top of page

Ο “ζωγράφος του φωτός”, ο ιδιοφυής χρονογράφος Ουίλιαμ Τέρνερ

Writer's picture: Agni KatsioulaAgni Katsioula

Joseph Mallord William Turner: είναι ίσως ο πιο αγαπητός Άγγλος ρομαντικός ζωγράφος. Με λαμπερά χρώματα, αφηγείται τη σφυρηλάτηση μιας νέας εποχής

Ακούστε το podcast στο Spotify κάνοντας κλικ επάνω, ή στο podcasters κάτω

Δείτε το videocast στο YouTube κάνοντας κλικ κάτω

----------

Άποψη της έκθεσης. Photo: A.KATSIOULA

Υπήρξε μέγας οραματιστής στο αποκορύφωμα της βιομηχανικής επανάστασης, στον 19ο αιώνα. Ένας από τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες της Βρετανίας που δημιούργησε αριστουργήματα την εποχή που ο ατμός αντικατέστησε το πανί, η μηχανική δύναμη αντικατέστησε το ανθρώπινο δυναμικό και οι πολιτικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις μεταμόρφωσαν την κοινωνία. Οι πίνακές του είναι πραγματικές καταγραφές που διηγούνται, την έκρηξη του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού, τους αγώνες ενάντια στην δουλεία και την φρίκη των Ναπολεόντειων Πολέμων. Ήταν και παραμένει ένας καταπληκτικός καταγραφέας της εποχής του, ένας επαναστάτης της βρετανικής τέχνης με καινοτόμο καλλιτεχνικό στιλ.

**Μέσα στην πανδημία το 2021 απολαύσαμε μια συναρπαστική και προσεγμένη έκθεση-έρευνα με τίτλο «Turner's Modern World» στην βρετανική πινακοθήκη Tate Britain του Λονδίνου, που παρουσίασε στο κοινό το έργο τού εκπληκτικού δημιουργού με 150 έργα πραγματικά αριστουργήματα.


Έζησε και ζωγράφισε με πάθος την πολιτική μεταρρύθμιση του 19ου αιώνα, καθώς και την επιστημονική και πολιτιστική πρόοδο που μεταμόρφωσαν την κοινωνία και διαμόρφωσαν τον σύγχρονο κόσμο. Αποκαλείται“ζωγράφος του φωτός” και πρωτοπόρος δημιουργός, που το όνομά του είναι συνώνυμο του ετήσιου διεθνούς εικαστικού Βραβείου που που απονέμεται κάθε δεύτερη χρονιά σε Βρετανό εικαστικό καλλιτέχνη.

Joseph Mallord William Turner, ‘Self Portrait’, 1799, © Tate

Ο Τζόζεφ Μάλορντ Ουίλιαμ Τέρνερ (Joseph Mallord William Turner γνωστός και ως J. M. W. Turner, 23 Απριλίου 1775 – 19 Δεκεμβρίου 1851) γεννήθηκε στο Covent Garden (Κόβεν Γκάρντεν) του Λονδίνου. Ο πατέρας του κουρέας και κατασκευαστής περουκών γεννήθηκε στο South Molton, στο Devon, όμως μετακόμισε το 1770 στην βρετανική πρωτεύουσα για να εργαστεί. Η μητέρα του προερχόταν από οικογένεια κρεοπωλών που διατηρούσαν κατάστημα στην μεγαλούπολη. Οι γονείς του, αν και φτωχοί, στήριξαν το εικαστικό ταλέντο του γιου τους, και ο πατέρας του μάλιστα παρουσίαζε περήφανα τα σχέδια του γιου του στο μαγαζί του.

Ίσως επειδή η μητέρα του έδειχνε σημάδια ψυχικής διαταραχής και νοσηλεύεται σε νοσοκομεία, ο μικρός Ουίλιαμ στάλθηκε για να μείνει με τους θείους του και σε ηλικία δέκα ετών φοιτά στο σχολείο του Brentford (Μπρέντφορντ). Τον Δεκέμβριο του 1789, μετά από μια περίοδο δοκιμασιών γίνεται δεκτός με υποτροφία στα σχολεία της Βασιλικής Ακαδημίας (Royal Academy) αντλώντας γνώση και δημιουργικές ιδέες από αρχαϊκά εκμαγεία και έργα αλλά και αποκτώντας μεγάλη αγάπη για την μουσική και την όπερα.

Βιβλίο με σχέδια της έκθεσης. Photo: A.KATSIOULA

Κατακτά τομείς γνώσης και σε άλλα αντικείμενα εργαζόμενος με ζωγράφους τοπογραφικών και αρχιτεκτονικών απόψεων όπως ο Thomas Malton (1748-1804), τον οποίον ο Τέρνερ αποκαλεί «πραγματικό του δάσκαλο» (“my real master”). Ο Τέρνερ ταξίδεψε συχνά στην Ευρώπη, ξεκινώντας από τη Γαλλία και την Ελβετία το 1802 και σπουδάζοντας στο Λούβρο του Παρισιού τον ίδιο χρόνο. Επίσης επισκέφτηκε πολλές φορές τη Βενετία.

Σημαντική υποστήριξη για το έργο του ήρθε από τον Walter Ramsden Fawkes (1769-1825) του οίκου Farnley Hall, κοντά στο Οτλεϊ στο Γιορκσάιρ, -γαιοκτήμονας, συγγραφέας και μέλος του Κοινοβουλίου- ο οποίος έγινε στενός φίλος του καλλιτέχνη.

Άποψη της έκθεσης. Photo: A.KATSIOULA

Ο Τέρνερ τον επισκέφτηκε για πρώτη φορά το 1797, σε ηλικία 22 ετών, όταν του ανέθεσε να ζωγραφίσει ακουαρέλες της περιοχής. Ηταν τόσο ελκυστικό το τοπίο στο Οτλεϊ και τη γύρω περιοχή που επέστρεφε σε αυτό καθ 'όλη τη διάρκεια της καριέρας του. Το θυελλώδες σκηνικό του «Hannibal Crossing The Alps», (1812) θεωρείται ότι το εμπνεύστηκε από μια καταιγίδα πάνω από το Chevin στην περιοχή ενώ έμενε στο Farnley Hall.

Ο Turner ήταν συχνά προσκεκλημένος του George O'Brien Wyndham, 3rd Earl of Egremont (1751-1837), στο Petworth House στο Δυτικό Σάσεξ -γαιοκτήμονας, πολύ μεγάλος συλλέκτης έργων τέχνης- και ζωγράφισε σκηνές που χρηματοδότησε ο Egremont από τους χώρους του σπιτιού και της υπαίθρου του Σάσεξ, συμπεριλαμβανομένης της θέα στο κανάλι Chichester. Το Petworth House εμφανίζεται σε αρκετούς πίνακες του.

Άποψη της έκθεσης. Photo: A.KATSIOULA

Το ταλέντο του Τέρνερ αναγνωρίστηκε νωρίς στη ζωή του. Η οικονομική ανεξαρτησία τού επέτρεψε να καινοτομεί ελεύθερα. Το ώριμο έργο του χαρακτηρίζεται από χρωματικά αριστουργήματα καθώς χειρίζεται όλη την παλέτα και ευρέως εφαρμοσμένες ατμοσφαιρικές χρήσεις βαφής με το πινέλο του.

Αναγνωρίστηκε ως καλλιτεχνική ιδιοφυΐα, η φαντασία του πυροδοτήθηκε από ναυάγια, πυρκαγιές (συμπεριλαμβανομένης της πυρκαγιάς του Κοινοβουλίου το 1834, ένα γεγονός που ο Τέρνερ είδε με τα μάτια του και μεταγράφηκε σε μια σειρά από σκίτσα ακουαρέλας), και βέβαια από φυσικά φαινόμενα όπως το ηλιακό φως, η καταιγίδα, η βροχή και η ομίχλη. Γοητεύτηκε και από τη βίαιη δύναμη της θάλασσας, όπως φαίνεται στο «Dawn after the Wreck », (1840) και στο «Slave Ship», (1840).

Άποψη και έργο της έκθεσης. Photo: A.KATSIOULA

Στα τελευταία χρόνια, ο Τέρνερ χρησιμοποίησε λάδια με μεγαλύτερη διαφάνεια και στράφηκε σε μια σχεδόν καθαρή λάμψη χρησιμοποιώντας λαμπερό χρώμα. Ένα πρωταρχικό αριστουργηματικό παράδειγμα του ώριμου στιλ του μπορεί να δει κανείς στο «Rain, Steam and Speed - The Great Western Railway», (1844) όπου τα αντικείμενα είναι μόλις αναγνωρίσιμα, αλλά η αίσθηση συναρπαστική.

Άποψη και έργο της έκθεσης. Photo: A.KATSIOULA

Η ένταση τωναποχρώσεων που χρησιμοποιεί στα έργα τουκαθώς και το ενδιαφέρον του για τους πειραματισμούς στην αποτύπωση του φωτός όχι μόνο τοποθέτησε το έργο του Τέρνερ στην πρωτοπορία της αγγλικής ζωγραφικής, αλλά σίγουρα έθεσε τις βάσεις του ιμπρεσιονισμού και άσκησε επιρροή στην τέχνη της Γαλλίας. Οι ιμπρεσιονιστές, και ιδιαίτερα ο Κλοντ Μονέ (1840-1926), μελέτησαν προσεκτικά τις τεχνικές του, όμως θεωρείται γενικά και ως πρόδρομος της αφηρημένης ζωγραφικής.

Η Tate Britain. Photo: A.KATSIOULA

Το 2021 εν μέσω πανδημίας και περιορισμών λόγω της πανδημίας COVID-19, μια συναρπαστική και προσεγμένη έκθεση-έρευνα ήρθε και φώτισε την ζωή και την καριέρα του μεγάλου Βρετανού οραματιστή. Οι πόρτες και οι αίθουσες στην μεγάλη πινακοθήκη Tate Britain στο Μίλμπανκ του Λονδίνου, ένα από τα μεγαλύτερα μουσεία της Βρετανίας που θεωρείται η επιτομή της βρετανικής τέχνης και ναυαρχίδα του δικτύου πινακοθηκών Tate στην Αγγλίααπέδωσε την οφειλόμενη τιμή στο έργο τού Ουίλιαμ Τέρνερ, ενός από τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες της Βρετανίας.

Άποψη της έκθεσης. Photo: A.KATSIOULA

Με τίτλο «Turner's Modern World» αποκαλύφθηκε ο μοντέρνος κόσμος του Τέρνερ. Διερευνήθηκεο τρόπος που ο μεγαλύτερος ζωγράφος τοπίου της Βρετανίας βρήκε νέους τρόπους για να συλλάβει τα σπουδαία γεγονότα της εποχής του, αποτυπώνοντας παραστατικά τον αντίκτυπο της τεχνολογίας στον φυσικό κόσμο αλλά και τις ριζοσπαστικές επιπτώσεις του εκσυγχρονισμού στην κοινωνία. Η έκθεση συγκέντρωσε και απολαύσαμε συγκεντρωμένα 150 βασικά έργα, συμπεριλαμβανομένων δανείων από άλλες συλλογές και μουσεία, καθώς και πίνακες ζωγραφικής και σπάνια σχέδια από τις πλούσιες συλλογές της Tate.

Ο Τέρνερ έζησε σε ταραγμένους καιρούς. Η Βρετανία ήταν σε πόλεμο για μεγάλο μέρος της ζωής του, ενώ επαναστάσεις και αγώνες ανεξαρτησίας έλαβαν χώρα σε όλο τον κόσμο. Παρακολούθησε την έκρηξη του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού καθώς δημιούργησε αριστουργήματα την εποχή που ο ατμός αντικατέστησε το πανί, η μηχανική δύναμη αντικατέστησε το ανθρώπινο δυναμικό και οι

Άποψη και έργο της έκθεσης. Photo: A.KATSIOULA

πολιτικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις μεταμόρφωσαν την κοινωνία.

Ζώντας εργαζόμενος στο αποκορύφωμα της βιομηχανικής επανάστασης, ο Τέρνερ αντιμετώπισε αυτές τις νέες προκλήσεις όταν πολλοί άλλοι καλλιτέχνες της εποχής δεν το έκαναν.

Ξεκινώντας τη δεκαετία του 1790, παρατήρησε για πρώτη φορά τη σύγχρονη ζωή ως νεαρός ζωγράφος, και γοητεύεται από τις βιομηχανικές υποδομές ως νέα στοιχεία στο βρετανικό τοπίο.

Άποψη και έργο της έκθεσης. Photo: A.KATSIOULA

Επίσης δύο δεκαετίες συγκρούσεων με τη Γαλλία μέσω των Γαλλικών Επαναστατικών συγκρούσεων και των Ναπολεόντειων Πολέμων εισήγαγαν μια άλλη βασική δυναμική στο έργο του. Ασχολήθηκε εικονίζοντας τον πόλεμο σε έργα ζωγραφικής όπως το «The Battle of Trafalgar», (1806-8) και το «Field of Waterloo», (1818), αλλά απεικονίζει επίσης πτυχές της ζωής και της εργασίας στη Βρετανία πριν, κατά τη διάρκεια και μετά από συγκρούσεις.

Μέσα από τους πίνακές του αντικατοπτρίζεται το ενδιαφέρον του Τέρνερ για την κοινωνική μεταρρύθμιση, ειδικά την ενδιαφέρουσα οπτική του απέναντι στην πολιτική, τις συνθήκες εργασίας και τη δουλεία.

Άποψη και έργο της έκθεσης. Photo: A.KATSIOULA

Σε αυτά τα ενδιαφέροντά του περιλαμβάνονται φιλελεύθερες και ανθρωπιστικές οπτικές του έργου του για τους αγώνες του ελληνικού έθνους για ανεξαρτησία από την Οθωμανική Τουρκία, για τον μεταρρυθμιστικό νόμο του 1832 που μείωσε την δύναμη των αριστοκρατών αλλά και την πράξη κατάργησης της δουλείας το 1833 με βασικά έργα όπως το «Fall Of Anarchy», (1834) και το «The Burning of the Houses of Lords and Commons», (1835) δείχνουν την εμπλοκή και τις θέσεις του στα πολιτικά γεγονότα.

Άποψη της έκθεσης. Photo: A.KATSIOULA

Ήταν εκπληκτικό το γεγονός πως στο τελευταίο τμήμα της έκθεσης απολαύσαμε στην πρωτοποριακή ματιά του Τερνερ για την νέα πρωτοποριακή τεχνολογία που βασίζεται στην δύναμη του ατμού, παρουσιάζοντας το ύφος του ως μέσο με το οποίο ο καλλιτέχνης προσπάθησε να αναπτύξει την καινούργια οπτική γλώσσα για να αποδοθεί κατάλληλα ο σύγχρονος κόσμος.

Άποψη και έργο της έκθεσης. Photo: A.KATSIOULA

Η ώριμη δουλειά του εκτιμάται τώρα ως μια εύγλωττη απάντηση στον ιλιγγιώδη και ριζοσπαστικό ρυθμό της αλλαγής στην καθημερινότητα που παρατηρήθηκε κατά τη διάρκεια της ζωής του.

Διαπιστώνουμε με θαυμασμό τον τρόπο που ο Τέρνερ ακολούθησε την έμφυτη περιέργεια του για τις βιομηχανικές εξελίξεις μέχρι τη δεκαετία του 1840, όταν, μόνος μεταξύ των συναδέλφων του καλλιτεχνών, έκανε τα ατμόπλοια και τους σιδηροδρόμους τα θέματα σημαντικών εκθεσιακών απεικονίσεων. Τα βασικά έργα περιλαμβάνουν το «Snow Storm», (1842) καθώς και το «The Fighting ‘Téméraire’», (1839) που παρουσιάστηκε μάλιστα παράλληλα με το προπαρασκευαστικό του σκίτσο για πρώτη φορά στην έκθεση της Tate.

Άποψη της έκθεσης. Photo: A.KATSIOULA

Αυτή η έκθεση-ορόσημο στο πνευματικό σπίτι του Τέρνερ την Tate Britain που μάλιστα προς τιμήν του έχει καθιερώσει το ετήσιο διεθνές εικαστικό Βραβείο Τέρνερ, ήταν συγκλονιστική καθώς μας αποκάλυψε όλο το μεγαλείο και το καινοτόμο καλλιτεχνικό στιλ του επαναστάτη της βρετανικής τέχνης Ουίλιαμ Τέρνερ.

Ηταν και παραμένει ένας καταπληκτικός καταγραφέας της εποχής του. Ενας μοναδικός, μοντέρνος, σύγχρονος αντισυμβατικός άνθρωπος που έζησε και κατέγραψε την αυγή της θορυβώδους ατμομηχανής αλλά συγχρόνως τον θρίαμβο των κοινωνικών αγώνων της ανθρώπινης φύσης.

------

** Πληροφορίες για την έκθεση του 2021«Turner's Modern World», στην Tate Britain του Λονδίνου, μπορείτε να βρείτε εδώ: https://www.tate.org.uk/whats-on/tate-britain/exhibition/turners-modern-world

------

** Photo: A.KATSIOULA, από την έκθεση του 2021«Turner's Modern World», στην Tate Britain του Λονδίνου

* Joseph Mallord William Turner, ‘Self Portrait’, 1799, © Tate

Recent Posts

See All

Comments


bottom of page