορίας του.

Ειδικότερα, τη δεκαετία του 1830, λοιπόν, ο Ουγκώ άρχισε να δημιουργεί σατιρικές γελοιογραφίες, τις οποίες μοιραζόταν κατ' ιδίαν με φίλους και συγγενείς. Κρατούσε επίσης ταξιδιωτικά ημερολόγια στα οποία σκιτσάριζε και έγραφε για τα μέρη που επισκεπτόταν.

Έδωσε ιδιαίτερη προσοχή στις αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες, ειδικά στα κάστρα και τις εκκλησίες. Καθώς η προσέγγισή του στο σχέδιο εξελισσόταν, ο Ουγκώ άρχισε να πειραματίζεται με διαφορετικά υλικά.

Χρησιμοποίησε μελάνι, γραφίτη μολύβι και κάρβουνο για να δημιουργήσει έργα όπως το εξαιρετικό “La Tour des Rats”, όπου η κοιλάδα, ο ουρανός και η θάλασσα διαγράφονται μονόχρωμα.

Τα έργα του είναι δουλεμένα αποκλειστικά σε χαρτί και σε μικρή κλίμακα, συνήθως με σκούρα καφέ ή μαύρη μελάνη, παρεμβάλλοντας ορισμένες φορές λευκές πινελιές και ακόμα σπανιότερα άλλα χρώματα. Οι σωζόμενες ζωγραφιές του είναι εξαιρετικά ολοκληρωμένες και μοντέρνες σε ύφος και εκτέλεση, προοιωνίζοντας τις πειραματικές τεχνικές του Σουρεαλισμού και του Αφηρημένου Εξπρεσιονισμού.

Ο μεγάλος δημιουργός κράτησε τη ζωγραφική του δημιουργία μακριά από τη δημοσιότητα, φοβούμενος ότι θα επισκίαζε το λογοτεχνικό του έργο. Όμως κρατούσε λεπτομερέστατα ταξιδιωτικά ημερολόγια στα οποία σκιτσάριζε και έγραφε για τα μέρη που επισκεπτόταν.

Στο ζωγραφικό του έργο, έδωσε ιδιαίτερη προσοχή στις αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες, ειδικά στα κάστρα και τις εκκλησίες.

Είχε μια δια βίου εμμονή με τα κάστρα. Αν και τα σχεδίαζε δια ζώσης, όλο και περισσότερο δημιουργούσε σχέδια φανταστικών κάστρων, από το ηλιόλουστο The Cheerful Castle, στο οποίο μια περίτεχνη συλλογή πύργων και πυργίσκων λάμπει σε έναν καθαρό ουρανό, μέχρι το ατμοσφαιρικό The Castle with the Cross, όπου το κτίριο διαγράφεται ως μια μελανωμένη μαύρη σιλουέτα.

Η γοητεία του Ουγκώ με την αρχιτεκτονική, την διακόσμηση και το σχέδιο, επεκτάθηκε και στο σπίτι του. Όταν είχε εξοριστεί από τη Γαλλία επειδή ήταν σφοδρός επικριτής του αυτοκράτορα Ναπολέοντα Γ΄, όπως είπαμε, ο Ουγκώ τελικά εγκαταστάθηκε στο Γκέρνσεϊ.

Εκεί ανακαίνισε πλήρως το σπίτι του, το Hauteville House, σύμφωνα με δικά του σχέδια. Πρόσθεσε ένα «παρατηρητήριο» στον τελευταίο όροφο με πανοραμική θέα στη θάλασσα, έκανε σχέδια για το μεγάλο τζάκι στην τραπεζαρία και σχεδίασε και ζωγράφισε απευθείας μέσα σε κορνίζες και πάνελ ή ξύλινα κάδρα σε όλο το σπίτι.

Στο εικαστικό του έργο η πολιτική των ενέπνευσε βαθιά. Όταν αντιτάχθηκε σθεναρά και δημόσια στη θανατική ποινή, μετά την εκτέλεση με απαγχονισμό του καταδικασμένου δολοφόνου Τζον Τάπνερ στο Γκέρνσεϊ, ο Ουγκώ έκανε μια σειρά από σχέδια ενός κρεμασμένου άνδρα, συμπεριλαμβανομένου και του Ecce Lex (που σημαίνει «δείτε τον νόμο»).

Αργότερα, ο Ουγκώ έκανε έκκληση - ανεπιτυχώς - στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής να δώσουν χάρη στον Τζον Μπράουν, έναν ακτιβιστή για την κατάργηση της δουλείας που είχε καταδικαστεί σε θάνατο στη Βιρτζίνια με την κατηγορία της προδοσίας, της δολοφονίας και της συνωμοσίας για την υποκίνηση εξέγερσης σκλάβων.

Τότε ήταν που ο κουνιάδος του Ουγκώ, Πολ Σενέι, έκανε έντυπες αναπαραγωγές των προηγούμενων σχεδίων του Ecce, τα οποία δημοσιεύθηκαν με νέο τίτλο, Τζον Μπράουν, και κυκλοφόρησαν σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την εκτέλεση του Αμερικανού ακτιβιστή.

Όμως, ο φυσικός κόσμος και ιδιαίτερα ο Ωκεανός ήταν μια σημαντική πηγή έμπνευσης για τα γραπτά και τα σχέδια του Ουγκώ, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της εξορίας του στα Νησιά της Μάγχης. Εδώ έγραψε το έργο «Οι Εργάτες της Θάλασσας», την ιστορία μιας αλιευτικής κοινότητας στο Γκέρνσεϊ. Στο μυθιστόρημα υπάρχουν θυελλώδεις θάλασσες, ναυάγια και θαλάσσια τέρατα – θέματα που εμφανίζονται στα σχέδια του Ουγκώ από την ίδια περίοδο.

Κατά τη διάρκεια της εκτεταμένης καριέρας του, ο Ουγκώ μερικές φορές αναφερόταν ως «άνθρωπος του ωκεανού» – ένας όρος που επινόησε ο ίδιος για να αναφερθεί στις ανδρικές λογοτεχνικές ιδιοφυΐες που θαύμαζε. «Το να κοιτάς αυτά τα μυαλά», γράφει ο Ουγκώ, «είναι το ίδιο με το να κοιτάς τον ωκεανό».

Ανακαλύψαμε όλους αυτούς τους φανταστικούς κόσμους σε χαρτί του Βίκτορα Ουγκώ σε μια καταπληκτική έκθεση στην Royal Academy of Arts – Βασιλική Ακαδημία Τεχνών, εδώ στο Λονδίνο. Τα σπάνια έργα του απλώθηκαν στις σκουρόχρωμες γκαλερί και παρακολουθήσαμε την ενασχόληση του με το σχέδιο, από τις πρώτες γελοιογραφίες και τα ταξιδιωτικά του σχέδια μέχρι τα δραματικά του τοπία και τα πειράματά του με την αφαίρεση.

Ο Βίνσεντ βαν Γκογκ όλα αυτά τα υπέροχα και με έμπνευση σπάνια έργα, τα συνέκρινε με «εκπληκτικά πράγματα». Αυτός είναι και ο τίτλος της παρουσίασης “Astonishing Things: The Drawings of Victor Hugo” (Εκπληκτικά Πράγματα: Τα Σχέδια του Βίκτορ Ουγκώ).

Παρουσιάζει μερικά από τα καλύτερα έργα του σε χαρτί, τα οποία σπάνια εκτίθενται δημόσια και παρουσιάστηκαν τελευταία φορά στο Ηνωμένο Βασίλειο πριν από 50 χρόνια.

Η έκθεση οργανώθηκε θεματικά, σε τέσσερις ενότητες, και ξεκινά με την ενότητα που έχει τίτλο «Γραφή και Σχέδιο» (Writing and Drawing), η οποία παρουσιάζει τη σχέση μεταξύ του καλλιτεχνικού και του λογοτεχνικού έργου του Ουγκώ.

Παρουσιάζονται εμφατικά, οι παράλληλες δημιουργικές διαδρομές του Ουγκώ: η συγγραφή που έδινε απλόχερα στο πλατύ κοινό και το σχέδιο ως μια ιδιωτική δραστηριότητα που μοιραζόταν με την οικογένεια και τους στενούς φίλους του.

Για τον Ουγκώ, η συγγραφή και το σχέδιο μοιράζονταν σημαντικές μεταφορικές δομές βασισμένες σε έννοιες της φύσης και του χρόνου που στηρίζουν τις στάσεις του απέναντι στην ιστορία, τον πολιτισμό και την ανθρωπότητα.

Αυτές οι απόψεις του αναδύονται σε μοτίβα όπως ερείπια και βουνά ή σε ένα ενδιαφέρον για την ολίσθηση της κλίμακας μεταξύ του μνημειώδους και του μικρού, όπως στο αινιγματικό σχέδιο «Mushroom», 1850, ένα μανιτάρι το οποίο στον μίσχο του απεικονίζει ένα γιγάντιο ανθρωπόμορφο φρύνο.

Τα έργα σε αυτήν την ενότητα εξερευνούν και προβάλουν την μυθολογία της επιβλητικής περσόνας του Ουγκώ, η οποία συχνά εκφράζεται με την επεξεργασία του ονόματος ή των αρχικών του σε συνθέσεις.

Η δεύτερη ενότητα, με τίτλο «Παρατήρηση και Φαντασία» (Observation and Imagination), επικεντρώνεται στη σχεδιαστική διαδικασία του καλλιτέχνη, η οποία αντιπροσωπεύει μια ποικιλία υλικών, από λεπτό μολύβι μέχρι υγρά μελάνια.

Εκτίθενται τα σχολαστικά σχεδιασμένα σχέδια του Ουγκώ με τοπία και κτίρια, παρατηρημένα μέσα στη φύση, στα οποία αντιμετωπίζει προκλήσεις όπως η γραμμική προοπτική.

Μια επιλογή αριστουργηματικών σχεδίων, συμπεριλαμβανομένων των έργων “Lace” και “Spectres”, (περ. 1855-56), αναδεικνύει τη σκόπιμη χρήση των εικαστικών μεθόδων από τον Ουγκώ, αντανακλώντας το ενδιαφέρον του για τον πνευματισμό και το παράλογο.

Αυτό το ταξίδι, από λεπτομερείς τοπογραφικές μελέτες έως εντελώς αφηρημένες κηλίδες στο χαρτί, καταδεικνύει την αλληλεπίδραση των διαδικασιών δημιουργίας του Ουγκώ με τα αγαπημένα του θέματα: την αρχιτεκτονική και το τοπίο. Αποκαλύπτει το πλούσιο και ιδιόμορφο τεχνικό λεξιλόγιο που ανέπτυξε, στο οποίο η παραστατικότητα και η αφαίρεση βρίσκονται σε συνεχή ροή.

Η επόμενη ενότητα, «Φαντασία και Πραγματικότητα» (Fantasy and Reality), εξερευνά την πιο διαρκή εμμονή του διάσημου συγγραφέα: τα κάστρα.

Ο Ουγκώ βασίστηκε στη μνήμη, την παρατήρηση και τη φαντασία για να απεικονίσει κάστρα, με τόνους και ρομαντικές αποχρώσεις αλλά και μερικές φορές με πολύχρωμα σχέδια, όπως για παράδειγμα το υπερήφανο “The cheerful castle”, (περ. 1847), στο οποίο μια περίτεχνη συλλογή πύργων και πυργίσκων λάμπει σε έναν καθαρό ουρανό .

Από την άλλη υπάρχουν οι στοιχειωμένες, ζοφερές εικόνες, όπως η Πόλη του Βιάντεν (The Town of Vianden), με τον “Stone Cross” (Πέτρινο Σταυρό), 1871, σε πρώτο πλάνο. Για αυτό το μοτίβο του, ο Ουγκώ χρησιμοποίησε συστηματικά στένσιλ, τοποθετώντας “θετικές” και “αρνητικές” σιλουέτες για να δημιουργήσει τονικές αντιθέσεις.

Στη σειρά αυτή των έργων το ατμοσφαιρικό “Castle with the Cross” (Το Κάστρο με τον Σταυρό), 1850, το κτίριο διαγράφεται ως μια μελανωμένη μαύρη σιλουέτα.

Όμως μας εκπλήσσει με τα απρόσμενα σχέδιά του ο Ουγκώ, όπως με το “The Castle with the Angel”, (Το Κάστρο με τον Άγγελο), περ. 1863, που μοιάζει κυριολεκτικά με παραμύθι.

Το έρημο κάστρο ορθώνεται στο βάθος σκοτεινό, δυστοπικό αλλά σε πρώτο πλάνο πολύχρωμα λουλούδια, ένα στεφάνι με τριαντάφυλλα, συνοδεύουν έναν μελαγχολικό άγγελο, που σχεδόν πλέει στον χώρο. Τα πέταλα των λουλουδιών απεικονίζονται τόσο εύθραυστα και ευαίσθητα στην ακουαρέλα που τυλίγονται σχεδόν γύρω από ένα κομμάτι πέτρας, πάνω στο οποίο είναι σκαλισμένος ένας άγγελος.

Τα φτερά του είναι τυλιγμένα γύρω από τα πόδια και τους ώμους του, περίτεχνα καμωμένα. Κοιτάζει προς τα κάτω, με τα χέρια σταυρωμένα, ακουμπώντας ήρεμα στη λαβή ενός σπαθιού σε σχήμα σταυρού. Ναι, είναι το ίδιο κάστρο σε διαφορετικές χρονικές στιγμές και συναισθηματικές αφηγήσεις από την ζωή του υπέροχου Γάλλου δημιουργού.

Αυτή η ενότητα εξερευνά επίσης τις αλληλεπιδράσεις του Ουγκώ με τη χαρακτική. Συναντάμε μια εκτύπωση πολλαπλών πλακών πλάτους 1 μέτρου, του Γάλλου χαράκτη Fortuné-Louis Méaulle, χρονολογούμενη από το 1875, που αναδημιουργεί το πιο φιλόδοξο σχέδιο του Ουγκώ, “The Castle with the Cross”, (Το Κάστρο με τον Σταυρό) που αναφέραμε πιο πάνω.

Εδώ σε αυτό το σημείο της παρουσίασης του έργου του, συναντάμε και ενδιαφέρουσες φωτογραφίες καθώς όταν ο Ουγκώ ζούσε στο Γκέρνσεϊ, μετέτρεψε το σπίτι του σε ένα γοτθικό καταφύγιο με ένα ρομαντικό εσωτερικό γεμάτο φανταστικές πινελιές.

Ανακαλείται το εσωτερικό του με τις φωτογραφικές απεικονίσεις του αλλά και με έναν φθαρμένο καθρέφτη του οποίου το ξύλινο πλαίσιο ζωγράφισε με πολύχρωμα πουλιά.

Το τζάκι του, το οποίο σκιτσάρισε, ήταν διακοσμημένο με ένα τεράστιο Η (το αρχίγραμμα του επιθέτου του Hugo), σαν να ήταν ένας άρχοντας του Μεσαίωνα.

Η τελευταία ενότητα επιστρέφει στο θέμα της φύσης με ένα αγαπημένο μοτίβο για τον Ουγκώ: τον Ωκεανό. Περιλαμβάνει φωτογραφίες του Ουγκώ από τους γιους του, τους Κάρολο και Φρανσουά-Βίκτορ, τραβηγμένες στην παραλία του Τζέρσεϊ.

Εκτίθενται επίσης, σχέδια που δημιούργησε ο Ουγκώ παράλληλα με τη συγγραφή του μυθιστορήματος του 1866 «The Toilers of the Sea» (Οι Εργάτες της Θάλασσας), το οποίο διαδραματίζεται στο Γκέρνσεϊ στα χρόνια που ακολούθησαν τους Ναπολεόντειους Πολέμους, εν μέσω της Βιομηχανικής Επανάστασης.

Συναντάμε συνθέσεις με τους χαρακτήρες της ιστορίας, συμπεριλαμβανομένου του “Octopus” (Χταπόδι), 1864–66, αποτελούν παραδείγματα της άμεσης σύγκλισης της γραφής και του σχεδίου στο έργο του Ουγκώ.

Αυτή η ενότητα περιλαμβάνει επίσης σχέδια που σχετίζονται με τους “Άθλιους” (Les Misérables), όπως το «Chain» (Αλυσίδα), 1864 και μερικά από τα μεγαλύτερα έργα του Ουγκώ, όπως το «The Lighthouse at Casquets, Guernsey», (Ο Φάρος στο Κασκέτς, Γκέρνσεϊ), 1866, καθώς και ένα παράδειγμα των μετέπειτα σχεδίων του στα μέσα της δεκαετίας του 1870, τα οποία συνέχισαν να ασχολούνται με θαλάσσια θέματα.

Ως παιδί, ο Βίκτωρ Ουγκώ ταξίδεψε σε όλη την Ευρώπη ακολουθώντας τις αποστολές του πατέρα του, που ήταν Γάλλος Στρατηγός. Το 1812, όταν ήταν δέκα χρονών, οι γονείς του χώρισαν και μετακόμισε μόνιμα στο Παρίσι με τη μητέρα του.

Αφιερώθηκε πραγματικά με την ψυχή του στη συγγραφή, από την εφηβεία του, όμως η ζωγραφική ήταν το βάλσαμο και το καταφύγιο της ζωής του.

Αν και η οικογενειακή και προσωπική του ζωή του έχει σημαδευτεί τραγικά και εγκατέλειπε κάποιες από τις δραστηριότητες του υπό το βάρος των γεγονότων, εντούτοις ποτέ δεν σταμάτησε να εκφράζεται μέσα από το σχέδιο και τους κόσμους του μυαλού του που παραστατικά τούς απεικόνιζε.

Στις 4 Σεπτεμβρίου 1843 χάνει από πνιγμό τη νεόνυμφη κόρη του Λεοπολντίν και τον σύζυγό της Σαρλ Βακερί. Το γεγονός μάλιστα το πληροφορήθηκε διαβάζοντας τυχαία κάποια εφημερίδα, ενώ βρισκόταν σε ταξίδι στα Πυρηναία. Η καταλυτική επίδρασή του συμβάντος πάνω του φάνηκε από το ότι δεν δημοσίευσε κανένα έργο του τουλάχιστον για μία δεκαετία,συνεχίζοντας όμως να ζωγραφίζει σε χαρτί αλλά και σε σημειωματάρια με φευγαλέες σκέψεις.

Ενώ το 1868, ήδη έχει χάσει και την γυναίκα του δέχεται κι άλλα απανωτά τραγικά χτυπήματα της μοίρα του. Το 1871 πεθαίνει ο γιος του Σαρλ και το επόμενο η κόρη του Αντέλ εισάγεται στο άσυλο ψυχικά ασθενών του Saint-Mandé. Στο οικογενειακό δράμα προστίθεται το 1873 και ο θάνατος του γιου του Φρανσουά-Βικτόρ.

Στις 30 Ιανουαρίου 1876 ο Βίκτωρ Ουγκώ ονομάζεται ισόβιος Γερουσιαστής από τη Γαλλική Δημοκρατία. Γίνεται το είδωλο της ριζοσπαστικής αριστεράς. Είναι πλέον οπαδός ενός ουτοπικού σοσιαλισμού πιστεύοντας στην κοινωνική συμφιλίωση και την ειρηνική επίλυση των κοινωνικών προβλημάτων, σε σχέση με την επαναστατική βία.

Όταν πέθανε, η κηδεία του έγινε δημοσία δαπάνη, και ένα τεράστιο πλήθος, πάνω από 2 εκατομμύρια Γάλλοι πολίτες, συνόδευσαν τον Βίκτωρ Ουγκώ στην τελευταία του κατοικία, στην εκκλησία της Αγίας-Ζενεβιέβης, στο Πάνθεον όπως ονομάστηκε.

Υπάρχουν δρόμοι, σιδηροδρομικοί σταθμοί, νοσοκομεία, αγάλματα, ακόμη και ένας κρατήρας στον πλανήτη Ερμή που πήρε το όνομά του, για να τιμηθεί η μνήμη αυτού του εξέχοντα Γάλλου, του τεράστιου πνευματικού δημιουργού.

Ο Βίκτωρ Ουγκώ, ένας από τους πιο γνωστούς Γάλλους συγγραφείς όλων των εποχών, ήταν το γαλλικό αντίστοιχο του Σαίξπηρ και του Ντίκενς.

Ήταν ένας αριστοτεχνικός αφηγητής και ένθερμος υποστηρικτής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μα υπήρξε και ένας ανυπέρβλητος εικαστικός δημιουργός, ποιητικός, καινοτόμος και συγκινητικός, τόσο όσο και τα συγγραφικά του αριστουργήματα.

-----------

**Πληροφορίες για την έκθεση “Astonishing Things: The Drawings of Victor Hugo”, με τα σχέδια του Βίκτωρος Ουγκώ, στην Royal Academy of Arts – Βασιλική Ακαδημία Τεχνών, στο Λονδίνο, μπορείτε να βρείτε εδώ: https://www.royalacademy.org.uk/exhibition/astonishing-things

----------

**Photo: A. KATSIOULA