Μιχαήλ Άγγελος, Λεονάρντο Ντα Βίντσι, Ραφαήλ / Michelangelo, Leonardo Da Vinci, Raphael : η αθάνατη κληρονομιά των εξεχόντων καλλιτεχνών στη Φλωρεντία των αρχών του 16ου αιώνα. Μια περίοδος ανταγωνισμού, έμπνευσης και πρωτοπορίας, καθώς διασταυρώθηκαν οι δρόμοι τους, δημιουργώντας αριστουργήματα ανταγωνιζόμενοι για την προσοχή των πιο ισχυρών προστατών
-----------
Δείτε το videopodcast στο YouTube κάνοντας κλικ επάνω
Ακούστε το podcast στο Spotify κάνοντας κλικ επάνω, ή στο Spotify for creators κάτω
---------------------
Από την Αγνή Κατσιούλα
---------------------
Η εποχή που είναι γνωστή ως η Υψηλή Αναγέννηση κυριαρχήθηκε από τρεις μεγάλους δασκάλους: τον Μιχαήλ Άγγελο, τον Λεονάρντο ντα Βίντσι και τον νεότερό τους Ραφαήλ. Διάσημοι, και ταλαντούχοι με τεράστιο, πεφωτισμένο έργο, όλοι τους υπήρξαν μέρος του συστήματος εργαστηρίων της Φλωρεντίας καθώς η Βόρεια και Κεντρική Ιταλία ευημερούσαν στα τέλη του Μεσαίωνα μέσω της ανάπτυξης του διεθνούς εμπορίου και της ανόδου της τάξης των εμπόρων. Η ιταλική Αναγέννηση φημίζεται για τα επιτεύγματά των δημιουργών στη ζωγραφική, την αρχιτεκτονική, τη γλυπτική, τη λογοτεχνία, τη μουσική, τη φιλοσοφία, την επιστήμη, την τεχνολογία και την εξερεύνηση. Οι μεγαλοφυείς καλλιτέχνες με περίσσιο ταλέντο και αριστουργηματικές εκρήξεις δημιουργίας, συναντήθηκαν στον ίδιο τόπο με άμιλλα και έμπνευση. Η καλλιτεχνική εξέλιξη της αναγεννησιακής τέχνης καθοδηγήθηκε από την λαμπρή καινοτομία των δημιουργημάτων τους και τα πρωτοπόρα καλλιτεχνήματά τους, υπήρξαν έμπνευση για τους μεταγενέστερους, θαυμαστά ακόμα και στις μέρες μας.
** Σε μια μεγάλη έκθεση με τίτλο, “Michelangelo, Leonardo, Raphael. Florence, c. 1504” στην Βασιλική Ακαδημία των Τεχνών (Royal Academy of Arts) του Λονδίνου, ψηλαφίσαμε μέσα από περισσότερα από 40 έργα, το εύρος της ικανότητας, της δημιουργικότητας και της εφευρετικότητας τους.
Στις 25 Ιανουαρίου 1504, οι μεγαλύτεροι καλλιτέχνες της Φλωρεντίας συγκεντρώθηκαν για να συμβουλεύσουν την κατάλληλη τοποθεσία για τον σχεδόν τελειωμένο, εμβληματικό Δαβίδ του Μιχαήλ Άγγελου. Ανάμεσά τους ήταν ο Λεονάρντο, ο οποίος –όπως ο Μιχαήλ Άγγελος– είχε μόλις επιστρέψει στη γενέτειρά του. Αυτή η έκθεση του έργου τους, εξερευνά τον ανταγωνισμό μεταξύ του Μιχαήλ Άγγελου και του Λεονάρντο και την επιρροή που είχαν και οι δύο στον νεαρό Ραφαήλ. Παρουσιάζονται, μεταξύ άλλων τα Taddei Tondo του Michelangelo, τα Burlington House Cartoon του Leonardo και η Bridgewater Madonna του Raphael, καθώς και μερικά από τα καλύτερα σχέδια της Ιταλικής Αναγέννησης.
-----------
Αναγέννηση… Η νέα γέννηση, η εκ νέου δημιουργία, μια περίοδος ανάκαμψης, μια εποχή αναμόρφωσης μετά από μια περίοδο πτώσης και παρακμής.
Αναγέννηση και άνθρωπος… Η χρονική στιγμή που το άτομο πρέπει να κατανοήσει και να αλλάξει τον εαυτό του και κατ’ επέκταση του κόσμου ολόκληρου.
Πνευματική αναγέννηση και μεταμόρφωση… Με την φιλοσοφική ή θρησκευτική έννοια είναι η πεποίθηση ότι η μη φυσική ουσία ενός ζωντανού όντος, όπως το πνεύμα του, ξεκινά μια νέα ζωή σε διαφορετική φυσική μορφή ή σώμα μετά τον βιολογικό θάνατό του.
Για τον Χριστιανισμό από την άλλη, η πίστη φέρνει την αναγέννηση και την πνευματική ανύψωση καθώς και την μεταμόρφωση του ανθρώπου που τον φέρνει κοντά στο Θείο.
Από τον Χριστιανισμό φτάνουμε στον κλασικό μύθο, καθώς η Αναγέννηση περνά στο ανθρώπινο σώμα βάζοντας το στο κέντρο της τέχνης και της γλυπτικής των κλασικών χρόνων απενοχοποιώντας τη γυμνότητα και την φυσική ομορφιά, δίνοντας πραγματικά μαθήματα ανατομίας στο γυμνό σώμα των μοντέλων τους.
Στην ευρωπαϊκή ιστορία η Αναγέννηση σηματοδότησε τη μετάβαση από τον Μεσαίωνα στη νεωτερικότητα και χαρακτηρίστηκε από μια προσπάθεια αναβίωσης και υπέρβασης των ιδεών και των επιτευγμάτων της κλασικής αρχαιότητας.
Η Αναγέννηση που καλύπτει τον 15ο και τον 16ο αιώνα συνδέθηκε με μεγάλες κοινωνικές αλλαγές στους περισσότερους τομείς και κλάδους, συμπεριλαμβανομένης της τέχνης, της αρχιτεκτονικής, της πολιτικής, της φιλοσοφίας, της λογοτεχνίας, της εξερεύνησης της επιστήμης αλλά και της τεχνολογίας.
Ειδικότερα η Ιταλική Αναγέννηση ήταν μια περίοδος στην ιταλική ιστορία μεταξύ του 14ου και του 16ου αιώνα. Η περίοδος είναι γνωστή για την αρχική ανάπτυξη του ευρύτερου αναγεννησιακού πολιτισμού που εξαπλώθηκε αργότερα σε όλη τη Δυτική Ευρώπη.
Οι υποστηρικτές μιας «μακράς Αναγέννησης» υποστηρίζουν ότι ξεκίνησε γύρω στο 1300 και διήρκεσε περίπου μέχρι το 1600. Σε ορισμένους τομείς, μια Πρωτο-Αναγέννηση, που ξεκινά γύρω στο 1250, είναι τυπικά αποδεκτή. Η γαλλική λέξη renaissance (που αντιστοιχεί στο rinascimento στα ιταλικά) σημαίνει «αναγέννηση» και ορίζει την περίοδο ως περίοδο πολιτιστικής αναγέννησης και ανανεωμένου ενδιαφέροντος για την κλασική αρχαιότητα μετά τους αιώνες κατά τη διάρκεια αυτού που οι ουμανιστές της Αναγέννησης ονόμασαν «Σκοτεινούς Αιώνες».
Ο Ιταλός ιστορικός της Αναγέννησης Giorgio Vasari (30 Ιουλίου 1511 - 27 Ιουνίου 1574) χρησιμοποίησε τον όρο rinascita ("αναγέννηση") στο βιβλίο του, “Lives of the Most Excellent Painters, Sculptors and Architects” του 1550, αλλά η ιδέα έγινε ευρέως διαδεδομένη μόλις τον 19ο αιώνα, μέσα από το έργο μελετητών όπως ο Γάλλος ιστορικός και συγγραφέας Jules Michelet (1798 – 1874) και ο Ελβετός ιστορικός της Τέχνης Jacob Burckhardt (1818 - 1897). Η Αναγέννηση ξεκίνησε στην Τοσκάνη της Κεντρικής Ιταλίας και άνθισε στην πόλη της Φλωρεντίας.
Η Δημοκρατία της Φλωρεντίας, μία από τις πολλές πόλεις-κράτη της χερσονήσου, αναδείχθηκε σε οικονομικό και πολιτικό κέντρο. Ο πολιτισμός της Αναγέννησης εξαπλώθηκε αργότερα στη Βενετία, την καρδιά μιας μεσογειακής αυτοκρατορίας που είχε τον έλεγχο των εμπορικών οδών με την Ανατολή από τη συμμετοχή της στις Σταυροφορίες και μετά στα ταξίδια του Μάρκο Πόλο.
Έτσι η Ιταλία ανανέωσε την επαφή με τα "ερείπια της αρχαιότητας. Ο ελληνικός πολιτισμός, παρείχε στους ανθρωπιστές μελετητές νέα κείμενα. Τέλος, η Αναγέννηση είχε σημαντική επίδραση στα παπικά κράτη και στη Ρώμη, που ανοικοδομήθηκε σε μεγάλο βαθμό από ουμανιστές και παπάδες της Αναγέννησης, όπως ο Ιούλιος Β' και ο Λέων Χ, οι οποίοι συχνά αναμίχθηκαν στην ιταλική πολιτική.
Η Ιταλία έγινε ο ηγέτης στην Ευρώπη σε όλους αυτούς τους τομείς στα τέλη του 15ου αιώνα, κατά την εποχή της 40χρονης Ειρήνης του Λόντι (1454–1494) που συμφωνήθηκε το 1454 με τη δημιουργία του Ιταλικού Συνδέσμου μεταξύ των ιταλικών κρατών.
Η ιταλική Αναγέννηση κορυφώθηκε στα μέσα του 16ου αιώνα καθώς οι εσωτερικές διαμάχες και οι ξένες εισβολές βύθισαν την περιοχή στην αναταραχή των Ιταλικών Πολέμων (1494–1559). Ωστόσο, οι ιδέες και τα ιδανικά της Ιταλικής Αναγέννησης εξαπλώθηκαν στην υπόλοιπη Ευρώπη, πυροδοτώντας τη Βόρεια Αναγέννηση από τα τέλη του 15ου αιώνα.
Ιταλοί εξερευνητές από τις ναυτικές δημοκρατίες που υπηρέτησαν υπό την αιγίδα Ευρωπαίων μοναρχών, εγκαινιάζοντας την Εποχή της Ανακάλυψης. Το πιο διάσημο ταξίδι ήταν αυτό του Ιταλού θαλασσοπόρου και χαρτογράφου Χριστόφορου Κολόμβου (31 Οκτωβρίου 1451 – 20 Μαΐου 1506) -που έπλευσε για την Ισπανία- και έθεσε τα θεμέλια για την ευρωπαϊκή κυριαρχία στην Αμερική. Άλλοι εξερευνητές της εποχής, οι Giovanni da Verrazzano (για τη Γαλλία), Amerigo Vespucci (για την Ισπανία) και John Cabot (για την Αγγλία).
Ιταλοί επιστήμονες όπως ο Falloppio, ο Tartaglia, ο Galileo και ο Torricelli έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην Επιστημονική Επανάσταση και ξένοι όπως ο Copernicus και ο Vesalius εργάστηκαν σε ιταλικά πανεπιστήμια. Τέλος οι ιστοριογράφοι έχουν προτείνει διάφορα γεγονότα και ημερομηνίες του 17ου αιώνα, όπως το τέλος των ευρωπαϊκών θρησκευτικών πολέμων το 1648, ως το τέλος της Αναγέννησης.
Μάλιστα το καλλιτεχνικό ρεύμα που αναπτύχθηκε κατά την τελευταία περίοδο της Αναγέννησης είναι γνωστή ως Μανιερισμός. Αποτέλεσε κατά κάποιο τρόπο μία αντίδραση στην αισθητική της ώριμης Αναγέννησης, σηματοδοτώντας παράλληλα την μετάβαση στην μπαρόκ εποχή.
Μα ας τα πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Όπως αναφέραμε το αποκορύφωμα για την Τέχνη υπήρξε η Φλωρεντινή Αναγέννηση κατά την περίοδο από τις αρχές περίπου του 15ου αιώνα έως τα τέλη του 16ου. Μια ριζοσπαστική, νέα προσέγγιση στην Φλωρεντία του πολιτισμού.
Αυτή η νέα μεταφορική γλώσσα συνδέθηκε με έναν νέο τρόπο σκέψης για την ανθρωπότητα και τον κόσμο γύρω της, βασισμένος στον τοπικό πολιτισμό και τον ανθρωπισμό. Οι καινοτομίες του Filippo Brunelleschi, του Donatello και του Masaccio στις εικαστικές τέχνες στις αρχές του 15ου αιώνα δεν έγιναν αμέσως αποδεκτές από την κοινότητα και για περίπου είκοσι χρόνια παρέμειναν παρεξηγημένες.
Στη συνέχεια, η μεταφορική γλώσσα της Αναγέννησης έγινε σταδιακά η πιο δημοφιλής και μεταδόθηκε άμεσα σε ιταλικές Αυλές, συμπεριλαμβανομένης της παπικής Αυλής, καθώς και στις ευρωπαϊκές μοναρχίες, χάρη στη μετακίνηση των καλλιτεχνών από τη μια Αυλή στην άλλη. Η επαφή με αυτούς τους εικαστικούς ταξιδιώτες έδωσε αφορμή για μαθήματα και εξάπλωση σε ντόπιους μαθητές.
Η Φλωρεντιανή Αναγέννηση χωρίστηκε σε διάφορες περιόδους. Μέχρι τα μέσα του 15ου αιώνα, αυτό το κίνημα βασιζόταν σε τεχνικές και πρακτικές προσεγγίσεις. Στη συνέχεια μια δεύτερη φάση που κάλυπτε την περίοδο της βασιλείας του Lorenzo de' Medici (Λαυρέντιος των Μεδίκων, 1 Ιανουαρίου 1449 - 8 April 1492), από το 1450 έως το 1492, χαρακτηρίστηκε κυρίως από πνευματική ανάταση. Ο Μονάρχης υπήρξε προστάτης των τεχνών, ποιητής και ουμανιστής, καθώς επίσης και ένας από τους πιο σημαντικούς πολιτικούς της Ιταλικής Αναγέννησης
Η τρίτη περίοδος διαμορφώθηκε από τις αρχές του Girolamo Savonarola, πολιτικός και θρησκευτικός ηγέτης της Φλωρεντίας, Δομινικανός μοναχός, με τεράστια επιρροή στους πολίτες. ο οποίος άσκησε βαθιά και διαρκή επιρροή σε πολλούς καλλιτέχνες, θέτοντας υπό αμφισβήτηση την ελευθερία επιλογής μέσω της ίδρυσης ενός θεοκρατικού κράτους στη Φλωρεντία.
Από το 1490 έως το 1520, η Υψηλή Αναγέννηση αντιστοιχεί στην περίοδο του «πειραματισμού» από τις τρεις κύριες μορφές της Αναγέννησης: τον Λεονάρντο ντα Βίντσι, τον Μιχαήλ Άγγελο και τον Ραφαήλ.
Στις αρχές του 16ου αιώνα, αυτοί οι τρεις τιτάνες της ιταλικής Αναγέννησης βρίσκονταν ταυτόχρονα στη Φλωρεντία. Στις 25 Ιανουαρίου 1504 μάλιστα, οι περισσότερο εξέχοντες καλλιτέχνες της πόλης, συναντήθηκαν για να συμβουλεύσουν την κατάλληλη τοποθεσία για τον εμβληματικό Δαβίδ του Μιχαήλ Άγγελου. Το διάσημο γλυπτό μόλις είχε ολοκληρωθεί.
Ανάμεσά στους καλλιτέχνες, ήταν ο Λεονάρντο ντα Βίντσι, ο οποίος –όπως και ο Μιχαήλ Άγγελος– είχε πρόσφατα επιστρέψει στη γενέτειρά του Φλωρεντία και δούλευε πάνω σε ένα πορτρέτο της Λίζας ντελ Τζιοκόντο, πιο γνωστή ως Μόνα Λίζα.
Ο μικρότερος Ραφαήλ, στα είκοσί του και διψασμένος για επιτυχία, ήρθε κι εκείνος στη Φλωρεντία για να μάθει και να ενισχύσει την εικαστική φήμη του. Αυτή η διασταύρωση των μονοπατιών τους, οδήγησε σε μια περίοδο ανταγωνισμού και έμπνευσης – τη δημιουργία αριστουργημάτων όπως η Bridgewater Madonna του Raphael και το Burlington House Cartoon του Leonardo.
** Γεννημένος στις 6 Μαρτίου 1475 στη Δημοκρατία της Φλωρεντίας, ο Ιταλός καλλιτέχνης Michelangelo / Μιχαήλ Άγγελος, φημίζεται ως ο μεγαλύτερος επαγγελματίας των τριών εικαστικών τεχνών της γλυπτικής, της ζωγραφικής και της αρχιτεκτονικής. Ήταν επίσης ένας σεβαστός ποιητής, αν και παρά τα διάφορα επιτεύγματά του, ο καλλιτέχνης θεωρούσε τον εαυτό του πρωτίστως ως γλύπτη.
Ένας από τους κύριους δημιουργούς της Υψηλής Αναγέννησης, η φήμη του Μιχαήλ Άγγελου στη διάρκεια της ζωής του ήταν άνευ προηγουμένου. Ήταν ο πρώτος καλλιτέχνης του οποίου η βιογραφία δημοσιεύτηκε κατά τη διάρκεια της ζωής του, κυρίως από τον Vasari που ισχυρίστηκε ότι ο Μιχαήλ Άγγελος ήταν το αποκορύφωμα της τέχνης της Αναγέννησης.
Ο Μιχαήλ Άγγελος θεωρήθηκε ο υπέρτατος εκφραστής του φλωρεντινικού disegno, ενός όρου που σημαίνει τόσο το σχέδιο όσο και την πνευματική ικανότητα να δημιουργηθεί ένα σχέδιο. Η τέχνη του Μιχαήλ Άγγελου θεωρείται θαυμαστή για την “τρομερότητά” της (terribilità), έναν όρο που δηλώνει ηρωική και εντυπωσιακή μεγαλοπρέπεια, αν και όπως υποδηλώνει το φάσμα των ενδιαφερόντων του, έχει ληφθεί επίσης ως υπόδειγμα της ιδιοφυΐας της Αναγέννησης.
Η δύναμη και η πρωτοτυπία της τέχνης του Μιχαήλ Άγγελου εγγυήθηκε την εξέχουσα θέση του ως ιστορική προσωπικότητα για περισσότερα από 400 χρόνια από τον θάνατό του που συνέβη στις 18 Φεβρουαρίου 1564.
Ο πρώτος Πρόεδρος της Royal Academy of Arts, του Λονδίνου, ο Sir Joshua Reynolds (16 Ιουλίου 1723 - 23 February 1792), του οποίου οι διαλέξεις έθεταν το όραμά του για τον Μιχαήλ Άγγελο ως παράδειγμα για τους Βρετανούς καλλιτέχνες.
Το έργο του Μιχαήλ Άγγελου ήταν γνωστό στη Βρετανία, είτε μέσω συλλογών των σχεδίων του που αποκτήθηκαν από γνώστες όπως ο Sir Thomas Lawrence (ένας ακόμα Πρόεδρος RA) είτε από τις πολλές εκτυπώσεις που έγιναν μετά από έργα όπως η τοιχογραφία του Last Judgment στην Καπέλα Σιξτίνα, από τον 16ο αιώνα. αιώνα και μετά. Η απόκτηση μάλιστα του υπέροχου “Taddei Tondo” του Michelangelo από την Ακαδημία τον δέκατο ένατο αιώνα ήταν ιδιαίτερα σημαντική καθώς παρείχε ένα παράδειγμα της γλυπτικής του Michelangelo που μπορούσαν να μελετήσουν οι Βρετανοί Ακαδημαϊκοί.
Το “Taddei Tondo” λοιπόν, είναι ένα υπέροχο καλλιτέχνημα. Την εποχή που τελείωσε τον Δαβίδ του, ο Μιχαήλ Άγγελος άρχισε να εργάζεται σε ένα στρογγυλό μαρμάρινο ανάγλυφο της Παναγίας με το Θείο Βρέφος και με το Βρέφος του Άγιου Ιωάννη του Βαπτιστή. Αυτό το «tondo» (ο ιταλικός όρος για έναν στρογγυλό πίνακα ή ανάγλυφο) παραγγέλθηκε από τον Taddeo Taddei (23 Ιανουαρίου 1470 - 5 Μαρτίου 1528) , έναν νεαρό πλούσιο προστάτη του οποίου η οικογένεια είχε κάνει την περιουσία της από το εμπόριο μαλλιού.
Το Taddei Tondo, όπως είναι πλέον γνωστό αυτό το έργο, είναι ένα από τα σημαντικότερα δείγματα του τύπου του. Δείχνει το βρέφος Άγιος Ιωάννης να παρουσιάζει στον Χριστό-Παιδί μια καρδερίνα, σύμβολο του Παθών του. Το Θείο Βρέφος, που στηρίζεται στην αγκαλιά της Παναγίας, απομακρύνεται από το πουλί φοβισμένο, ενώ ταυτόχρονα γυρίζει πίσω για να αποδεχθεί το πεπρωμένο του.
** Ο ζωγράφος, γλύπτης, αρχιτέκτονας, σχεδιαστής, θεωρητικός, μηχανικός και επιστήμονας, ο Leonardo da Vinci / Λεονάρντο ντα Βίντσι ήταν η επιτομή της ιδέας της πολυμάθειας της Αναγέννησης. Ο Λεονάρντο γεννήθηκε στις 15 Απριλίου 1452, κοντά στο Βίντσι της Ιταλίας. Έζησε και εργάστηκε στη Φλωρεντία, το Μιλάνο, τη Ρώμη και τη Γαλλία, όπου πέθανε στις 2 Μαΐου 1519.
Παρά τη δημιουργία εμβληματικών έργων όπως η Μόνα Λίζα, η τέχνη ήταν μόνο ένα από τα ενδιαφέροντα του Λεονάρντο και άφησε πίσω του αρκετές χιλιάδες σελίδες σημειώσεων που αφορούσαν πολλά ημιτελή ή απραγματοποίητα έργα. Στο Μιλάνο εργάστηκε για τον Ludovico Sforza (27 Ιουλίου 1452 - 27 Μαΐου 1508), -Ιταλός ευγενής που κυβέρνησε ως Δούκας του Μιλάνου από το 1494 έως το 1499-, ο οποίος του ανέθεσε να ζωγραφίσει έναν Μυστικό Δείπνο στον τοίχο της τραπεζαρίας της εκκλησίας Santa Maria delle Grazie (περίπου 1495–98).
Παρά το γεγονός ότι ζωγραφίστηκε χρησιμοποιώντας μια πειραματική διαδικασία που προκάλεσε γρήγορα το ξεθώριασμα της τοιχογραφίας, ο Μυστικός Δείπνος αποδείχθηκε ένα από τα πιο επιδραστικά έργα της τέχνης της Αναγέννησης. Το 1821 η Βασιλική Ακαδημία του Λονδίνου, αγόρασε ένα πρώιμο αντίγραφο του Μυστικού Δείπνου με μεγάλα αντίτιμο, δίνοντας τη δυνατότητα στους Βρετανούς καλλιτέχνες να μελετήσουν και να μάθουν από το έργο.
Βέβαια, πίσω στη Φλωρεντία, το έργο του ίδιου του Λεονάρντο που απεικονίζει την Αγία Οικογένεια τραβούσε τον αμέριστο θαυμασμό από τα πλήθη. Σύμφωνα με τον Giorgio Vasari και πάλι, όταν ο Λεονάρντο εξέθεσε ένα σχέδιο της Παναγίας και του Βρέφους με το βρέφος Άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής, οι Φλωρεντιανοί συνωστίστηκαν για να δουν το σχέδιο «για να ατενίσουν τα θαύματα του Λεονάρντο, καθώς έκανε όλους αυτούς τους ανθρώπους να εκπλήσσονται».
Το Burlington House Cartoon (που πήρε το όνομά του από το κτίριο της Βασιλικής Ακαδημίας όπου κάποτε ήταν μέρος της συλλογής) πρέπει να είναι το ίδιο το σχέδιο που περιγράφεται παραπάνω. Αποτελούμενο από οκτώ φύλλα χαρτιού, το έργο είναι το μόνο σωζόμενο σχέδιο μεγάλης κλίμακας του Λεονάρντο. Ο σκοπός του έχει προβληματίσει τους μελετητές για γενιές. Είναι πιθανό ο Λεονάρντο να το δημιούργησε στο διάστημα 1506-08 ως πρόταση για ένα βωμό για το Sala del Gran Consiglio - τη μεγάλη αίθουσα του συμβουλίου στο δημαρχείο της Φλωρεντίας, το Palazzo Vecchio.
Μάλιστα, χαρακτηριστικός υπήρξε ο καλλιτεχνικός ανταγωνισμός των δύο καλλιτεχνών, του Michelangelo και του Leonardo δηλαδή, για το Δημαρχείο της Φλωρεντίας που αναφέρουμε, καθώς το 1503 η αίθουσα του συμβουλίου του Palazzo Vecchio είχε ακόμα γυμνούς τοίχους.
Η κυβέρνηση της πόλης ανέθεσε στους δύο κορυφαίους καλλιτέχνες της, τον Λεονάρντο και τον Μιχαήλ Άγγελο, να δημιουργήσουν δύο μνημειώδεις τοιχογραφίες που να δείχνουν τις σημαντικές στρατιωτικές νίκες της Φλωρεντίας. Οι παραγγελίες έβαλαν "αντιπάλους" τον ένα εναντίον του άλλου – μια μάχη καλλιτεχνικής μοναξιάς και όχι συνεργασίας.
Καμία τοιχογραφία δεν ολοκληρώθηκε, αλλά τα προπαρασκευαστικά σκίτσα από τον Λεονάρντο και τον Μιχαήλ Άγγελο και αντίγραφα των μεγάλης κλίμακας σχεδίων τους (που έγιναν από μεταγενέστερους καλλιτέχνες) μας δίνουν μια εικόνα για τα σχέδια και των δύο καλλιτεχνών.
Ο Λεονάρντο απεικόνισε τη Battle of Anghiari, (Μάχη του Ανγκιάρι), μια νίκη της Φλωρεντίας επί του Μιλάνου το 1440. Στην κεντρική σκηνή της τοιχογραφίας του, έδειξε τέσσερις στρατιωτικούς σε άγριες μάχες. Ανέπτυξε τη σύνθεσή του μέσα από μια σειρά από μικρά σκίτσα με στυλό και μελάνι και αργότερα κιμωλία, αποτυπώνοντας τις άγριες εκφράσεις των στρατιωτών και των αλόγων.
Για την αποστολή του, ο Μιχαήλ Άγγελος αντιμετώπισε τη Battle of Cascina (Μάχη της Κασκίνα), η οποία διεξήχθη ενάντια στους Πισάνους το 1364. Σε αντίθεση με τον Λεονάρντο, ο Μιχαήλ Άγγελος δεν έδειξε τη φρενίτιδα της μάχης, αλλά επικεντρώθηκε στους γυμνούς στρατιώτες, μετά που ξεψύχησαν στον ποταμό Άρνο, ντυμένοι βιαστικά για την μάχη.
Αυτές οι δύο βαθιά διαφορετικές προσεγγίσεις προσφέρουν μια εικόνα για τα διαφορετικά οράματά τους, για το σκοπό για ότι θα μπορούσε να επιτύχει η τέχνη. Για τον Μιχαήλ Άγγελο, το σώμα – κοντό και σε δράση – ήταν το πρωταρχικό όχημα έκφρασης. για τον Λεονάρντο, η έκφραση ήταν το πρόσωπο, είτε ανθρώπου είτε ζώου, που αποτυπώνεται η ένταση των συναισθημάτων.
** Ο νεότερος Ραφαήλ τέλος, γεννήθηκε στις 6 Απριλίου 1483 στην ιταλική πόλη Ουρμπίνο και έζησε εκεί μέχρι να μετακομίσει στη Φλωρεντία το 1504. Η ζωή του Ραφαήλ ήταν σύντομη, πέθανε στις 6 Απριλίου, ημέρα των γενεθλίων του το 1520 σε ηλικία μόλις 37 χρονών, αλλά παρήγαγε έργα τέτοιας ποιότητας που ποτέ δεν αμφισβητήθηκε η ιδιότητά του ως ενός από τους μεγαλύτερους Ευρωπαίους καλλιτέχνες. Η καριέρα του συνέπεσε με την Υψηλή Αναγέννηση (1550–1520), στην οποία ήταν εξαιρετική μορφή.
Από το 1508 μέχρι το θάνατό του το 1520 ο Ραφαήλ έζησε στη Ρώμη, όπου δημιούργησε τους εκπληκτικούς πίνακες στο Παλάτι του Βατικανού για τους οποίους είναι περισσότερο γνωστός.
** Μπορείτε να δείτε ένα αφιέρωμά μας στη ζωή και το έργο του εδώ: https://www.agnitha.com/post/raphael
Τα έργα του Ραφαήλ για το παλάτι περιλάμβαναν επίσης σχέδια για ταπισερί, ώστε να κρεμαστούν στους τοίχους της Καπέλα Σιξτίνα (περ. 1515–6). Από τα δέκα σχέδια του Ραφαήλ, επτά σώζονται στη Βασιλική Συλλογή (με μακροπρόθεσμο δανεισμό στο Μουσείο V&A του Λονδίνου). Ο κορυφαίος μάλιστα ζωγράφος της Βρετανίας στις αρχές του 18ου αιώνα, ο σερ James Thornhill (Τζέιμς Θόρνχιλ, 25 Ιουλίου 1675 - 4 Μαΐου 1734), θαύμασε τόσο πολύ αυτά τα σχέδια που ζωγράφισε αντίγραφα σε πλήρες μέγεθος. Αυτά τα αντίγραφα αποκτήθηκαν από την Βασιλική Ακαδημία του Λονδίνου, το 1800 και παρείχαν μια ανεκτίμητη πηγή για τους καλλιτέχνες για να μελετήσουν τα περίφημα σχέδια του Ραφαήλ.
Ο Taddeo Taddei ήταν επίσης προστάτης του Ραφαήλ κατά τη διάρκεια της περιόδου που δημιουργούσε στη Φλωρεντία. Πιθανότατα ο Raphael ήταν φιλοξενούμενος στο σπίτι του Taddei όταν αντέγραψε το Taddei Tondo του Michelangelo.
Σε μερικές γρήγορα σκιαγραφημένες γραμμές απαθανάτισε τη χαρακτηριστική περιστροφική πόζα του Παιδιού στην αγκαλιά της Παναγίας. Συνέχισε να εξερευνά παραλλαγές αυτής της σύνθεσης σε προπαρασκευαστικά σκίτσα για το δικό του έργο Virgin and Child, το υπέροχο “Bridgewater Madonna”. Το νήπιο Άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής έφυγε από την δική του σύνθεση μαζί και η αλληγορική καρδερίνα. Αντίθετα, το Παιδί βρίσκεται στην αγκαλιά της Παναγίας, γυρίζοντας για να κοιτάξει προς τη μητέρα του.
--------------
Σε μια μεγάλη έκθεση με τίτλο, “Michelangelo, Leonardo, Raphael. Florence, c. 1504” στην Βασιλική Ακαδημία των Τεχνών (Royal Academy of Arts) του Λονδίνου, ψηλαφήσαμε μέσα από περισσότερα από 40 έργα, το εύρος της ικανότητας, της δημιουργικότητας και της εφευρετικότητας των τριών αυτών γιγάντων της Φλωρεντιανής Αναγέννησης.
Η έκθεση παραστατικά εξερευνά τον ανταγωνισμό μεταξύ του Michelangelo και του Leonardo και την επιρροή που είχαν και οι δύο στον νεαρό Raphael. Βλέπουμε πως οι μεγαλοφυείς καλλιτέχνες με το περίσσιο ταλέντο και τις αριστουργηματικές εκρήξεις δημιουργίας, συναντήθηκαν στον ίδιο τόπο με άμιλλα και έμπνευση. Η καλλιτεχνική εξέλιξη της αναγεννησιακής τέχνης καθοδηγήθηκε από την λαμπρή καινοτομία των δημιουργημάτων τους και τα πρωτοπόρα καλλιτεχνήματά τους, υπήρξαν έμπνευση για τους μεταγενέστερους δημιουργούς, θαυμαστά ακόμα και στις μέρες μας.
Η έκθεση ανοίγει με το μοναδικής ομορφιάς μαρμάρινο γλυπτό του Μιχαήλ Άγγελου που βρίσκεται στο Ηνωμένο Βασίλειο, το περίφημο Taddei Tondo, γ. 1504-05 (Βασιλική Ακαδημία Τεχνών, Λονδίνο), το οποίο εμφανίζεται μαζί με τα σχετικά προπαρασκευαστικά σχέδια.
Ο Μιχαήλ Άγγελος, ο Λεονάρντο και ο Ραφαήλ για λίγο διασταυρώθηκαν στη Φλωρεντία, ανταγωνιζόμενοι για την προσοχή των πιο σημαντικών χορηγών της τέχνης τους. Η συνάντηση άφησε ανεξίτηλη την επίδραση στον Ραφαήλ, όπως φαίνεται στην έκθεση από το αξιοσημείωτο Bridgewater Madonna, (1507-08) από την Bridgewater Collection Loan, National Galleries of Scotland, και την Esterházy Madonna, (1508) από το Μουσείο Καλών Τεχνών, Βουδαπέστη, καθώς τα θαυμάζουμε και τα δύο να εκτίθενται σε κοντινή απόσταση.
Η κεντρική γκαλερί είναι αφιερωμένη στο καταπληκτικό Burlington House, (1506-08) του Leonardo από τη Εθνική Πινακοθήκη στο Λονδίνο, το οποίο επιστρέφει στη Βασιλική Ακαδημία για πρώτη φορά μετά από περισσότερα από 60 χρόνια. Η έκθεση και ο συνοδευτικός κατάλογος παρουσιάζουν μια νέα έρευνα σχετικά με το αρχικό πλαίσιο του εκπληκτικού έργου.
Η έκθεση κορυφώνεται με σχέδια που παρουσιάζουν τη μυθική συνάντηση μεταξύ του Λεονάρντο και του Μιχαήλ Άγγελου για το Palazzo Vecchio της Φλωρεντίας.
Αν και κανένα έργο δεν ολοκληρώθηκε ποτέ όπως προείπαμε, η έκθεση συγκεντρώνει τα προπαρασκευαστικά σχέδια των δύο καλλιτεχνών από διάφορες συλλογές σε όλη την Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης μιας σημαντικής ομάδας που δανείστηκε από τη Βασιλική Συλλογή, παρέχοντας μια συναρπαστική εικόνα για την προσέγγιση και των δύο καλλιτεχνών, καθώς ανέπτυξαν τις συνθέσεις τους.
Η έκθεση ολοκληρώνεται με ένα σχέδιο του Ραφαήλ, από το Ashmolean Museum, της Οξφόρδης, στο οποίο αντιγράφει με την κεντρική σκηνή του έργου Η Μάχη του Ανγκιάρ, (δημιουργημένο 1505-06) του μεγάλου δάσκαλου Λεονάρντο Ντα Βίντσι.
Στην έκθεση συναντάμε και μια εκπληκτική απεικόνιση της πόλης της Φλωρεντίας που είναι μια σύνθεση πραγματικά καταπληκτικής ομορφιάς. "View of Florence from the South-west", (1495), αποδίδεται στον Francesco Rosselli (1448-1513) και το εργαστήριό του.
Μόνο και μόνο θαυμασμός για τους δάσκαλους της ιταλικής Αναγέννησης, που γέμισαν τον κόσμο μας με συνεχείς δημιουργικές, συναρπαστικές δημιουργίες γεμάτες εικονογραφικές καινοτομίες που έφεραν την επανάσταση και την ελευθερία στην τέχνη που τους επόμενους αιώνες θα εξαπλωνόταν και θα ανθούσε σε ολόκληρη την υπόλοιπη Ευρώπη και θα εντυπωσιάζει και θα εμπνέει σήμερα τον κόσμο μας.
------------
** Πληροφορίες για την έκθεση “Michelangelo, Leonardo, Raphael. Florence, c. 1504” στην Βασιλική Ακαδημία των Τεχνών (Royal Academy of Arts) στο Λονδίνο, μπορείτε να βρείτε εδώ: https://www.royalacademy.org.uk/exhibition/michelangelo-leonardo-raphael
------------
** Photo: A. KATSIOULA, (γενικές φωτογραφίες της Ιταλίας από το wix.com)
--------------
Comments