top of page
Writer's pictureAgni Katsioula

Καλοκαιρινή ανεμελιά κι αναμνήσεις

Joaquín Sorolla / Χοακίν Σορόγια:  O Ισπανός ιμπρεσιονιστής, γνωστός ως «δάσκαλος του φωτός», έκλεισε μέσα στους ιριδίζοντες καμβάδες του ζωντανές θάλασσες, παιχνίδια στην άμμο και τα κύματα, κολυμβητές, ολάνθιστους κήπους, πορτραίτα και χαρακτηριστικές σκηνές της ζωής

-------------

Δείτε το videocast στο YouTube κάνοντας κλικ επάνω


Ακούστε το podcast στο Spotify κάνοντας κλικ επάνω, ή στο podcasters κάτω



-------------

Η ηλιόλουστη πλευρά της ζωής μας, μέσα από τις καλοκαιρινές αναπολήσεις μας, καθώς το καλοκαιρινό φως κρύβεται πίσω από τα φθινοπωρινά σύννεφα και ξεπλένεται στα πρωτοβρόχια. Αναζητάμε με νοσταλγία τη λαμπρότητα του θέρους και ανατρέχουμε σε φωτογραφίες, σχέδια αλλά και εικαστικούς πίνακες, που απεικονίζουν «τα καλοκαίρια μας», που μας φέρνουν μέσα σε ένα ιδιότυπο deja vu, κάτι σαν συλλογική μνήμη. Η παλέτα της φύσης απλόχερα μοιράζει χρώμα και γεμίζει τους καμβάδες της χαρίζοντας αναζωογονητικά αισθήματα που ανακουφίζουν την ψυχή και το σώμα μπαίνοντας με φωτεινές μικρές πινελιές με κίνηση, αποκαλυπτικό έντονο χρώμα σε παχείς στρώσεις, σε καλλιτεχνήματα που μιλούν στο θυμικό και τέρπουν τις αισθήσεις μας. Αυτός ο λαμπρός ήλιος της Ιβηρικής, που αναδύεται πίσω από το κύμα, αιχμαλωτίζεται στα έργα του Sorolla που από κάθε άποψη είναι λουσμένα στο φως του ήλιου, γεμάτα παιχνιδιάρικες σκιάσεις, χρώματα χαράς και αισιοδοξία.

**Το καλοκαίρι του 2019 απολαύσαμε μια μεγάλη έκθεση με τίτλο «Sorolla: Spanish Master of Light», στην πτέρυγα Sainsbury στην Εθνική Πινακοθήκη (The National Gallery) του Λονδίνου, της πλατείας Τραφάλγκαρ, δίνοντάς μας την σπάνια ευκαιρία να θαυμάσουμε μια ολοκληρωμένη παρουσίαση του έργου του μέσα από 58 μοναδικά έργα που καλύπτουν ολόκληρη την σταδιοδρομία του.

** Επίσης έργα του χαρήκαμε στις αρχές του 2023, στην έκθεση «Spain and the Hispanic World», στη Βασιλική Ακαδημία Tεχνών (Royal Academy of Arts) του Λονδίνου, ανάμεσά τους και η μεγάλης κλίμακας πανοραμική τοιχογραφία του για το Όραμα της Ισπανίας «Vision of Spain» (1912–19)

"Sea Idyll", 1908, Joaquin Sorolla, όπως παρουσιάστηκε στην έκθεση "Spain and the Hispanic World". Photo: A. KATSIOULA

---------------------

Από την Αγνή Κατσιούλα

---------------------

Καλοκαιράκι ήταν, πάει και πέρασε…. Γλίστρησε σαν ξανθή άμμος μέσα από τις παλάμες μας, ανάμεσα από τα δάχτυλά μας.

Το καλοκαιράκι που όταν έρχεται φέρνει προσδοκία... Προσδοκία για χαλάρωση και παιχνίδια στην ακροθαλασσιά!

Ήλιος και θάλασσα. Photo: A. KATSIOULA

Όλη η διάθεση αλλάζει καθώς η χρυσαφένια ανατολή αποκαλύπτει το ολοφώτεινο άρμα του ήλιου να κυριαρχεί και να δεσπόζει στο καταγάλανο του ουρανού, να διασχίζει λαμπρά το ημικύκλιό του και αφού φτάσει στο μεσημεριανό ζενίθ συνεχίζει να διαγράφει το αζιμούθιο για να μας χαρίσει το ονειρικό ηλιοβασίλεμα με έντονες πορτοκαλιές πινελιές και ολοκόκκινους ορίζοντες που κυριολεκτικά φλέγονται.

Διακοπές. Photo: A. KATSIOULA

Και ναι ο καυτός αέρας διαστέλλεται μαζί με τις αισθήσεις μας, ο χρόνος μακραίνει, φέρνοντας την θαλάσσια αύρα και το μελτεμάκι με την αλμύρα του πελάγου που προσπαθούν να μας δροσίσουν, καθώς γέρνουμε νωχελικά, ανακουφισμένοι για λίγο, πάνω στην χρυσή άμμο, τα βότσαλα, τις κουπαστές και τους μοναχικούς βράχους...

Ήλιος και θάλασσα. Photo: A. KATSIOULA

Θέρος... Ανεμελιά και προσμονή! Οι μέρες μας γεμίζουν ήλιο, και οι θερμοκρασίες χτυπούν κόκκινο. Η παλέτα της φύσης γεμίζει με χρυσοκίτρινες αποχρώσεις, τα πυκνά ζωηρά πράσινα φυλλώματα προστατεύουν την σκιά τους από τις επικίνδυνες ακτινοβολίες και το δροσιστικό μπλε της θάλασσας γνέφει μαγευτικά στις ονειροπολήσεις μας και μας καλεί να χαθούμε στην αγκαλιά της.

Ανεμελιά και παιχνίδι. Photo: A. KATSIOULA

Μα ναι! Όλα είναι και φαίνονται καταπληκτικά! Παιχνίδια στο κύμα, καθάριος αέρας, φωτεινά χρώματα, βαθιά μπλε με ορίζοντες που χάνονται και ενώνονται στο άπειρο καθώς αντανακλούν το γαλάζιο του ουρανού. Η παλέτα της φύσης απλόχερα μοιράζει χρώμα και γεμίζει τους καμβάδες της χαρίζοντας αναζωογονητικά αισθήματα που ανακουφίζουν την ψυχή και το σώμα από έναν ακόμα χειμώνα που πέρασε από την ζωή μας. Περιγραφές και λέξεις που δεν χωρούν την ομορφιά που απολαμβάνουν οι αισθήσεις και εκτοξεύουν το συναίσθημα που θα κρατήσει σφιχταγκαλιασμένες τις καλοκαιρινές αναμνήσεις μας για να αντέξουμε τα νέφη και τον μουντό ουρανό που θα ακολουθήσουν στις εναλλαγές των εποχών και τον γυρισμό μας στην καθημερινότητα.

Θάλασσα και ουρανός! Photo: A. KATSIOULA

Ο χρόνος τρέχει ανεπιστρεπτί γλιστρά απαλά και γίνεται παρελθόν και γλυκιές αναμνήσεις… περνά και φεύγει καθώς το καλοκαιρινό φως αρχίζει να κρύβεται σιγά σιγά πίσω από τα φθινοπωρινά σύννεφα, το λαμπρό φως ρίχνει τις τελευταίες αστραφτερές αναλαμπές που ξεπλένονται στα πρωτοβρόχια.

Και μεις, εμείς κρατάμε τις αναπολήσεις και τις νοσταλγικές αναμνήσεις μας, ανατρέχουμε σε φωτογραφίες, σε σχέδια αλλά και εικαστικούς πίνακες που απεικονίζουν «τα καλοκαίρια μας», τις θύμησες και που μας φέρνουν μέσα σε ένα ιδιότυπο deja vu, κάτι σαν συλλογική μνήμη.

Ηλιοβασιλέματα γεμάτα αναμνήσεις... Photo: A. KATSIOULA

Ναι , φρόντισαν οι δημιουργοί να αποτυπώσουν την ψυχή της φύσης καθώς στην Τέχνη ήρθε -ευτυχώς- η «άνοιξη» του ιμπρεσιονισμού (δεύτερο μισό του 19ου αιώνα). Οι καλλιτέχνες βγαίνουν από τα κλειστά στούντιο και αποτυπώνουν το μεγαλείο της και την καθημερινότητα στην ζωή, απογειώνοντας επαναστατικά τις δημιουργίες και το συναίσθημα. Φωτεινές μικρές πινελιές με κίνηση, αποκαλυπτικό έντονο χρώμα σε παχείς στρώσεις, άνθρωποι σε καθημερινές ασχολίες και δραστηριότητες με μπόλικη αισθαντικότητα στην στάση του σώματος και στην έκφραση, έργα με έμφαση στο αποκαλυπτικό φως και στις σκιές που ντύνουν και τυλίγουν τον κόσμο μας. Καλλιτεχνήματα που μιλούν στο θυμικό και τέρπουν τις αισθήσεις μας.

Joaquín Sorolla, Self Portrait, 1904, Museo Sorolla, Madrid © Museo Sorolla, Madrid. Από την έκθεση «Sorolla: Spanish Master of Light»

Ο ιμπρεσιονιστής Ισπανός Χοακίν Σορόγια (Joaquín Sorolla, 27 Φεβρουαρίου 1863- 10 Αυγούστου 1923) είναι ο δημοφιλής για την εποχή του ζωγράφος που η φήμη του ως «δάσκαλος του φωτός». Είναι εκείνος που έκανε τους νεοϋορκέζους στις αρχές του 20ου αιώνα να περιμένουν σε ουρές μέσα στον χιονιά της αμερικάνικης μητρόπολης για να απολαύσουν το ισπανικό ηλιακό φως όπως μοναδικά απεικόνισε στις δημιουργίες του.

Joaquín Sorolla, Strolling along the Seashore, 1909, Fundación Museo Sorolla, Madrid © Fundación Museo Sorolla, Madrid. Από την έκθεση «Sorolla: Spanish Master of Light»

Αυτός ο λαμπρός ήλιος της Ιβηρικής, που αναδύεται πίσω από το κύμα, βρίσκεται πίσω από το φουσκωμένο πανί που ταξιδεύει στο πέλαγο, πίσω από τις διάφανες κουρτίνες από μουσελίνα που θροΐζουν στο αεράκι. Χορεύει το φως του στους ολοπράσινους χλοοτάπητες που μοσχομυρίζουν, πυρπολεί την θερινή ανθοφορία και χτυπά με δύναμη τις χρυσές παραλίες της Βαλένθια και τις όχθες του ποταμού Γκουαδαλαβιάρ. Αντανακλάται και λαμπυρίζουν οι ακτίνες του στις δροσερές λίμνες, τρεμοπαίζει το φως του ανάμεσα στα δέντρα και τα φυλλώματα στους όμορφους κήπους και ξεχειλίζει γυαλίζοντας ορμητικός μέσα από τις γάργαρες βρύσες της Αλάμπρα, εκεί στο ανάκτορο των Μαυριτανών στην ανδαλουσιανή Γρανάδα.

Joaquín Sorolla, The Alhambra, Tower of the Points, 1910, Museo Sorolla, Madrid © Museo Sorolla, Madrid. Από την έκθεση «Sorolla: Spanish Master of Light»

Είναι δύσκολο να αντισταθεί κάποιος μπροστά σ αυτούς τους τεράστιους καμβάδες ακόμα και σ αυτούς που σχεδόν φωτογραφικά αποτυπώνουν ευτυχισμένες οικογενειακές του στιγμές με την γυναίκα του και τα παιδιά του στον κήπο του σπιτιού τους. Αισθάνεσαι το κάλεσμα να βυθιστείς και εσύ στην καλοκαιρινή ραστώνη. Τα έργα του Σορόγια από κάθε άποψη είναι λουσμένα στο φως του ήλιου, γεμάτα παιχνιδιάρικες σκιάσεις, χρώματα χαράς και αισιοδοξία.

Joaquín Sorolla, Reflections in a Fountain, 1908, Fundación Museo Sorolla, Madrid © Fundación Museo Sorolla, Madrid. Από την έκθεση «Sorolla: Spanish Master of Light»

Ο Σορόγια ήταν παιδί θαύμα. Γεννήθηκε στην αγαπημένη του Βαλένθια όπου πάντα επέστρεφε ανακουφισμένος από τα πολλά τα ταξίδια του καθ όλη την διάρκεια της ζωής του. Ορφάνεψε στην ηλικία των δύο καθώς οι γονείς του πέθαναν πιθανώς από χολέρα. Τον μεγάλωσε η θεία του και από την ηλικία των εννέα ξεκίνησε μαθήματα ζωγραφικής. Συνεχίζει τις σπουδές του και για ένα διάστημα εργάζεται ως βοηθός φωτισμού σε τοπικό φωτογραφείο. Στην ηλικία των εικοσιδύο του χρόνων και αφού έχει εκπληρώσει τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις συνεχίζει με υποτροφία την ζωγραφική στην Ρώμη και αμέσως μετά τέσσερα χρόνια επισκέπτεται το Παρίσι όπου ήρθε σε επαφή με την μοντέρνα τέχνη που τον εμπνέει και απογειώνει την αισθητική στα έργα του.

Joaquín Sorolla, Clotilde in a Black Dress, 1906, The Metropolitan Museum of Art, New York, Catharine Lorillard Wolfe Collection, Wolfe Fund, 1909, (09.71.3) © The Metropolitan Museum of Art, New York. Από την έκθεση «Sorolla: Spanish Master of Light»

Γυρίζει στην πατρίδα του και το 1888 παντρεύεται την Clotilde García del Castillo, Κλοτίλντ Γκαρσία Ντελ Καστίγιο, εγκαθίστανται στην Μαδρίτη και αποκτούν τρία παιδιά. Είχαν μια παθιασμένη σχέση, ήταν η μούσα του -την ζωγράφισε εξαιρετικά στο «Clotilde in a Black Dress», 1906 αλλά και με τις κόρες του στο «My Wife and Daughters in the Garden», 1910. Οταν ο Σορόγια ταξίδευε, της έγραφε καθημερινά στέλνοντας λουλούδια μέσα στα γράμματά του. «Ολη η αγάπη μου εστιάζεται σε σένα. Παρά την μεγάλη αγάπη μου για τα παιδιά μας, είσαι κάτι περισσότερο, κάτι πολύ περισσότερο από αυτά για τόσους πολλούς λόγους που δεν χρειάζεται να αναφέρουμε. Είσαι το σώμα μου, η ζωή μου, το μυαλό μου, το αιώνιο ιδανικό μου», έγραφε.

"Louis Comfort Tiffany", 1911, Joaquin Sorolla, από την έκθεση "Spain and the Hispanic World". Photo: A. KATSIOULA

Απαθανάτισε με το πινέλο του την ηλιόλουστη πλευρά της ζωής, στο έργο του συναντάμε όμως και τις προσπάθειές του να αποτυπώσει και τις αδικίες της. Ναι, βλέπουμε με τα μάτια και την ψυχή του, τον θανάσιμα τραυματισμένο ψαρά ανάμεσα σε αλιεύματα στο έργο του «And They Still Say Fish is Expensive!» (Και εξακολουθούν να λένε ότι το ψάρι είναι ακριβό!), 1894 και βέβαια το εμβληματικό «Sad Inheritance!» (Θλιβερή Κληρονομιά!), 1905, με τυφλά, άρρωστα και με κινητικά προβλήματα παιδιά από πολιομυελίτιδα που με μεγάλη δυσκολία προσπαθούν να κολυμπήσουν στην παραλία έχοντας την βοήθεια ενός μοναχού.

Joaquín Sorolla, Running along the Beach, Valencia, 1908, Museo de Bellas Artes de Asturias. Col. Pedro Masaveu © Museo de Bellas Artes de Asturias. Col. Pedro Masaveu. Από την έκθεση «Sorolla: Spanish Master of Light»

Ομως ο Σορόγια δεν είναι για να φέρνει την θλίψη. Σε καμιά περίπτωση δεν σταματά να βάζει στους πίνακές του γυμνά αγόρια να ψαρεύουν να παίζουν χαρούμενα, να φωτίζει με φως τα υπέροχα ελαιώδη χρώματά του. Θαυμάζουμε στα έργα του, τις περίτεχνες φωτοσκιάσεις του όταν το ηλιακό φως τρυπώνει ανάμεσα στα φυτά και τον φράχτη στον κήπο όπου τα κορίτσια μπαλώνουν το ογκώδες τσαλακωμένο πανί του ιστιοφόρου της οικογένειας στο «Sewing the Sail» (Το ράψιμο του ιστίου), 1896.

"After the Bath", 1908, Joaquin Sorolla, από την έκθεση "Spain and the Hispanic World". Photo: A. KATSIOULA

Αιχμαλωτίζει με μαεστρία φευγαλέες στιγμές, στην αισθησιακή «Female Nude», 1902, την μεσημεριανή ξεκούραση στο γκαζόν «The Siesta», 1911, τις γυναίκες μετά το θαλασσινό μπάνιο που ντύνονται στο «After the Bath, the Pink Robe», 1916, την μητέρα με το ροδαλό μωρό της στο κρεβάτι «Mother», 1895-1900, και βέβαια διακρίνουμε την αγάπη του για τις παραδοσιακές ενδυμασίες και τον πολιτισμό της πατρίδας του μέσα από έργα του όπως τα «Bride from Lagartera», 1912, και «Types from Salamanca», 1912. Μην ξεχνάμε πως ζωγράφισε για αρκετά χρόνια προς το τέλος της ζωής του 14 τεράστιους καμβάδες απεικονίζοντας τις τοπικές φορεσιές και τα έθιμα των μεγάλων επαρχιών της Ισπανίας.

Πέθανε τρία χρόνια μετά το εγκεφαλικό επεισόδιο που υπέστη και θάφτηκε στην Βαλένθια με τιμές εθνικού ήρωα.

"Sea Idyll", 1908, Joaquin Sorolla, όπως παρουσιάστηκε στην έκθεση "Spain and the Hispanic World". Photo: A. KATSIOULA

Αχ, τα καλοκαίρια μας, που τα κρατάμε στην καρδιά μας, για να φωτίζουν την ύπαρξή μας, με τον Joaquín Sorolla y Bastida και το έργο του, να γίνεται το σημείο αναφοράς μας. Η μαγεία στο έργο του, μας συνεπαίρνει, απολαμβάνουμε την ξεχωριστή του ικανότητα να μας παρασύρει με συγκίνηση μέσα στους καμβάδες του. Γινόμαστε εμείς οι πρωταγωνιστές στα έργα του καθώς απολαμβάνουμε τον ήλιο, το φως, τις χαρές της θάλασσας, το φρεσκοκουρεμένο γρασίδι και τα αρώματα των κήπων στις αυλές.

Joaquín Sorolla, Skipping Rope, La Granja, 1907, Museo Sorolla, Madrid © Museo Sorolla, Madrid. Από την έκθεση «Sorolla: Spanish Master of Light»

Στεκόμαστε μπροστά στις δημιουργίες του και ακούμε τα γέλια των παιδιών, τα ψιθυρίσματα των ζευγαριών, τον παφλασμό των κυμάτων, το θρόισμα της δροσερής αύρας. Αισθανόμαστε τον υγρό αέρα, τον μυρίζουμε, μας αγγίζουν οι δροσερές σταγόνες του αλμυρού νερού που πετάγονται όταν οι κολυμβητές τσαλαβουτάνε. Ατενίζουμε το πέλαγος και προσδοκούμε τη δική μας φυγή ξανά, στις θάλασσες με τους ανοιχτούς ορίζοντες, μήπως και συναντήσουμε την ανεμελιά των παιδικών μας χρόνων.

Joaquín Sorolla, The Siesta, 1911, Museo Sorolla, Madrid © Museo Sorolla, Madrid. Από την έκθεση «Sorolla: Spanish Master of Light»

----------

** Στις αρχές του καλοκαιριού του 2019, η Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου με μια μεγάλη έκθεση στην πτέρυγα Sainsbury της πλατείας Τραφάλγκαρ μας έδωσε την μοναδική ευκαιρία να θαυμάσουμε την πιο ολοκληρωμένη παρουσίαση του έργου του με 58 μοναδικά έργα που κάλυψαν ολόκληρη την σταδιοδρομία του, και που πολλά από αυτά ταξίδεψαν από μακρινές ιδιωτικές συλλογές. Με όνομα «Sorolla: Spanish Master of Light» οι μεγάλες αίθουσες άνοιξαν και φιλοξένησαν τους πίνακες του Σορόγια ο οποίος έκλεισε μέσα στους ιριδίζοντες καμβάδες του τις ζωντανές θάλασσες, παιχνίδια και τσαλαβουτήματα στην άμμο και τα κύματα, κολυμβητές με αρμύρα στα κορμιά τους, ολάνθιστους κήπους, πορτραίτα και χαρακτηριστικές σκηνές της ισπανικής ζωής. Πληροφορίες μπορείτε να δείτε εδώ: https://www.nationalgallery.org.uk/exhibitions/past/sorolla

Άποψη της έκθεσης «Spain and the Hispanic World», στη Βασιλική Ακαδημία Tεχνών (Royal Academy of Arts) του Λονδίνου, με έργα του Sorolla. Photo: A. KATSIOULA

** Επίσης στις αρχές του 2023, στην έκθεση «Spain and the Hispanic World», χαρήκαμε έργα του στη Βασιλική Ακαδημία Tεχνών (Royal Academy of Arts) του Λονδίνου. Πίνακες αισιόδοξοι και λαμπεροί κάτω από τον χρυσό ήλιο, φωτεινές σκηνές της ισπανικής ζωής, ιδιαίτερα των παιδιών και της παραλίας, ειδυλλιακές σκηνές, πικ-νικ και πλατσουρίσματα στο κύμα με το εκπληκτικό “Sea Idyll” (1908) να κυριαρχεί στην οπτική μας. Διάθεση για ξενοιασιά, διακοπές και ανεμελιά σε ένα τόπο που ο χρόνος αιωρείται και περνά ευχάριστα.

H μεγάλης κλίμακας πανοραμική τοιχογραφία «Vision of Spain» (1912–19) στην έκθεση, «Spain and the Hispanic World». Photo: A. KATSIOULA

Μάλιστα στο τελευταίο τμήμα της έκθεσης παρουσιάστηκε μια μεγάλης κλίμακας πανοραμική τοιχογραφία για το Όραμα της Ισπανίας «Vision of Spain» (1912–19), το μνημειακό έργο που ζωγράφισε ο Sorolla ειδικά για την Hispanic Society of America.

Πραγματικά εξαιρετική σε έκταση και κλίμακα η τοιχογραφία, απεικονίζει τα έθιμα, τα κοστούμια και τις παραδόσεις περιοχών της Ισπανίας. Ο καλλιτέχνης αφιέρωσε όλη του την ενέργεια σε αυτό το έργο, σχεδόν συνεχώς, από το 1911 έως το 1919, δίνοντας το όραμα του για τη χώρα παρά τη διαδικασία εκβιομηχάνισης που είχε ήδη ξεκινήσει. Η Ισπανία, για τον δημιουργό ήταν ένας ρομαντικός τόπος, γι αυτό επικεντρώθηκε στις περισσότερο διαχρονικές πτυχές της κοινωνικής ζωής και στην επιβίωση των εθίμων του παρελθόντος.

Το δικό μας αφιέρωμά σε αυτή την έκθεση μπορείτε να δείτε εδώ: https://www.agnitha.com/post/spain

----------------

Photo: Α. έργα από την έκθεση του 2019, «Sorolla: Spanish Master of Light» στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου

Β.  φωτό από την έκθεση του 2023 «Spain and the Hispanic World», στην Βασιλική Ακαδημία Τεχνών του Λονδίνου και γενικές - A. KATSIOULA

Comments


bottom of page